Азярбайъан Республикасынын
Yüklə 1,7 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Bütün türkl ərin tərcümanı
- Ədəbiyyatşünaslığımızın banisi Firudin bəy Köçərli
- Abid Tahirli
- Əlimərdan bəy Topçubaşov
- Bütün türkl ərin tərcümanı 41 Y.X əlil
• Bütün türkl ərin tərcümanı ~ 39 ~ onun haqqında yazılmış əsərlərdən sitatlar gətirməklə İ.Qaspiralı dühasının əzəmətinə, həmişəyaşarlığına bir daha diqqəti çəkmək ist ərdik. Heç şübhəsiz ki, bütün müəllifləri və mənbələri əhatə etmək c əhdimizə, istəyimizə rəğmən siyahının tamlığını iddia edə bilm ərik. Bunu diqqətsizliyimiz kimi yox, qaspiralışünaslığın ölk əmizdə nisbətən yeni sahə olduğuna, ölkəmizdən kənarda isə coğrafiyasının genişliyinə, eyni zamanda ifadə etmək ist əmədiyimiz digər bəzi problemlərin mövcudluğuna yozmaq- yazmaq, z ənnimizcə, daha düzgün olardı. Ən əsası odur ki, İ.Qaspiralının sağlığından bu günədək bütün dövrlərə aid materiallardan sitatlar var v ə onlar İ.Qaspiralının bütün türklərin və bütün dövrl ərin tərcümanı olduğuna danılmaz dəlildir. Söz v ə sətirlərdən yaranan möhtəşəm İsmayıl Qaspiralı portreti Yazıçı, publisist, siyasi xadim, istiqlal mücahidi Ceyhun Hacıbəyli: «Həqiqətən də müsəlman-türk olub İsmayıl bəy Qaspiralı kimi bir xadimi dəyərləndirməmək olmaz». («İsmayıl bəy Qaspiralı» məqaləsindən, «Kaspi», № 204, 13 sentyabr, 1914). Ədəbiyyatşünaslığımızın banisi Firudin bəy Köçərli: «İsmayıl bəyə öldü demək millətimizin çırağı söndü, həyatımızın ruhu pozuldu dem əkdir». («İqbal» qəzeti, № 749, 28 sentyabr 1914). • Abid Tahirli ~ 40 ~ «İsmayıl bəy gələcəyimizə yaxşı gözlə baxırdı. Həyatımıza ümid v ə səadətimizə etiqadı-kamili vardı. Hər şeydən artıq bizə xoş g ələn İsmayıl bəyin fel və qovlündə müşahidə olunan səbat və m ətanəti-qəlb idi. Mərhumun əqidəsi buna idi ki, hər bir şey insanın öz əlindədir. İstərsə, edər. Mətləb ancaq istəməkdədir. İşə şüru etm əkdədir. İsmayıl bəy deyirdi ki, bizim müsəlmanlar əksərya x əyalət aləmində yaşayırlar, bu aləmi boşlayıb fəaliyyət aləminə daxil olmaq g ərəkdir. O qismi işə iqdam etmək lazımdır ki, ondan bir xeyir v ə fayda hasil olsun. Doğrudan da, İsmayıl bəyin hanki bir işinə diqqət yetirilsə, onda böyük tədbir, təcrübə və əncamında böyük fayda müşahidə olunur». («İsmayıl bəy Qaspiralı» m əqaləsindən. «İqbal» qəzeti, sentyabr 1914). Əlimərdan bəy Topçubaşov: «İsmayıl bəyin nə yazdıqlarını biz indi söyl əməkdə aciziz. Onları bir yerə yığmaq bizdən ötrü qeyri-mümkündür. V əqtilə İsmayıl bəyin işlərini tarix səhifələri bildir ər. Ancaq bu qədər olur ki, İsmayıl bəyin yazdığı məqalələr bir əkinçinin danələri kimi idi ki, hərəsi öz müqabilində göyərmiş və m əhsul vermişdir. Məsələn, bir məqaləsindən dolayı birisi öz oğlunu məktəbə vermiş, ikinci məqaləsi bir şəhərdə məktəb açılmaya, üçüncü cəmiyyət açılmaya səbəb olmuşdur. İsmayıl bəyə h ər yerdə İsmayıl bəy deyilir. Öz yerlərində isə İsmayıl Murza adlanır. Özü isə buna heç əhəmiyyət verməzdi. Zira, onun bəyliyi və murzalığı özünün çalışmaqlığı və yazdıqları idi. İsmayıl bəy f əaliyyəti sayəsində bütün Rusiya müsəlmanlarına öz nuru ilə işıq v ə səadət verdi». (1914-cü il sentyabrın 13-də Bakıda təşkil olunan mat əm yığıncağında çıxışından). • Bütün türkl ərin tərcümanı ~ 41 ~ Y.X əlil: «11 sentyabr Cümə günündə çıxan qəzetlər bizlər üçün çox üzüntülü x əbər verdilər. Onlar ən yaşlı ustadımız, ən öndə ged ən liderimiz, mənəvi atamız, baş müəllimimiz möhtərəm İsmayıl b əy Qaspiralı cənablarının vəfat etdiyini ilk səhifələrində böyük h ərflərlə dərc edərək hər kəsə xəbər verdilər. …B əli, İsmayıl bəy öldü. Fəqət o öz təlimatını verərək, öz yerin ə insanlar yetişdirərək, tələbələrinə elektrik fənəri kimi fənər tutuşduraraq gələcəyi, gediləcək yolları işıqlandıraraq öldü. İndi bir çox ulu insanımızdan, çox böyük liderimizdən ayrıldıq, onun üçün bizim, h ətta bütün islam dünyasının üzülməməsi mümkün deyil. Çünki o bizim ən qaranlıq, ən savadsız dönəmimizdə bizi düşünərək mill ətimizi ayağa qaldırmaq üçün işə başladı. O, bizə 32 il mü əllimlik etdi…». («Süyüm Bikə» qəzeti, 1914, 16 sentyabr, Kazan). Az ərbaycan Xalq Cümhuriyyəti qurucularından «Müsavat» partiyasının lideri Məhəmməd Əmin Rəsulzadə: «Dilə, fikr ə və işə» bağlı bir türk sifətiylə böyük müəllimin yaratdığı müv əffəq əsərin ildönümünü keçirərkən, istiqlalları üçün çalışan türk ell əri arasında ən çox iztirab çəkən və ən müstəqil mövqedə bulunan Krımlı qardaşlarımıza demək istəyirik ki, qardaşlar, sarsılmadan yüyürünüz, əski tarixində şanlı hadisələr və yeni tarixind ə də «Tərcüman» kimi qəzetlərə malik bulunan bir vətənin övladı heç bir zaman haqq etdiyi istiqlal və hürriyyət nemətindən m əhrum edilə bilməz! F əqət «Tərcüman» sizin olduğu qədər, bilirsiniz ki, bizimdir d ə. Bütün türklərindir. Bilxassə əsir türk ellərinindir. Vətənləri düşmən əlində çeynənən bizlər, nə yazıq ki, böyük ədibə layiq Yüklə 1,7 Mb. Dostları ilə paylaş:
|