Азярбайъанын илк
Yüklə 3,37 Mb. Pdf görüntüsü
|
446 ”Abşeron”dan gələn xəstələrə ”Günəşli”də diqqətlə qulluq edildiyi kimi, mədə-bağırsaq, qaraciyər, öd yolları xəstəliklərinin müalicəsi işində ”Günəşli”də istirahət edənlər qonşu sanatoriyanın tibb işçilərinin, xüsusilə də Minayə Tağıyeva, Şövkət Məmmədova, Kimya Qarayeva və başqalarının xidmətini, yəqin ki, unutmayacaqlar. ”Günəşli” nöqsansız da deyildir. Burada günəşin isti şüalarla yeri qızdırmadığı günlərdə klubun və bəzi korpusların soyuqluğundan şikayətlər də eşidilir. Boğaz, burun, qulaq və göz həkimləri yoxdur və ya bu sahələrlə bağlı kabinetlərdə avadanlıq, dərman və preparatlar çatışmır. Buna görə də bəzən həkim tapşırıqları kağız üzərində qalır. Bəzən döşək ağları vaxtında dəyişdirilmir. Güman edirik ki, sanatori- yanın öz kollektivinə də aydın olan bu cür çatışmazlıqları aradan qaldırmaq çətin olmayacaqdır.
Təəssüratımız sanatoriyanın adı kimi işıqlıdır. Biz sanatoriya- nın yeni texnika və müalicə üsulları ilə daha çox təmin edilməsini arzulayır və bu sahədə sanatoriya kollektivinə uğurlar diləyirik.
447 Ə. DƏMİRÇİZADƏ VƏ MÜASİR ƏDƏBİ DİLİMİZ *
Biz onu beləcə görmüşdük. Asta-asta daxil olar, sakit-sakit sö- zə başlardı... Gəlişi ilə ayağa durardıq. Bu ehtiramı özü qazanmışdı; geniş qəlbi, təmkin və iradəsi, hüdudsuz biliyi ilə... Böyük auditoriyada hər kəs öz qəlbindən keçənlərə cavab al- sın deyə, tapşırardı ki, sualları yazıb xitabət kürsüsünün üstünə qoyaq. Gənc qəlblərdən qopan suallara bir-bir cavab verməmiş, mühazirəni davam etdirməzdi. Dəlillərinin tutarı və məntiqi güclü idi, ona görə də mübahisəni davam etdirməyə ehtiyac olmazdı. 25 il əvvəl bizim nəsil onun auditoriyasına daxil olanda əlli yaşına 3-4 il qalırdı. Lakin gümüşü saçlar, təbəssüm dolu xırda gözlər, nurlu və mehriban çöhrə, geniş alın, mil-mil araqçın, asta yeriş o vaxtdan beynimizə həkk olub. Düz əlli il Pedaqoji İnstitutun koridor- ları ilə addımlamış, auditoriyalarda nəsil-nəsil tələbələrə ana dilinin sirlərindən söhbət açmışdır. İllərlə ayaq döydüyü pillələr onun ömür pillələri ilə qovuşmuşdu. Söhbətləri bəzən dilin müasir sərhədləri ilə məhdudlaşar, bəzən üç min il keçmişə yol açardı. O söhbətlər, o geyim, o yeriş, o mehriban sifət hamıya tanış idi. Min adamın arasında seçilərdi professor Dəmirçizadə! Bəzən üzündə bir utancaqlıq sezilərdi. Lakin sözə başlayanda, elə bil, ilhama gələrdi ustad. Bu ilham onda gənclikdən vardı, gənclik illərinin yadigarı idi. Amma bizə elə gələrdi ki, o heç gənc olmayıb. Dünyaya elə bu cür, bu müdrik görkəmdə, sənətinin kamil bilicisi, həqiqi professor kimi gəlib. Lakin ömür kitabını vərəqlədikcə, uşaqlıq illərindən başlayaraq, onun şöhrətinin mayasını şərəfli əməkdə, zəhmətlə istedadın vəhdətində görürük. 70 yaşına iki aydan az qalmışdı, lakin zəhmətdən yorulduğunu görməmişdik. Nəslən də zəhmətkeş idi - dəmirçi ailəsində doğul- muşdu. Əsl familiyası Rəsulov idi, atasının sənət adını özünə familiya götürmüşdü - müəllimi məşhur Çobanzadə kimi. O, əslən dil tarixçisi idi. Qədim və çətin yazıları onun qədər sürətlə oxuyub təhlil etmək, dəqiq nəticələr çıxarmaq cəmiyyətdə na- dir hallarda özünü göstərən xoşbəxt təsadüflərdəndir. Əgər diqqətini təkcə dil tarixinə versə idi, onun gördüyü işi bir kollektiv uzun müddət
* Éóáèëåéèíäÿ ìÿðóçÿ. 448 görə bilməzdi. Lakin o, çoxşaxəli, çoxbudaqlı bir yaradıcılıq yolu keçmişdir. Şeirlər, hekayələr, tənqidi məqalələr və bədii oçerklər müəllifi kimi yaradıcılığa başlamış, görkəmli dilçi alim kimi Azərbaycan mədəniyyəti tarixində özünü əbədiləşdirmişdir. Əsl çoxşaxəlilik onun dilşünaslıq yaradıcılığına məxsusdur. O, Azərbaycan dilçiliyinin yalnız bir sahəsi ilə deyil, əksər sahələri ilə məşğul olmuşdur. Həm də xoşbəxt taleyi bununla şərtlənir ki, bu sa- hələrin sadəcə tədqiqatçısı olmamış, bünövrə daşını, möhkəm özülünü öz əlilə qoymuşdur. Ədəbi dil tarixi, tarixi qrammatika, etimologiya, orfoepiya, fonetika, sintaksis və s. sahələrə dair ilk sanballı və tutarlı əsərlər onun qələmindən çıxmışdır. Müasir Azərbaycan ədəbi dilinin tədqiqi sahəsində xidmətləri böyükdür. 1929-cu ildə yazdığı ”Hamınız yeni əlifba ilə savadlanınız” adlı məqaləsindən başlayaraq, ömrünün sonuna qədər müasir ədəbi dilimizin müxtəlif problemləri ardıcıl olaraq onun düşüncəsinə hakim olmuşdur. Əlifba, orfoqrafiya, ədəbi tələffüz, leksikologiya, fonetika, morfologiya, sintaksis məsələlərinin elmi müzakirələrində mərkəzi mövqe tutmuşdur. Son 20-30 ildə ”Müasir Azərbaycan dili” fənnindən dərs deməsə də, çətin, mürəkkəb və mübahisəli dil faktlarını elə həssaslıqla izah edərdi ki, bu sahənin incə məsələlərinə necə dərindən bələd olduğuna heyran qalmamaq olmazdı. Professorun 40-cı illər yaradıcılığı son dərəcə zəngin və əhatəli olmuşdur. Bu illərdə o elə məqalələr yazmışdır ki, bunlar onun gələcək işinin proqramını təşkil etmişdir; elə əsərlər yaratmışdır ki, sonrakı dövrlərdə onları yalnız təkmilləşdirməli olmuşdur; elə əsərlər çap et- dirmişdir ki, bunlar onun əsas qənaətini bildirmiş, həmin sahələrin sonrakı inkişafını başqalarının ixtiyarına buraxmışdır. Faktlara diqqət yetirək. ”Azərbaycan ədəbi tələffüzünün əsasları” adlı ilk məqaləni o yazmış (1944), 60-cı illərdə bu sahədəki tədqiqatını dərinləşdirərək ”Azərbaycan dili orfoepiyasının əsasları” (1969) kitabını çap etdir- mişdir. Azərbaycan dili fonetik sisteminin tədqiqinə həsr olunmuş ilk böyük məqaləni o yazmış (1947) və sonralar təkmilləşdirmək və zən- ginləşdirmək yolu ilə onu qiymətli bir monoqrafiyaya çevirmişdir: ”Müasir Azərbaycan dilinin fonetikası” (1960). Məlumdur ki, bu əsər Azərbaycan SSR Dövlət mükafatına layiq görülmüş dörd cildlik ”Mü- asir Azərbaycan dili” dərsliyinin birinci cildidir. ”Tədqiqlər”də orfo-
Yüklə 3,37 Mb. Dostları ilə paylaş:
|