Азярбайжан республикасы тящсил назирлийи азярбайжан дювлят игтисад университети
Yüklə 479,17 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Cədvəl 1. estetik qiymətləndirmənin metodu və şərtləri
34 Təcrübədə əşlyaların esretik xassələrin qiymətləndirərkən tətbiq olunacaq üsulların vacibliyini aıkar edərkən və onların ümumi təsnifatını verməyə çalışarkən ekspert qiymətləndirmənin aşaöıdakı prinsiplər və xüsusiyyətlərini mütləq nəzərə almaq lazımdır.
Bildiyiz kimi, malların estetik xassələrinin qiymətləndirilməsinin məqsədi istehlakcıların estetik tələblərini ıdəyə bilən, onlarda estetik həyacanlanma yaradan amillərin aşkar edilməsindən ibarətdir. Estetik qiymətləndirmənin məqsədindən asılı olaraq bu prosesdə ya bir ekspert, yaxud da ekspert komissiyası istirak edə bilər. Qiymətləndirmənin kombinələşdirilmiş üsulla, daha doğrusu, ekspertlə və komissiya üzvlərinin iştirakı ilə başa çatdırmaq olar. Qiymətləndirmənin yekununu ya keyfiyyət və yaxud da kəmiyyət formasında qeydiyyatdan keçirirlər. Eksper dəyərliliyin keyfiyyət xarakteristikası “bədii-qeyri-bədii”, “gözəl-çirkin”, “xoşa gəlir-gəlmir” və bəzən də “daha pis - ən yaxşı” qiymərləndirmə kimi mühakimə edilir.
Estetik qiymətləndirmənin kəmiyyət xarakteristikası estetik mülahizə və fikirlərin balla qiymətləndirilməsini xarakterizə edir. Məsələn, 5 ball şkala üzrə “yüksək bədiiliyə”, “çox gözəl” kimi mühakimə olunmaları 5 bal, “bədiidi5r”, “gözəldir” – 4 bal, “fərqi yoxdu” – 3 bal, “bədiiliyi yoxdur” və “gözəl deyildir” – 2 bal və “çox çirkindi” – 1 bal qiymətləri artır.
Ekspertizada malların estetik xasələrinin qiymətləndirilməsində kəmiyyət metodlarından daha şox istifadə edilməsinin əsa səbəbi estetik qiymətləndirmədə obyektlərin kütləviliyi (çoxluğu) sayılır ki, bu da onların ranqlara bölünməsinə və qiymətləndirilməsinə şərait yaradır. Bu zaman müxtəlif mütəxəssislərin (ekspert komissiyasının üzvləri) mülahızələrinin müqayısə edilməsi və nəhayət estetik xassələrinin qiymətləndirilməsində digər növ göstəricilərinin əlavə edilməsi və yekun qiymətləndirmənin şıxarılması mümkündür.
Ekspertizanın məqsədindən asılı olaraq qiymətləndirmənin 3 növündən istifadə edilir ki, buraya bütöv, kompleks və qarışılıq qiymətləndirmə aiddir.
B ü t ö v q i y m ə t l ə n d i r m ə malların estetik ketfiyəti haqqında ekspertlərin mülahizələrinə əsaslanır. Bu cür bütöv fikirlər və mülahızələr bölünmür və izahata ehtiyac duyulmur.
35 K o m p l e k s q i y m ə t l ə n d i r m ə estetik xassələr qrupuna daxil olan ayrı- ayrı göstəricilərin qiymətləndirilməsi hallarında tələb olunur. Məsələn, məmulatın informasiyalı görkəmini, kompozisiyasının bütövlüyünü, formasının səmərəliliyini və s. kimi estetik xassə göstəricilərini qiymətləndirərkən bu üsuldan istifadə edirlər. Q a r ı ş ı q m e t o d l a qiymətləndirmə zamanı həm bütöv və həm də kompleks qiymətləndirmə metodlarının hər ikisindən istifadə etməklə daha dəqiq və dolğun məmulat almaqda məmulatın estetik xassələrini söyləmək mümkündür. aşağıdakı 2 saylı şəkildə bütöv, kompleks və qarışıq estetik qiymətləndirmə qaydasını ümumi çlok-sxemi verilmişdir ki, bunu da həm kəmiyyət və həm də keyfiyyətcə qeyd etmək mümkündür estetik qiymətləndirmənin keyfiyyət baxımından (kəmiyyətcə təhlil aparmamaq şərtilə) təhlili zamanı əsas qaydaların sayı azaldılır. Ekspertlərin fikirlərinin razılığı ilə qiymətləndirmə prosesi sə sadələşdirilə bilər. Bu zaman sxemdə göstərilən 5-ci və 7-ci şərtlər aradan götürülür.
1-Məlumat haqqında informasiyaların öyrənilməsi
2-Ayrı-ayrı estetik xassələrin təhlili a) estetik mühakimə b) balla qiymətləndirmə
3-Məmulatın estetik dəyərliliyi a) estetik mühakimə b) balla qiymətləndirmə
4-Ekspertlərin fikirlərinin razılığının aşkar edilməsi Yekun nəticə - bəli xeyir
5-Nəticənin kollektiv qaydada müzakirəsi
6-Ayrı-ayrı estetik xassələrin qiymətləndirilməsi a) estetik mühakimə b) balla qiymətləndirmə
7.Məmulatın estetik dəyərlərinin yekun qiyməti a) estetik mühakimə b) balla qiymətləndirmə
8.Bütöv və kompleks qiymətləndirmənin müqayisəsi
9.Ekspertlərin aldıqları qiymətləndirmənin qrup halında müzakirəsi və korrektirovkası a) estetik mühakimə b) balla qiymətləndirmə
Şəkil 2.Estetik xassələrin ekspert qiymətləndirilməsinin əsas prinsipləri
36
Əgər qiymətləndirməni ancaq bir ekspert aparırsa, bu zaman alınan mülahizələrin razılaşdırılması lazım deyil gəlmir və qiymətləndirmə 1-ci, 2-ci (bütöv qiymətləndirmə) və 1,2,3 (kompleks qiymətləndirmə) şərtlərə görə aparılır. əgər qiymətləndirmə ekspert və mütəxəssis komissiyası tərəfindən aparılırsa, bu zaman əlavə olaraq 9-cu şərtlərdən istifadə edilir.
Estetik qiymətləndirmənin keyfiyyət və kəmiyyət xarakteristikası, qiymətləndirmənin növləri və ekspert bölmələrinin tərkib fəeqi estetik qiymətləndirmə metodlarının sinişləşdirilməsinin bilavasitə əsasını təşkil edir. Bu isə aşaöıdakı 1 saylı cədvəldə öz əksini tapa bilir.
I.Keyfiyyətcə qiymətləndirmə
Bütöv mühakimə edilmə 1, 3a 1, 3a, 4, 5, 7a 1, 3a, 4, 5, 7a, 9a Kompleks mühakimə edilmə 1, 2, 3a 1, 2a, 3a, 4, 5, 7a 1, 2a, 3a, 4, 5, 6a, 7a, 9a II.Kəmiyyətcə qiymətləndirmə
Bütöv qiymətləndirmə 1, 3 1, 3, 4, 5, 7 1, 3, 4, 5, 7 Kompleks qiymətləndirmə 1-3 1-7
1-7, 9 Qarışıq qiymətləndirmə 1-3, 8 1-8
1-9
Göstərilən qaydaların kombinələşdirilməsi hər bir qrup metodu uygun gələn müxtəlif şərtlər yığımını xarakterizə edir. Bu şərtlər 2 sayli cədvəldə rəqəm və həriflərlə göstərilmişdir. Şaquli istiqamətdə göstərilən məlumatlar estetik qiymətləndirmənin nəticəsinin həm qeydiyyatını və həm də qruplaşdırma qaydalarını, yəni kəmiyyət və keyfiyyətcə qiymətləndirmə metodları olduğunu göstərir.
Üfqi istiqamətdə bölünmələr ekspert yarambölmələrinin tərkibi üzrə qruplaşdırılmasını müəyyənləşdirir. Buraya fərqi qaydaad estetik mühakimələr, kollektiv estetik müzakirələr, keyfiyyətin ekspert və qruplarla bilikdə qiymətləndirmə üsulları aiddir.
Yüklə 479,17 Kb. Dostları ilə paylaş:
|