151
böyük və orta dairələrin arasında o biri komandanın dörd oyunçusu
yerləşir. Bunlar oyun zamanı topu tutanlar, ələkeçirənlərdir. Qalan
oyunçular (hücumçular) meydançada sərbəst, istədikləri yerdə
dayanırlar.
Müəllim topu meydançanın mərkəzində, müxtəlif komandaların
iki oyunçusu arasanda yuxarı atır. Həmin oyunçuların hər biri topu
vurub qaytarmaqla yaxud tutaraq öz oyunçularına atmağa cəhd edir.
Topu ələ keçirənlər ötürmə yolu ilə onu öz kapitanlarına
yaxınlaşdırmağa və topu ona elə atmağa çalışırlar ki, o, topu havada
tuta bilsin. Topun kapitana ötürülməsi onunla çətinləşir ki, onun
ətrafında rəqib komandanın topun tutulmasına maneəçilik törətməyə
çalışan toptutanları dayanmışlar. Toptutanlar topu vurub qaytarır,
yaxud tutub öz hücumçularına atırlar, onlar da öz növbəsində onu öz
kapitanlarına ötürməyə cəhd edirlər. Kapitan onu tutan komandaya iki
xal verilir. Bundan sonra oyun yenə mərkəzdən başlanır. Çox xal
qazanmış komanda qalib gəlir.
Qaydalar. I. Topu əl ilə tutmağa və atmağa habelə başla vurub
qaytarmağa icazə verilir. 2. Topla iki addımdan artıq qaçmaq
qadağandır. 3. Kobud itələməyə yol verilmir. 4. Topu əldən dartıb
almağa yaxud vurub çalmağa icazə verilmir. 5. Oynayanların xətti
keçib dairəyə daxil olmağa ixtiyarı yoxdur. 6. Meydançadan çıxmış
topu meydança xəttinin top çıxan yerindən daxil etməlidir.
Qeyd. Komandalar birinin 2,3 və 5 oyunçusu tərəfindən
qaydaların pozulmasına görə, o biri komanda 5 metrdən öz kapitanına
topatma ixtiyarı qazanır. Həmin topu qaydanı pozan komandanın
yalnız toptutanı vurub qaytara bilər. Qalan oyunçular cərimə topu
xəttindən dalda dayanırlar. Kapitanın 5 metrlik cərimə topunu
havada tutmasına görə komandaya bir xal verilir, bundan sonra oyun
meydançanın mərkəzindən başlanır. Əgər kapitanın topu tuta
bilməsə oyun davam edir. Elə ki, komandalardan birinin kapitanı
topu havada tutdu oyunçular (kapitan, toptutanlar, hücumçular)
rollarını dəyişirlər.
VI sinfi bitirən şagirdlərin qarşısında qoyulan əsas tələblər:
şagirdlər VI sinifdə öyrəndikləri oyunları qaydalarını bilməli və ona
əməl etməlidirlər: oyunlarda xarakterinə və quruluşuna görə bir-birinə
yaxın, tədris dövründə öyrənmiş hərəki fəaliyyətlərin tətbiq edilməsi
məqsədəuyğundur, oyunun məqsəd və vəzifələrinə müvafiq olaraq
lazım gəldikdə fəal surətdə fiziki keyfiyyətlər nümayiş etdirmək.
152
Komanda da, qrupda əlbir fəaliyyət göstərməli, yaradıcı hərəkət
fəaliyyəti və təşkilatçılıq qabiliyyəti göstərilməlidir. Oyunda kobud
texniki və taktiki səhvlərə yol verməməli, mütəhərrik oyunların
hakimlik təcrübəsi ilə tanış olmalı, dərsdən sonrakı azad vaxtlarda bəzi
mütəhərrik oyunları təşkil etmə anlayışına malik olmaq lazımdır.
VII sinif
Ümuminkişaf hərəkətlərinin elementlərilə
oyunlar
Sıralarda dartınma. İki komanda üz-üzə cərgəyə düzülürlər.
Cərgələr arasından xətt çəkilir. Siqnal verilən kimi qabaq-qabağa
dayanıb əl-ələ tutan oyunçular bir-birini dartıb xəttdən çıxartmağa cəhd
edirlər. Müəllim hər cərgədən dartınıb çıxarılmış oyunçuları sayır.
Oyunçuları daha çox rəqib dartıb xətdən çıxartmış komanda qalib gəlir.
İtələyib dairədən çıxartma. Meydançada hərəsinin diametri 3m
olan 5-6 dairə çəkilir. Kapitanlar hər dairəyə bir oyunçu göndərirlər.
Dairədə olan hər iki oyunçuya bir gimnastika çubuğu verilir. Hər iki
oyunçu çubuqdan möhkəm yapışaraq onun uclarını sağ dirsəkləri ilə
bədənlərinə sıxırlar. Hər dairənin yanında hakim dayanır. Siqnal
verilən kimi oyunçular çubuqla basıb bir-birini dairədən çıxartmağa
cəhd edirlər. İtələnib dairədən çıxarılmış oyunçuya yenidən dairəyə
qayıtmaq imkanı verilir. Bundan sonra oyun müəllimin siqnalına qədər
davam edir. İtələnib dairədən çıxarılmış hər oyunçuya görə qalib gələn
oyunçuya bir xal verilir, çox xal toplamış komanda qalib gəlir.
Sürətli qaçışla oyunlar
Böyük dairəvi estafet. Tərəflərinin uzunu 10-15m olan
dördbucağın hər gücünə bir bayraqcıq, ortaya isə bir böyük bayraq
qoyulur. Sinif dörd komandaya bölünür. Hər komanda sıra nömrəsini
sayaraq özünün start xəttinin yaxınlığında sərbəst dayanırlar.
153
Birinci nömrələr əllərində estafet çlingi tutaraq start xəttində
dayanırlar. Müəllimin siqnalı ilə onlar qaçıb bayraqların başından
hərlənərək öz finiş xəttinə çatdıqda estafet çilingini birinci nömrələr
qaçan kimi dərhal start xəttinə çıxan ikinci nömrələrə ötürürlər və i.a.
Komandanın axırıncı oyunçusu qaçış yolu ilə dövrə vuraraq öz
komandasının bayrağının başına dolanmalı, mərkəzdəki bayrağa çatan
kimi estafet çilingi ilə üç dəfə bayrağın ağacını taqqıldatmalıdır.
Axırıncı oyunçuların mərkəzdəki bayrağa çatmalarından asılı olaraq
komandalar müvafiq (1, 2, 3 və 4-cü) yerləri tuturlar.
Qaydalar. I. Estafeta sağ əldən onu qəbul edənin sol əlinə
ötürülür. 2. Növbəti oyunçu yalnız estafeti aldıqda qabağa qaçır. 3.
Bayraqların başına dolanmadan qaçıb yolu ixtisar etmək olmaz.
Dairəvi kross. Oynayanlar dörd bərabər komandaya bölünürlər
və onlara çıra nömrəsinə görə 1-dən 4-ə kimi ad verilir. Hamı mərkəz
dairədən (diametri 3m) aralı, müvafiq şəkildə uyğun düzülürlər.
Oynayanların ayaqlarının (pəncəsinin) qarşısında xətt çəkilir. Hər
komandadan yana tərəf, 10m məsafədə bir kiçik bayraq sancılır.
Siqnal verilən kimi birinci və üçüncü komandalar yoldaşlarını
itələmədən qaçıb iki bayraqcığın başına dolanıb öz cərgələrinə
qayıdırlar və yerində addımlamaqla düzlənirlər. Öz rəqiblərindən tez
cərgə xəttinə qayıdıb addımlamaqla düzlənə bilən komanda üç xal alır,
uduzan komandaya bir xal verilir, heç-heçə olduqda hər komandaya iki
xal verilir. Xallar təsis edildikdən sonra oyunun rəhbəri qaçıb gələnlərə
«Durr! Azad!» komandası verir.
Eyni qayda ilə ikinci və dördüncü komandalar birinci və üçüncü
komandalara
məxsus bayraqcıqların başına dolanmadan (öz
bayraqlarının başına dolanırlar) qaçıb qayıdırlar.
Sonra komandalar (birinci komandadan başqa, çünki o öz
xəttindən keçmir) yerlərini dəyişirlər (saat əqrəbinin hərəkətinin
əksinə). Bu dəfə üçüncü komanda dördüncü ilə, birinci komanda isə
ikinci ilə qaçırlar. İkinci dəfə yerləri dəyişdikdən sonra (göstərilən
qaydada) birinci qaydada dördüncü ilə, üçüncü isə ikinci komanda ilə
qaçırlar. Çox xal qazanmış komanda qalib gəlir.
Uzununa və hündürlüyə tullanmaqla
oyunlar