BabəK-İ XÜRRƏMDİn toplusu

 
 
  
143
təəssüblər örpəyinin altında və tarix yazarlarının qərəz- mərəz-lərinin 
və mənəmliklərinin daldasında gizli qalmışdır..... 
* Əli Əkbər Dehxoda:...........hər bir çağ-daki,  İranda milli pişvalardan 
qiyam etmişdir və Ərəblərin qarşısında durmuşdur, onlar mətləbin 
kökünü bilmədən o nehzətin gerçəklərini düşünməmiş o qiyamı, 
yolsuz- imansız və Zəndəqə adlandırıb və rusvay etmişlər və hər kimsə 
ki ərəb hökümətinin əleyhinə çalışmışdır, zindiq- mülhüd- kafir və 
bəddin deməklə, pak adlarını və böyük yaşayışlarını töhmət və iftira ilə 
gətirmişlər, ki Xürrəmi Babəkdə, onların birincisidir. 
* Dr.Şəhindoxt Kamran-i Müqəddəm: Babək, haqqında tarixin ən 
böyük qəhrəmanı və istiqlal yolunun şanlı qabaqcılı və ərəblər 
istilasının qarşısında dayanan döyüşçülərin birincisidir.....onun  
yaşayışının olayları  ürək tutarlı və əfsanə həddində heyrət doğan və 
düzgün bir gerçəkdir......Babək, sadə və zəhmət çəkən el içindən qalxıb 
və ruhu vətənin eşqiylə dolğunudu..... o, öz inamının daldasında hər cür 
məqamdan uzaq gəzdi və çün düzgün döyüşçüyüdü.....ancaq; ərəblərə 
bağlı olanlar, onu ərəblərdən çox, tarixdə taptamışlar və hər cür töhmət 
və iftira, onunçün bağlamışlar və onu gözlərdə, qan tökən və qan içən 
bir zülmkar tanıtdırmışlar və bəzən quru təəssüblü qələmlər, onu başqa 
mübarizlərlə bir tutmaqda, şan- şöhrətini kiçildiblər. 
......Babəkin qiyamı o çağda, qiyasda daha üstün, və tarixdə daha böyük 
bir nehzətdir .......Xürrəmdinlər qiyamı, Babək başçılığıyla tarixdə bir 
parlaq günəş kimi durur. 
* Dr. Mustafa Rəhimi: Babəki, gərəkliyik İran ölkəsinin birinci 
mübarizi və qəhrəmanı tanıyaq.....bu vətənin tarixində; heç bir 
qəhrəman, böyüklükdə və bilicilikdə, onla qiyas ola bilməz 

---

 
 
  
144
..........Babəkin işlərində “yaşayışında” düzgün tədqiq aparmaq çox- çox 
çətindir, çünkü; tarixin hər bir bölgüsündə ki ondan ad gəlmişdir iftira 
və töhmətlə və hətta yamanla ad aparılır........və bu iftiralar, ata- 
anasından başlanır........əyər həkim Firdovsi, şahnamədə, əsgi tarix 
sərhəddindən qırağa çıxırdı və hicrətin üçüncü əsrinə yetişirdi, biz, 
milli həma`sələrimizin dalısınca düzgün rüstəmi görəcəydik,......... 
Xəyal dünyasında, düzgün həma`səli tarix, Babəkin nağılıdır ki çürçək 
“əfsanə”- lərlə cınaq ba cınaq, bir gerçəkdir. Babək iyirmi iki il 
xəlifələr qoşunlarıyla döyüşmüş və onları və böyük başlarını sındırıb 
aradan aparmışdır......Babəkin bu döyüşlərinə yeddi xan “Həftxan” 
demək olar:  
1=204 h.q- Yəhya ibni Məaz 
2= 205 h.q- İsa ibni Məhəmməd əbi Xalid 
3= 208 h.q- Əli ibni Sədəqə Zəriq 
4= 209 h.q- Əhməd ibni Coneyd İskafi 
5= 212-14 h.q- Məhəmməd ibni Həmid Ta`i (Əlka`i) 
6= 214 h.q- Əbdülləh ibni Tahir Zolyəmin 
7= 214 h.q – Əli ibni Heşam 
əlbətdə, bu döyüşlər ka`mil bir bildiriş deyil, çünkü Mə`mun və 
Mötəsəm otuz doqquz il (yol?) Babəkin sərhəddinə qoşun 
göndərmişlər. 
12 
* Xəldun oğlu Vəliəddin: o ildə “782.m” Mə`nsur oğlu Əbülsəra ki 
deyirlər; Bəni Təmim tayfasındanıdı, Ərmənistandan otuz “bölük”savar 

---

 
 
  
145
ilə, Məzid oğlu Yəzidin qoşunuyla qarışıb və Xürrəmdinlərlə 
döyüşübdür......və o ildə, Əli oğlu Sədəqə ki Zəriq adlanırdı, 
Ərmənistanın və Azərbaycanın valisi olub onunçün hökm etdilərki 
Babəklə döyüşsün və o, bu işi Cüneyd-i İskafi oğlu Əhmədin boynuna 
qoydu və Babək onu tutqun “ əsir” etdi. 
*** Sonuç: Tarixdən belə anlaşılır (782.m ) ilində, ki Cavidan hələ ömür 
sürürdü Babək, Bəz qala ümuratını əlinə almışdır ki o ilin döyüşü 
Babək adına yazılmışdır. 
13 
Babəkin ru`ha`ni müəllimi “pişiva`si” Hadan, və onun atası Sağraq, 
adları tarixdə ixtilafla (“Şə`rək- Şəhrək- Səhl- Səhrək- Sə`rək- Səğrəq- 
Sağraq” oğlu “Hədan- Hadan - Cavdan- Cavidan”) gəlmişdir. 
* Va`zeh Yə`qu`bi oğlu: Azərbaycan şəhərlərinin adamları Azəri və 
Cavidaniyyə ki Bəz şəhərinin camaatı olmuş ola ................ 
* Əbu Əli Təbəri: Xürrəmi Babək ki Cavidaniyyə məsləkindən baş 
qalxızdı və Bəzin sahabı Səhl oğlu Cavidanın mürid-lərindənidi və 
iddia` edirdi ki Cavidanın ruhu onda görsənmişdir “hülul etmişdir”. 
* Səid Nəfisi:........Cavidanla əlbəyaxa olub və onu yaralayanın adı 
tarixdə gəlməmişdir, ancaq: Əbu İmran ləqəbiylə adlanmışdır. 
 
14 
* Qətibə oğlu İmam Əbuməhəmməd: Babək, (816.m) ilində xüruc etdi və 
Mə`mun, hər neçə qoşun onun cidalına yolladı, aradan apardı. 
* Müntəzəm Nasiri kitabının yazarı: Elə ki Ə`yün oğlu Hərəsmənin 
ölüm xəbəri, onun oğlu H`atəmə yetişdi və bildi atası necə ölübdür, və 

---

 
 
  
146
Ərmənistandan o diyarın  a`za`də “xan- bəy” lərinə və padişah “vali”- 
larina yazdı, Mə`mun xəlifədən himayət etsinlər.........və, o bu arada 
öldü. 
* Səid Nəfisi: 816.m və 817.m- illərin döyüşlərindən sonra, 819.m-ilindədə .... 
*** Sonuç: Belə anlaşılır ki 816.m ilində, Ə`yün oğlu Hərəsmə Babəkin 
əlində ölür və 817.m ildədə Babək, Hərsmə oğlu Hatəmlə, ki atasının 
qanını almaqdan ötürü Bəzə doğru qoşun çəkmişdi, döyüşür.....və, oda 
bu döyüşdə ölür. 
15 
* Qətibə oğlu İmam Əbuməhəmməd: 819.m ilində Mə`mun, elə ki 
Bağdada yetişdi Məa`z oğlu Yəhya`nı ki Bəni Zohel elindənidi Babək 
döyüşünə göndərdi və Yəhyanın qoşunu o döyüşdə, aradan getdi. 
16 
* Əsir oğlu Ezzəddin ( ibneləsir): 820.m  ilində Mə`mun, Məhəmməd 
oğlu ƏbiXa`lid İsa`ya Ərmənistan və Azərbaycanı tapşırıb və Babəkin 
döyüşünə yolladı. 
* Səid Nəfisi: 821.m ilində yenədə Əbi Xalid mə`mur oldu Babəklə 
döyüşsün. 
* İmad oğlu Əbülfəllah Əbdülhəyy: Bu ildə (821.m) Xürrəmi Babək, Əbi 
Xa`lidə qələbə çaldı. 
* Va`zeh Yə`qu`bi oğlu: Babək bir təngədə ona yetişdi və onun 
qoşununa ağır fəlakət yetirdi və İsa` oradan qaçdı, bir halda ki bir yerdə 
dayanmadı...... və qoşunun başçıllarından birisi onunçün qışqırıb dedi: 
Əbu Müsa haraya qaçırsan? Dedi: bu döyüşdə bizim əlimizdən bir iş 

---