Baki döVLƏt universiteti

XIII mühazirə 
 
 
488
proqramları hazırlandı. 
1993-cü ildən başlayaraq prezident Heydər  Əliyevin 
həyata keçirdiyi düzgün və  əsaslandırılmış daxili və xarici 
siyasət Azərbaycanın demokratik inkişaf yolu ilə sürətlə 
irəliləməsinə geniş istiqamət açmış, iqtisadiyyatın dirçəlməsinə 
səbəb olmuş, Azərbaycan xalqının qurtuluşuna nail 
olunmuşdur. 
 Tarixi  təcrübə öyrədir ki, bütün zamanlarda və bütün 
dövlətlərdə yeni dövlət və hakimiyyət sturkturları yaratmaq və 
formalaşdırmaq, dərin islahatlar həyata keçirmək, daxili 
sabitliyə nail olmaq, əhalinin sosial problemlərini həll etmək nə 
qədər çətin və mürəkkəb vəzifələrdir. Ancaq prezident Heydər 
Əliyev belə  çətin problemlərin həlli yollarını müəyyənləşdirə 
bildi. 
İyirminci yüzilliyin 90-cı illərində Azərbaycanda həyata 
keçirilən dərin sosial-iqtisadi islahatların tədqiqi, onların həlli 
yollarının araşdırılması  və qiymətləndirilməsi bu gün böyük 
elmi və pratkiki əhəmiyyət kəsb edir, Azərbaycanın çağdaş 
tarixinin öyrənilməisndə mühüm əhəmiyyətə malikdir. 
Araşdırmalar nəticəsində aydın olur ki, Heydər  Əliyevin 
hakimiyyətə qayıdışından sonra ölkəmizdə fundamental 
əhəmiyyətə malik olan tədbirlər həyata keçirildi. Zənnimizcə 
həmin tədbirlər əsasən aşağıdakılardır: 
Birincisi, Azərbaycan Respublikasının dövlət 
müstəqilliyinin bərpası ilə  əldə edilən nailiyyətlər və 90-cı 
illərin  əvvəllərində ölkədə yaranmış  dərin siyasi hakimiyyət 
böhranı, Dağlıq Qarabağ 
və Ermənistan-Azərbaycan 
müharibəsi, erməni millətçi silahlı birləşmələri tərəfindən 
torpaqlarımızın işğalı dövlət müstəqilliyimizin taleyini təhlükə 
qarşısında qoydu. Belə  ağır və mürəkkəb vaxtda Azərbaycan 
xalıqının təkidli xahişi ilə Heydər  Əliyevin yenidən 
hakimiyyətə qayıdışı xalqımızın tarixinə Milli Qurtuluş günü 
kimi daxil oldu. 
Müstəqil Azərbaycan Respublikasının  
yaranması, onun daxili və хариъи сийасяти 
 
489
İkincisi, Heydər  Əliyevin hakimiyyətə başladığı ilk 
gündən  əsas diqqət ölkə daxilində siyasi parçalanmanın 
qarşısının alınmasına, sakitliyə  və sabitliyə, cəbhədə atəşkəsə 
nail olunmasına, sürətlə artmaqda olan infilyasiyanın qarşısının 
alınmasına, azad bazar iqtisadiyyatına doğru dərin sosial-
iqtisadi, siyasi və  mədəni islahatların həyata keçirilməsinə 
yönəldildi. 
  Üçüncüsü, Heydər  Əliyevin qətiyyəti, prinsipiallığı, 
diplomatik səyi və böyük dövlətçilik təcrübəsi sayəsində 
dövlətçiliyimizə  və müstəqilliyimizə qarşı edilən bütün 
qəsdlərin qarşısı müvəffəqiyyətlə alındı, dövlətimizə qarşı 
törədilən qəsdlər ləğv edildi. Azərbaycanın dövlət 
müstəqilliyinə qarşı yönəldilmiş  qəsdlərin aradan qaldırılması 
istiqamətində həyata keçirilən qətiyyətli tədbirlər bir daha real 
faktlarla sübut etdi ki, respublikamızda qiyam üçün sosial və 
siyasi baza yoxdur, xalq öz prezidentini ürəkdən sevir, onun 
müdrik daxili və xarici siyasi xəttini bəyənir və dəstəkləyir. 
Dördüncüsü,  Qısa zamanda Heydər  Əliyev tərəfindən 
Azərbaycan Respublikasının xarici siyasət strategiyasının 
konseptual, elmi əsasları yaradıldı, bütöv bir təlimin beynəlxalq 
münasibətlər sisteminə uyğunlaşdırılması istiqamətləri, prinsip 
və  vəzifələri, düşunulmüş taktiki yolları, dünya dövlətləri ilə 
əlaqələrin yaxın və uzaq strategiyası müəyyənləşdirildi. 
Hazırlanan Proqramda sülsevərlik, mehriban qonşuluq və dinc 
yanaşı yanaşmaq prinsipləri, başqasının daxili işlərinə 
qarışmamaq, qarşılıqlı faydalı  əməkdaşlıq kimi yüksək bəşəri 
dəyərlər öz əksini tapdı. 
Beşincisi, Azərbaycanda hüquqi, demokratik və dünyəvi 
dövlət quruculuğunun həyata keçirilməsində, milli dövlət 
strukturlarının yaradılmasında və formalaşmasında Yeni 
Konstitusiyanın (1995-ci il) qəbul edilməsinin böyük 
əhəmiyyəti oldu. Milli Konstitusiyamızın qəbul olunması 
Azərbaycanda dövlət müstəqilliyinin daimi, əbədi olunmasını 

---

XIII mühazirə 
 
 
490
bir daha dünyada sübut etdi, demokratik vətəndaş  cəmiyyəti 
quruculuğuna insanların azad və  sərbəst yanaşmalarına, insan 
haqları və hüquqlarının genişlənməsinə əlverişli şərait yaratdı. 
Altıncısı, Azərbaycan tarixinin ən parlaq səhifələrindən 
biri olan «Əsrin müqaviləsi» sazişlərinin imzalanması Heydər 
Əliyev dühasının düşünülmüş  və uzaqgörən diplomatiyasının 
böyük və tarixi qələbəsi, neft strategiyası siyasətinin parlaq 
uğuru idi. 
Yeddincisi, İyirminci yüzilliyin 90-cı illərinin ortalarından 
başlayaraq Respublika iqtisadiyyatında köklü dəyişikliklər 
aparıldı, azad bazar iqtisadiyyatına doğru dərin sosial-iqtisadi, 
siyasi və  mədəni islahatlar keçirildi. Bu baxımdan dövlət 
mülkiyyətinin özəlləşdirilməsi, sahibkarlığın inkişaf 
etdirilməsi, aqrar islahatların həyata keçirilməsi istiqamətində 
əhəmiyyətli tədbirlər həyata keçirildi. 
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliye-
vin Dünya azərbaycanlılarının I Forumuna (02.06.2006) gön-
dərdiyi təbrikdə deyildiyi kimi, ümummilli lider Heydər 
Əliyevin həyata keçirdiyi məqsədyönlü siyasət Azərbaycanın 
dövlət müstəqilliyini qoruyub saxlayaraq daha da 
möhkəmləndirdi və dinamik inikşaf yoluna çıxardı. 
Bu gün çox böyük inamla, faktlarla, dəlil və sübutlarla 
deyə bilərik ki, Azərbaycan xalqının qurtuluşu məhz ümum-
milli liderimiz Heydər Əliyevin adı ilə bağlıdır. Çünki Heydər 
Əliyev Azərbaycanın dövlət müstəqilliyinin 
möhkəmləndirilməsinin, xalqımızın xöşbəxt və firavan 
yaşamasının, qurtuluş yollarında tarixi zəfərlərin 
qazanılmasının, bizim haqq səsimizin və Azərbaycan 
həqiqətlərinin dünyaya çatdırılmasının etibarlı qarantı, qüdrətli 
rəhbəri, yenilməz sərkərdəsi, cənabı Allahın xalqımıza bəxş 
etdiyi bir ərmağanı və mözücəsidir. «Həyatımın mənasını ancaq 
xalqa sədaqətlə xidmətdə görürəm»-deyən H.Ə.Əliyev bu gün 
bütün Azərbaycan xalqının ümid yeri, güman yeri, inam və 
Müstəqil Azərbaycan Respublikasının  
yaranması, onun daxili və хариъи сийасяти 
 
491
iman yeridir, gələcək müvəffəqiyyətlərimizin və uğurlarımızın, 
potensial qələbələrimizin başlıca təmiantçısıdır. 
 
3. Müstəqil Azərbaycan dövlətinin  
yeni neft strategiyası 
 
XX yüzilliyin sonuncu onilliyində müstəqil Azərbayca-
nımızın həyatında xalqımızın ümummilli lideri Heydər  Əli-
yevin başçılığı  və uzaqgörənliyi nəticəsində öz miqyasına və 
əhəmiyyətinə görə analoqu olmayan tarixi bir hadisə baş verdi. 
Belə ki, 2008-ci ilin sentyabrın 20-də 14 illiyini qeyd 
etdiyimiz «Əsrin müqaviləsi»nin imzalanması ilə Müstəqil 
Azərbaycanımızın yeni neft strategiyasının əsası qoyuldu. 
Daha doğrusu, 1994-cü il sentyabrın 20-də Bakının «Gü-
lüstan» sarayında Azərbaycan Dövlət Neft Şirkəti (ADNŞ) ilə 
Amerikanın «AMOKO», «Yunokal», «Pennzoyl», 
«Makdermot», Böyük Britaniyanın «Britiş Petroleum» və 
«Remko», Norveçin «Statoyl», Rusiyanın «LUKoyl», 
Türkiyənin «Türk petrolları», Səudiyyə  Ərəbistanının «Delta» 
şirkətlərinin yaratdığı konsorsium arasında Azərbaycanın Xəzər 
dənizi bölgəsində yerləşən «Azəri», «Çıraq» və «Günəşli» 
yatağının dərinlikdə yerləşən hissəsinin birgə  işlənməsi, 
istismarı və pay bölgüsü haqqında «1+10» və sonralar isə tarixə 
«Əsrin müqaviləsi» adı ilə daxil olmuş neft müqaviləsi 
imzalandı. 
Sonradan bu müqaviləyə Yaponiyanın «İtoçu» və 
Amerikanın «Eksson» və «Amerada Hess» şirkətləri də 
qoşuldu. Yeri gəlmişkən, onu da qeyd edək ki, 2007-ci ilin 
avqustunda Cənubi Koreyanın neft şirkəti də bu müqavilədə 
iştirak etməyə başlamışdır. 
«Əsrin müqaviləsi»nin imzalanması  mərasimində  çıxış 
edən Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Heydər  Əliyev 
təbrik nitqində demişdır: «Biz ötən dövrlərdə  nə  qədər neft 

---