Baxşiyeva nəRMİN ƏNVƏr qizi hüquq üzrə fəlsəfə doktoru İNZİbati HÜquqi MÜbahiSƏLƏR
Yüklə 2,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
220 hörmətlə yanaşılması; 2) insanlara müstəqil, açıq və özlərinə uyğun gələn pro- sedur qaydalardan istifadə etməklə qərarları mübahisələndirmək və özlərinə vurulmuş ziyanın əvəzinin ödənilməsini tələb etmək imkanının verilməsi; 3) insanların dolğun şəkildə məlumatlandırılmasını təmin etmək və onlara öz problemlərini mümkün qədər çevik və əsaslı şəkildə həll etmək imkanının yaradılması; 4) qərarların əsaslandırılmış, qanuni olması və vaxtında qəbul edilməsi; 5) fəaliyyətin uzlaşdırılmış və ardıcıl xarakterli olması; 6) fəaliyyətin proporsional və səmərəli olması; 7) fəaliyyətdə ən yüksək davranış standartlarına əsaslanma, şəxsi təcrübə əsasında öyrənməyə səy göstərməklə yanaşı mün- təzəm olaraq təkmilləşmə. Göründüyü kimi, bu prinsiplər vətəndaşların inzibati məh- kəmə icraatına daha asan çıxışını, mübahisələrin ədalətli, əsaslı və qanunauyğun şəkildə həll olunmasını nəzərdə tutmaqla öl- kədə inzibati məhkəmə icraatının əsas istiqamətlərini müəyyən- ləşdirməyə də xidmət edir. Şuranın yaradılmasında da əsas məq- səd məhz bu sistemin ədalətli, açıq və səmərəli fəaliyyətini tə- min etməkdən ibarət idi. 364 Qeyd edək ki, Dünya Bankının hesabatında haqlı olaraq Böyük Britaniyada inzibati məhkəmələrlə İnzibati Ədliyyə və Tribunallar Şurası inzibati məhkəmə sisteminin “düşüncə quru- mu” kimi qiymətləndirilmişdir. 365 364 Tribunals, Courts and Enforcement Act 2007. Schedule 7 (13) (1) 365 İngiltere, Galler, Fransa, Almanya ve Hollanda İdari Yargı Sistemlerindeki Mahkeme Öncesi İşlemler. Türkiye’de idare hukukunda mahkeme öncesi işlemlerinin olası gelişimine yönelik karşılaştırmalı bir araştırma. Dünya Bankası, 2010, s. 22 221 İnzibati ədliyyənin anqlosakson modelindən bəhs edərkən onu da qeyd etmək lazımdır ki, burada inzibati aktın məqsədi kimi ünsürə mühüm önəm verilir. İngilis hüququnda məqsəd ünsürü bütün inzibati aktların təməl ünsürü hesab olunur. İnzibati orqanın aktı ictimaiyyətə fayda vermək üçün deyil, şəxsi və ya siyasi məqsədlərlə qəbul edildiyi təqdirdə əsas məqsədin- dən kənara çıxmış hesab olunur. Bu hal ingilis inzibati hüqu- qunda “səlahiyyətin aşılması” (ultra vires ) kimi qiymətləndi- rilir. 366 Qeyd edək ki, Böyük Britaniyada inzibati məhkəmənin konstitusion əsaslarından birini də məhz “ultra vires” doktrinası təşkil edir. A.V. Dicey “İntroduction to the Study of the Law of the Constitution” adlı əsərində “ultra vires” doktrinasını sistem- ləşdirərək onun mahiyyətinin məhkəmələrin inzibati orqanların öz səlahiyyətlərini aşıb-aşmadığını müəyyənləşdirməsindən ibarət olduğunu göstərirdi 367 . Qeyd edək ki, ingilis doktrinasında bəzi müəlliflər məhkə- mələrin “ultra vires” səlahiyyətlərinin genişlənməsini uyğun- laşdırılmış “ultra vires” 368 , bəziləri isə “common law” baxımın- dan 369 şərh etməyə çalışırlar. Uyğunlaşdırılmış “ultra vires” yanaşmasına görə qanunverici orqan istədiyi zaman presedentlə yaradılan müddəaların tətbiqini qanunlarla əngəlləyə bilər. Belə 366 Karamustafaoğlu T. İngiliz İdare Hukuku ve Ultra Vires Doktrini. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakultesi Dergisi. Ankara: Ajans-Türk Matbaası, 1964, s. 48 367 Dicey V.A. İntroduction to the Study of the Law of the Constitution. Ninth Edition. London: Macmillan,1948, p. 377 368 Forsyth C. Of Fig Leaves and Fairy Tales: The Ultra Vires Doctrine, the Sovereignty of Par- liament and Judicial Review. Judicial Review and the Constitution. Oxford and Portland Oregon. North America: Hart Publishing, 2000, p. 30 ; Elliot M. The Ultra Vires Doctrine in a Constitu- tional Setting: Still the Central Principle of Administrative Law // Judicial Review and the Con- stitution. Oxford and Portland Oregon. North America: Hart Publishing, 2000, p. 99 369 Elliot M. The Ultra Vires Doctrine in a Constitutional Setting: Still the Central Principle of Administrative Law // Judicial Review and the Constitution. Oxford and Portland Oregon. North America: Hart Publishing, 2000, p. 99 222 olan halda isə məhkəmələr də bu qanunlara əməl etməlidirlər. 370 Göründüyü kimi, uyğunlaşdırılmış “ultra vires” yanaşması inzibati məhkəmə icraatında parlament dominantlığını qəbul edir. Qeyd edək ki, A.V. Dicey də öz dövründə parlament dominantlığını inzibati mühakimənin konstitusiyon əsaslarından biri kimi qiymətləndirirdi 371 . M.K.Elliott uyğunlaşdırılmış “ultra vires”-in ümumi hüquq (common law ) sisteminə çox bənzədiyini göstərir və məhkəmələrin hər hansı bir aktın hüquqauyğunluğunu yoxlamaq kimi səlahiyyətinin olduğunu yazır 372 . Müəlliflərdən T.R.Allan isə onun mövqeyini dəstəkləsə də, bu iki yanaşmanı biri- birindən ayıran elə də mühüm xüsusiyyətlərin olmadığını vurğulamışdır. 373 P.P.Greyq isə uyğunlaşdırılmış “ultra vires” - in qanunve- rici orqanın ümumi iradəsini ifadə etdiyini və onun “common law” modelinə daha çox yaxınlaşdığını xüsusi olaraq qeyd edir. 374 Beləliklə, İngiltərədə hüquqla ədalət mühakiməsinin vahid- liyi, məhkəmə presedenti və statut hüququ dominant mövqe tutur, inzibati ədliyyə orqanlarının sistemi çoxsaylı subyekt- lərdən ibarət olub, prosessual qaydalardakı sistemsizlik və xüsusi məhkəmə icraatının mövcud olmaması ilə xarakterizə 370 Erhürman T. Birleşik Krallık idare hukukunda ultra vires. Doğu Akdeniz Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2012, № 61 (2), s. 601 371 Dicey V.A. İntroduction to the Study of the Law of the Constitution. Ninth Edition. London: Macmillan,1948, p. 371 372 Elliot M. The Ultra Vires Doctrine in a Constitutional Setting: Still the Central Principle of Administrative Law // Judicial Review and the Constitution. Oxford and Portland Oregon. North America: Hart Publishing, 2000, p. 83-107 373 Allan T.R.S. The Rule of Law as the Foundation of Judicial Review. Judicial Review and the Constitution. Oxford and Portland Oregon. North America: Hart Publishing, 2000, p. 413 374 Craig P.P. FBA. Competing Models of Judicial Review. Judicial Review and the Constitution. Oxford and Portland Oregon. North America: Hart Publishing, 2000, p. 375-376 Yüklə 2,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|