Bəhram hüseynov, ƏHMƏd salmanov, bakir məHƏRRƏmov azərbaycanin quru əraziSİNDƏ neft-qaz- geoloji rayonlaşdirma

B.Hüseynov, 
Ə.Salmanov, B.Məhərrəmov 
63 

---

Az
ərbaycanın quru ərazisində neft-qaz-geoloji rayonlaşdırma 
64
C
ənub-şərq istiqamətində uzanan Qala-Türkan qalxı-
mı Şərqi Abşeron depressiyasını Binə-Hövsan və Dübəndi-
Zir
ə sinklinallarına bölür. 
Paleogen-Miosen çöküntül
ərindən Qirməki, Gülbaxt, 
Kürd
əxanı sahələrində bəzi axtarış-kəşfiyyat quyularının 
qa
zılması zamanı intensiv qaz təzahürləri, Binəqədi, Qara-
dağ, Korgöz-Qızıltəpə, Atəşgah-Şubanı və Bibiheybət sa-
h
ələrində isə ayrı-ayrı quyularında kiçik həcmdə neft-qaz 
axınları alınmışdır. 
Abşeron NQR-i Məhsuldar Qatın qumlu horizont və 
lay d
əstələrində uzun müddətli işlənmədə olan çoxsaylı, 
z
əngin neft-qaz yataqları ilə səciyyələnir. Bu yataqlar, qırıl-
malar v
ə palçıq vulkanları ilə mürəkkəbləşmiş antiklinal 
zonalardan ibar
ət olan neftqaztoplanma zonalarında 
formalaşmışlar. 
C
ənub-Qərbi Abşeronda neft-qaz yataqları Güzdək 
muldasını yarımdairəvi şəkildə əhatə edən Qaraheybət, 
At
əşgah-Şubanı-Lökbatan-Puta-Quşxana antiklinal zonası 
il
ə əlaqədardır. Bu zonada Məhsuldar Qat kəsilişinin mak-
simal neft doyumu Bibiheb
ət və Lökbatan yataqlarında 
qeyd olunur.
Bibiheyb
ət yatağında Məhsuldar Qatın əksər, 
Lökbatanda is
ə QA, QÜQ, FD, Balaxanı və Sabunçu lay 
d
əstələri neftlidirlər. Başqa sahələrdə kəsilişin gilləşməsi 
v
ə ya üst hissəsinin yuyulması ilə əlaqədar olaraq neftli-
qazlı lay dəstələrinin və horizontların sayı azalır.
M
ərkəzi Abşeron tektonik zonasında neft-qaz 
yataq
ları yarımadanı şimal-qərb cənub-şərq istiqamətində 

---

B.Hüseynov, 
Ə.Salmanov, B.Məhərrəmov 
65 
k
əsən Fatmayı-Zığ neft-qaztoplanma zonasının Sulutəpə-
Bin
əqədi-Çaxnaqlar, Balaxanı-Sabunçu-Ramanı, Suraxanı, 
Qaraçuxur-
Zığ antiklinal qalxımları ilə əlaqədardır. 
Şəkil 29. Bibiheybət-Balaxanı-Sabunçu-Ramana-Qala-Pirallahı 
istiqam
ətində geoloji profil (M.Ə.Rzayev və b.). 
Şəkil 30. Qala-Türkan-Zirə istiqamətində geoloji profil 
(M.Ə.Rzayev və b.). 
Sulut
əpə-Binəqədi-Çaxnaqlar neftqaztoplanma zona-
sında neft-qaz yataqları əsasən strukturların Bakı mul-
dasına yönəlmiş qanadlarında Qırməki və Qırməkiüstü lay 
d
əstələrinin qumlu horizontlarının pazlaşma zonalarında 
yerl
əşən stratiqrafik tipli yataqlardır. 
Balaxanı-Sabunçu-Ramanı qalxımının şimal-qərb his-
s
əsində Məhsuldar Qat kəsilişinin üst hissəsinin Balaxanı 

---

Az
ərbaycanın quru ərazisində neft-qaz-geoloji rayonlaşdırma 
66
lay d
əstəsinə qədər yuyulmasına baxmayaraq, MQ-nin 
bütün lay d
əstələri sənaye əhəmiyyətli neft yataqlarına 
malikdirl
ər. Üst şöbənin neft yataqları strukturun tağ his-
s
əsində simmetrik yerləşdikləri halda, alt şöbənin neft ya-
taq
ları isə strukturun şimal qanadında tektonik ekranlaşmış 
yataqlardır. 
Suraxanı yatağında “Fasilə” lay dəstəsi və Balaxanı 
lay d
əstəsinin X horizontu istisna olmaqla Məhsuldar Qatın 
əksər lay dəstələri neftidirlər, Üst şöbənin və Qırməkiüstü 
qumlu v
ə gilli lay dəstələri strukturun tağında simmetrik 
yerl
əşirlər. Şimal-şərq qanadda isə, Qala və Qırməkiüstü 
lay d
əstələrilə əlaqədar olan yataqlar tektonik ekranlaşmış 
yataq
lardırlar (şəkil 27).
Qaraçuxur-
Zığ
yatağında neftlilik alt şöbənin Qala, 
Qırməkialtı, Qırməki və üst şöbənin Balaxanı, Sabunçu lay 
d
əstələrilə məhdudlaşır. 
Şərqi Abşeron depressiyasında neft-qaz yataqları Kür-
d
əxanı-Zirə neftqaztoplanma zonasında, Buzovna-Maşta-
ğa, Qala-Türkan və Zirə sahələrində yerləşirlər.
Buzovna-Ma
ştağa yatağında Balaxanı lay dəstəsinin 
IV, V, VII v
ə X horizontları kiçik həcmli, alt şöbənin QA, 
QD, QÜQ v
ə QÜG lay dəstələri isə sənaye əhəmiyyətli 
neftli-
qazlıdırlar. 
Qala-Türkan yata
ğının neft-qazlılığı əsasən alt şöbənin 
(Qala lay d
əstəsi daxil olmaqla), qismən də üst şöbənin 
Balaxanı, Sabunçu və Suraxanı lay dəstələri ilə bağlıdır. Alt 
şöbənin və Balaxanı lay dəstəsinin qumlu horizont-larında 
yerl
əşən neft yataqları qaz papağına malikdirlər. Ağcagil və 

---

B.Hüseynov, 
Ə.Salmanov, B.Məhərrəmov 
67 
Abşeron çöküntülərində kiçik həcmli qaz yığımları müəy-
y
ən edilmişlər.
Zir
ə yatağında Qala lay dəstəsinin qumlu horizontları 
qaz-
kondensat, Qırməkialtı, Qırməkiüstü qumlu və Balaxa-
nı lay dəstələri isə neft haşiyəsinə malik sənaye əhəmiyyətli 
qaz yığımlarına malikdirlər. 
Abşeron NQR-in ərazisində Məhsuldar Qat üzrə pers-
pektivli sayılan antiklinal strukturlar fondunun tükəndiyi və 
mövcud neftli-
qazlı yataqlarının əksəriyyətinin işlənilmənin 
son m
ərhələsində olması, bu rayonun Məhsuldar Qat üzrə 
neft-
qazlılıq perspektivliyini kəsilişin alt hissəsində yerləşən 
qumlu horizontların pazlaşma zonalarında yeni yataqların 
axtarışı və neft hasilatının sabit saxlanılması üçün tətbiq 
edil
ən yeni mütərəqqi üsulların tətbiqindən ibarətdir. 
C
ənub-qərbi Abşeronun Qaraheybət, Atəşgah və 
Qaradağ sahələrində və Mərkəzi Abşeronun Binəqədi və 
Sulut
əpə sahələrində orta və üst Miosenin qumlu-alevritli 
horizontlarından sənaye əhəmiyyətli neft və qaz axınlarının 
alınması bu çöküntüləri Abşeronun Cənub-Qərbi və 
M
ərkəzi tektonik zonalarında yerləşən bir çox qalxımlarla 
yanaşı, yarımadanın şərqində yerləşən Qala-Türkan, 
Düb
əndi və b. qalxımlarda da axtarış-kəşfiyyat obyekti 
kimi q
əbul etməyə imkan verir.