Bəxtiyar tuncay

 
243 
ğax Bax: hax 
ğali Bax: hali 
Ğamar Bax: Ay 
Ğambar  x.  ism.  –  Qəmbər,  albanlar  arsında  yayğın  şəxs  adlarından  biri: 
Ğambar ötəyağalı. O biri sahilli Qəmbər. 
ğandil // ğandıl Bax: handel // handil 
ğarğar // qarqar // xarxar // gərgər ism. – qarqar. Qafqaz Albaniyasının və 
Azərbaycanın  ən  əski  türk-qıpçaq  tayfalarından  biri.  Tarixi  mənbələr  alban 
əlifbasının  məhz  bu  tayfanın  dilinin  səsləri  əsasında  yaradıldığını  söyləməkdədir. 
Dövrümüzədək  alban  türkcəsində  yetişmiş  bütün  mətnlərin  dili  qıpçaq  dilinin 
qarqar şivəsindədir.  
Qeyd:  Barsam  Qarqarlının  (Gərgərlinin)  adı  1788  saylı  Vyana  əlyazmasında 
(155 r) çəkilir. 
Ğarğar  //  Qarqar  //  Xarxar  //  Gərgər  x.  ism.  –  Qafqaz  Albaniyası  və 
Azərbaycan ərazisində qarqarların adı ilə bağlı olan çoxsaylı şəhər və kənd adları: 
Asvadur  Barsam-Varsun  oğlu  Ğarğarlı.    Asvadur  Barsam-Varsun  oğlu 
Qarqarlı (Gərgərli).   
Ğarğarçay Bax: Qarqarçay  
ğarib Bax: xarib 
ğariblix Bax: xariblix 
Qaribşa  x.  ism.  .  –  albanlar  arasında  yayğın  olan  şəxs  adlarından  biri:  
Ğaribşa Hacı oğlu 
ğazğan ~  Bax: xazğan ~   
ğəkiət Bax: hakiyət 
ğər Bax: hər 
ğırığ Bax: xırığ 
ğız: yengə-ğızlar Bax: xız, yengə-xızlar 
Ğrım Bax: Xırım 
ğu Bax: xoy, xoyın, xoyun II 
ğumrı Bax: xumrı 
ğuzur Bax: huzur 
 
 
 
H 
 
habaş Bax: abaş 
habat (-ğa) ism. (< azərb. < ər.) - qəbahət bax: suç 
hadağa (-da) ism.  (< azərb. < ər.) – dəqiqə: Da ol hadağada, ki Bandalevon 
bu  sağışnı  etiyir  edi,  keltirdilər  anqar  bir  soxurnı,  xolundan  tutup.  Həmin 
dəqiqədə  ki  Pantalemon  bu  barədə  düşünürdü,  onun  yanına  bir  şikəsti  (koru) 
qolundan tutaraq gətirdilər. 
hadir  (-men,  -dir,  -biz,  -dirlər,  -ni,  -də,  -ləri)  //  hadır  ism.  (<  azərb.  <  ər.)  – 
hazır: Xumaş hadirdə sayılğan. Qumaş hazır sayıla bilər. Hadir bolgin. Hazır ol. 
Xolarmen,  yarlığovuçı  da  yaxşı  etüçi  Biy  ki,  saxtlıxta  da  aruvluxta  hadir 

---

 
244 
bolğaymen. Xahiş edirəm, ya rəhmli və mərhəmətli Rəbb,  qoy həmişə təmizlikdə 
və düzlükdə hazır olum. 
hadirlə  ~ (-mə,  -məgə,  -gin,  -nqiz,  -mənqiz,  -dim,  -dinq,  -di, -dilər,  -pmen,  -
ptir, -rmən, -rsen, -r, -rsiz., -məs, -r edinq, -gəymen, -gəysen, -gəy, -gəylər, -sərsen, 
-sər, -gən, -gəndir, -məxi, -p, -miyin) , ğadirlə ~ (-nqiz) // xadirlə ~  (xadirliyirlər) 
fel. – hazırlamaq 
hadirlən ~ (-mə, -sin, -iyix, -dim, -di, -dix, -dik, -dilər, -ipmen, -ipsen, -iptir, -
ip edi esə, -ip edilər esə, -ir, -məssiz, -iy edilər, -iyirsen, -iyirlər, -miyirmen, -gəy, -
sə,  -gən,  -gənlərgə,  -məx,  -ip,  -ginçə)  fel.  –  hazırlanmaq:  Hadirləngən  temyan 
körklü isli (Çıx. 30: 31). Məsh yağı hazırlanıb.  
hadirlik  (-ninq,  -imni,  -i,  -inə,  -in)  ism.  –  hazırlıq:  Da  hali  men  tapunıyım 
sanqa  hadirliki  bilə  salmoslarnınq  //  Xaytıp  men  da  tapungaymen  sanqa 
hadirlikinə  salmosnunq,  könü  Tenqri  (Məz.  70/71:  22).  Və  indi  Sənə  tam 
hazırlqla və məzmur oxuyaraq tapnıram (ey ədalətli Tanrı). 
hadır Bax: hadir 
hafta (-dır, -nınq, -ğa, -nı, -da, -dadır, -dan, -sı, -sına) // havta (-nı, -da, -sına) 
ism.  (< azərb. < frs.) – həftə: Hafta oruçunda. Həftə orucunda.Ulu hafta. Böyük 
Pasxa  bayramı  həftəsi.  Əvəlgi  künnü  yixkün  haftagi.  Bazar  günü  –  həftənin  ilk 
günü. 
haftalıx sif. – həftəlik: Xarclıx haftalıx kləməymen. Həftəlik xərçliyimi tələb 
etməyəcəyəm. 
Hağan  x.  ism.  –  Xaqan,  albanlar  arasında  yayğın  şəxs  adlarından  biri: 
Tanışıyım  xatunum  bilə,  şahat  bolğaymen  hağanğa  keltirməgə  öv  üçün.  Mən 
arvadımla birlikdə ərz edirəm ki, evlə bağl sənədlri xaqana təqdim edəcəyəm. 
hağın Bax: hax 
hairabed Bax: hayrabed 
hakiət Bax: hakiyət 
hakiətlə ~  Bax: hakiyətlə ~ 
hakim (-men, -dir, -ninq, -gə, -ni, -də, -i, -idir, -ininq, -in, -imiz, -lər, -lərninq,  
-lərgə,  -lərni,  -lərdən)  //  yakim  ism.  (<  azərb.  <  ər.)  –  həkim:  Bar  edi  bir  cuhut 
Gesariyada atlı Jovsep, ulu hakim (yakim). Qeysəriyyədə yovsep adında  böyük 
bir yəhudi həkim vardı. 
hakimçilik Bax: hakimlik 
hakimlik  ism.  –  həkilmlik,  çarə,  dərman:  Hakimçilikinq  seninq  kerəkməs 
manqa.  Sənin  həkimliyin  mənə  gərək  deyil.  Yaman  hakimliki  bilə  movamnı 
buzdu.  Səriştəsiz  həkimliyi  ilə  nitqimi  pozdu  (qüsurlu  etdi).  Xoy  hakimlik 
yaralanğan  da yirinləngən canıma.  Yaralanmış və irin bağlamış canıma çarə et. 
Xoca  oğlu  yılan  yedi  –  ayttılar  ki  hakimliktir  anqar;  yarlınınq  yedi  esə  – 
ayttılar,  açlıxtan  yedi  (Alban  atalar  sözü).    Varlının  oğlu  ilan  yedi,  dedilər  ki,  
dərmandır (həkim məsləhətidir), kasbın oğlu yedi isə, dedilər ki, acından yeyib. 
hakiyət // hakiət // çakiət // həkiyət (-ni, -lər) ism. (< azərb. < ər.) – hekayət: 
Hakiyət alıp etiyirmen. Alıb hekayət edirəm.  
hakiyətla ~   // hakiətlə ~  fel. – hekayətləmək, nəql etmək, söyləmək, dastan 
söyləmək 

---