Beznazwy-1

Füzuli  Qəzəllər 
20 
zəmanədir.
11
  Bu  baxımdan  ön  planda  məşuqənin  gözəl-
liyindən daha çox aşiqin həyəcanları, ehtirasları, kədər və 
göz  yaşları  nəzərə  çarpır.  Füzuli  poeziyasının  sufi  fəlsəfi 
məzmun  daşıdığına  "Leyli  və  Məcnun"  aşiqanə  romantik 
poemasının  ikinci  rubaisi  misal  ola  bilər.
12
  Füzuli  bu  ru-
baidə poemanın qarşısına qoyulan məqsədi izah edir: məcaz 
yolu ilə həqiqəti axtarmaq, əfsanəni bəhanə edib sirr söy-
ləmək,  Leylini  səbəb  edib  ilahi  eşqi  tərənnüm  etmək, 
Məcnun dili ilə ürək kamını, yalvarışlarını bildirmək.
13
  
Qeyri-adi incəliklə, qafiyə seçməkdə müstəsna ustalıqla 
həmçinin misra arası işlənmiş məcaz, istiarələr və cinas yolu 
ilə ifadə olunan yüksək bədii-estetik dəyər və dərin fəlsəfi 
düşüncələr  Füzuli  poeziyasının  fərqləndirici  xüsusiyyətlərin-
dəndir. Misal üçün "Ey mələksima ki, səndən özgə heyrandır 
sana" qəzəlinin dördüncü beytində Füzuli ayrı-ayrı məna-
larda işlənən "can vermək" ifadəsini təkrar edir: 
 
Aşiqə şövqündə can vermək ikən müşkül degil, 
Çün Məsihi-vəqtsən, can vermək asandır sana 
 
 
 
11
  Ə. Səfərli, X. Yusifli, Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi (qədim və orta əsrlər  
tarixi), Ozan, Bakı 2008, s. 452. 
12
  Tutsam tələbi-həqiqətə rahi-məcaz,  
Əfsanə bəhanəsilə ərz etsəm raz.  
Leyli səbəbilə vəsfin etsəm ağaz,  
Məcnun dili ilə etsəm izhari-niyaz. 
13
  Ə. Səfərli, X. Yusifli, Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi (qədim və orta əsrlər  
tarixi), Ozan, Bakı 2008, s. 492. 

---

Fuzuli  Gazele 
21 
wrażliwego człowieka, czyli zakochanego.
11
 Pod tym względem 
na pierwszym planie bardziej widoczne są przeżycia, namięt-
ność,  smutek  i  łzy  kochającego  niż  piękno  ukochanej.  Przy-
kładem filozoficzno-mistycznego charakteru poezji Fuzuliego 
może być drugi rubai w poemacie miłosnym Lajla i Madżnun.
12
 
Fuzuli w tym rubajacie tłumaczy cel utworu: szukanie prawdy 
drogą  przenośni,  opowiedzenie  tajemnicy  pod  pretekstem 
legendy, przedstawienie w postaci Lajli duchowej miłości i obja-
wienie swoich pragnień i modlitw ustami Madżnuna.
13
  
Gazele Fuzuliego wyróżniają wysokie walory estetyczno- 
-artystyczne oraz głęboka filozoficzna treść, przekazana w spo-
sób wyrafinowany genialną techniką rymowania, jak również 
przenośnie i metafory ukryte między wierszami. Na przykład 
w  czwartym  bejcie  (dystych)  gazela  Ey mələksima ki, səndən 
özgə heyrandır sana (Ty, o twarzy anioła wszyscy prócz ciebie 
samej ciebie uwielbiają) 
 
Aşiqə şövqündə can vermək ikən müşkül degil, 
Çün Məsihi-vəqtsən, can vermək asandır sana
14
 
 
 
11
  Ə. Səfərli, X. Yusifli, Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi (qədim və orta əsrlər  
tarixi), Ozan, Bakı 2008, s. 452. 
12
  Tutsam tələbi-həqiqətə rahi-məcaz,  
Əfsanə bəhanəsilə ərz etsəm raz.  
Leyli səbəbilə vəsfin etsəm ağaz,  
Məcnun dili ilə etsəm izhari-niyaz. 
13
  Ə. Səfərli, X. Yusifli, Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi (qədim və orta əsrlər  
tarixi), Ozan, Bakı 2008, s. 492. 
14
  Zakochanemu dla miłości darować życie nie jest trudne  
Tyś Mesjasz naszych czasów, łatwo Ci dawać życie. 

---

Füzuli  Qəzəllər 
22 
Birinci misrada şair bu ifadəni iki mənada verir: əsl aşiq 
eşqin uğrunda asanca canını verir, yəni özünü fəda, qurban 
edir və eyni zamanda məşuqə öz məhəbbəti ilə aşiqə asanca 
həyat verə bilər. İkinci misrada isə Füzuli fikrini izah edir: 
məşuqəni  Tanrının  izni  ilə  insanlara  can  vermək  yəni  ölü-
ləri  diriltmək  ixtiyarında  olan  zəmanənin  Məsihinə,  İsaya 
bənzədir.  
Bu  kimi  rəngarəng  çalarlar  Füzuli  poeziyasının  tərcü-
məsini  çətinləşdirir,  bəzilərinin  fikrincə  hətta  mümkünsüz 
edir.
14
  Lakin  tərcümə  çətinlik  doğursa  da,  əsli  ilə  müqa-
yisədə nöqsansız olmasa da, düşünürük ki, Füzuli kimi dahi 
bir mütəfəkkirin ən azı tərənnümü və təbliğatı baxımından 
şairin irsi digər xalqlara yaxınlaşdırılmalıdır, əsərləri digər 
dillərdə səslənilməlidir.  
 
Şəhla Kazımova 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
14
  Məqalədə təqdim olunan beytlərin izahı Azərbaycan alimlərinin şərhi 
əsasında verilmişdir: H. Araslı (red.), Məhəmməd Füzuli. Əsərləri. I cild, 
Bakı 1958, s. 5–38; Mir Cəlal, Füzuli sənətkarlığı, "Kaşqari", Bakı 2007; 
Ə. Səfərli, X. Yusifli, Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi (qədim və orta əsrlər 
tarixi), Ozan, Bakı 2008, s. 447–549. 

---

Fuzuli  Gazele 
23 
Fuzuli dwa razy powtarza zwrot „can vermək”, co oznacza 
w języku azerbejdżańskim w zależności od kontekstu „odda-
wać życie/umierać” i „dawać życie/ożywiać”. W pierwszym 
wersie poeta używa tego czasownika w dwóch znaczeniach: 
prawdziwy zakochany dla swojej miłości łatwo może oddać 
życie i jednocześnie miła może dać życie swoją miłością ko-
chającemu. W drugim wersie poeta tłumaczy swoją myśl, nazy-
wa ukochaną współczesnym Mesjaszem (Chrystusem), który 
zgodnie z wolą Boga był w stanie dawać życie, czyli ożywiać 
martwych. 
Takie niuanse sprawiają, że Fuzuliego jest bardzo trudno 
tłumaczyć, niektórzy twierdzą, że to jest wręcz niemożliwe. 
Jednak mimo skomplikowania i niedoskonałości przekładu są-
dzimy, że warto przybliżać innym narodom poezję tak wielkiej 
postaci, jakim był Fuzuli chociażby ze względu na populary-
zację jego twórczości. 
 
Shahla Kazimova 
 
 
 
 
 
 
 

---