Biz dünyanın bioloji müxtəlifliyinə real, ölçülə bilən

BİOLOJİ MÜXTƏLİFLİK: Xəzərin  əsrarəngiz  balıqları  / BIODIVERSITY: A m a z in g   C a s p ia n   F is h e s

nərəsi  Volqa  nərəsinə  nisbətən  iri 

olub,  bədəni  boz  rəngdədir.  Volqa 

nərəsinin bədəni sarımtıl rəngdədir.

Xəzərin  Azərbaycan  sektorunda 

əsasən  Kür  nərəsinə  təsadüf  edilir. 

Kür  nərəsi  əsasən  Cənubi  Xəzərdə, 

Orta  Xəzərdə  və  az  miqdarda  Şimali 

Xəzərdə təsadüf olunur.

to the Volga sturgeon which is smaller 

and yellowish.

The Azerbaijan sector of the Caspian 

Sea  is  where  the  Kura  sturgeon  is 

predominant.  The  species  prefers  the 

southern  part  of  the  sector  but  can 

often  be  encountered  in  the  middle

İran nərəsi əsasən Xəzərin cənubi- 

şərq  hissəsində  yaşayır.  Azərbaycan 

sularında az təsadüf edilir.

Bu  balığın kürüsü yüksək  qiymət­

ləndirilir.  Beynəlxalq  bazarda  bölgə 

kürüsündən  sonra  nərə  kürüsü  ikinci 

yerdə  durur.  Kürüsünün  1  kq-ı  350 

dollara satılır. Nərə əsasən dib  həyatı 

keçirir.  Xəzər  dənizində  Kür  nərəsi 

əsasən  50  m-ə  qədər  dərinliklərdə 

yayılıb,  qışda  və  payızda  Cənubi 

Xəzərin qismən isti  sularına üstünlük 

verir. Burada temperatur 10-20 °C olur.

Nərələr də  keçici  balıqlardır.  Kür 

çayında dünyaya gələn balıq körpələri 

dənizə  keçərək  orada  yaşayır  və 

böyüyür.  Cinsi  yetişkənlıyə  çatdıqda 

isə çoxalmaq üçün çaylara, əsasən Kür 

çayına  keçir.  Nərələrin  Kür  çayına 

keçməsi bütün il boyu müşahidə edilir,

and, less commonly, northern parts of 

the sector.

The Persian stur-geon inhabits mainly 

the  southeastern  littoral  of  the  Cas­

pian  and  appears  rather  rarely  in 

Azerbaijan waters.

The  sturgeon  caviar  comes  second 

(after  beluga)  in  the  world  market  at 

$350 per kg. The sturgeon is essentially 

bottom-dwelling.

In  the  sea,  the  Kura  sturgeon  is 

common at depths to 50 m, preferring 

the warmer waters of the  Middle and 

South  Caspian  in  winter  and  in 

autumn, where the water temperature 

may be as high as 10-20°C.

Just as other species of the family, the 

Kura  sturgeon  is  diadromous.  After

80

BİOLOJİ MÜXTƏLİFLİK: Xəzərin  əsrarəngiz  balıqları

  / 

B IO D IV E R S IT Y A m a zin g   C a s p ia n   F is h e s

lakin  kütləvi  şəkildə  keçid  yaz-yay 

aylarına təsadüf edir.

Kürü tökməyə hazırlaşan yetkinlik 

dövrünə  çatmış  balıqların  uzunluğu 

105-224 sm, kütləsi 9-73 kq, yaş həddi 

8-48 arasında olur. Hər bir dişi balıq 84 

mindən  837  min  ədədə  qədər  kürü 

verir.  Digər  nərə  növlərinə  nisbətən 

böyüməsi zəif templə gedir.

Qiymətli  vətəgə  balığı  olan  nərə, 

Azərbaycanda  nərəkimilərin  ovunda 

əsas  yerlərdən  birini  tutur  və  ümumi 

ovun üçdə bir hissəsini təşkil edir.

Kür  çayının  axını  tənzim  olundu­

qdan  sonra  başqa  keçici  balıqlar  kimi 

nərə  ehtiyatı,  əsasən,  süni  yolla 

balıqartırma  zavodlarında  bərpa 

olunur.  Son  illərdə  dənizdə  intensiv 

ovlandıqları üçün ehtiyatı xeyli azalıb. 

Hal-hazırda  sün'i  yolla  çoxaldılma 

miqyasını  genişləndirmək  məqsədilə 

ciddi  tədbirlər  həyata  keçirilmək­

dədir.

being  born  in  the  Kura  River,  it 

immediately  migrates  downstream 

into the sea to spend the rest of the life 

until  maturity  there.  The  upstream 

spawning  migration  takes  place 

throughout  the  year,  peaking  during 

the spring-summer period.

The  body  size  of adults  during  their 

spawning  migration  ranges  from  105 

to 224 cm at a weight of 9 to 73 kg.

The age  of mature  individuals  ranges 

from 8 to 48 years. Fertility or, in other 

words,  the  number  of eggs  produced 

by each  female, varies from  84 to  837 

thousand.  In comparison to the other 

sturgeons, this species grows at a slow 

rate.

The sturgeon occupies one of the first 

places  in  premium  species  fishery,  its 

catches  accounting  for  more  than  a 

third of all sturgeons on the average.

After the runoff of the Kura River has 

been  regulated,  the  breeding  of  the 

sturgeon  occurs  primarily  under 

artificial  conditions  -  at  farms.  At 

present,  the sturgeon  populations  are 

much  smaller  because  of overfishing. 

An  important  contribution  to  resto­

ring them is farm breeding in ponds to 

a  stable  stage  in  the  life  cycle  with 

subsequent  release  of the  young  into 

the river.

---

BİOLOJİ MÜXTƏLİFLİK: Xəzərin  əsrarəngiz  balıqları

  / 

BIODIVERSITY: A m a z in g   C a sp ia n   F is h e s

Uzunburun  - Starred  Sturgeon

Acipenser stellatus

Uzunburun balığın Xəzər dənizin­

də  iki  populyasiyası  mövcuddur: 

Cənubi-Xəzər və Şimali-Xəzər popu- 

lyasiyaları.  Xəzərin  Azərbaycan  sek­

torunda  uzunburun  balığın  əsasən 

Cənubi-Xəzər  populyasiyası  yayıl­

mışdır ki, onlar da çoxalmaq üçün Kür 

çayına girirlər.

Uzunburun  balığın  Kür  populya- 

siyası  gec cinsi yetişkənliyə çatması, 

zəif  böyümə  tempi  və  az  törəyib 

artması kimi bəzi bioloji əlamətlərinə 

görə Şimali - Xəzər populyasiyasından 

fərqlənir.

Nərəkimilərin  içərisində  uzun­

burun  balıq  ölçülərinə  görə  ən 

kiçiyidir.  Cinsi  yetişkənliyə  çatmış 

uzunburun balığın kütləsi  1,1-54 kq-a 

qədər, bədəninin uzunluğu isə 86-210 

sm-ə qədər olur.

Uzunburun balıq Cənubi və Şimali 

Xəzərin sahil zonasında 100 m-ə qədər 

dərinlikdə  geniş  yayılıb.  İlin  fəsil­

lərindən  asılı  olaraq  bu  balıqlar 

Xəzərin müxtəlif hissələrində təsadüf 

olunur.

Yay  fəslində  Cənubi  X əzər 

uzunburun  balığı  dayaz  yerlərdə,  10- 

35  metr  dərinlikdə  yayılır.  Payızda 

onlar  dənizin  dərin  hissələrinə 

hərəkət  edir,  qışda isə əsasən 75-100 

m  dərinlikdə  toplanırlar.  Bu  dövrdə 

Şimali  Xəzər  uzunburunu  suyun 

nisbətən  üst  qatlarına  üstünlük  verir. 

A lim lər  onların  qışda  20-50  m 

dərinlikdə,  yayda  isə  20  m-ə  qədər

This  species  is  represented  in  the 

Caspian  Sea  by  two  forms:  north 

Caspian  and  south  Caspian.  The 

Azerbaijan  sector  is  home  primarily 

to  the  south  Caspian  population 

migrating  into  the  Kura  River.  The 

south  Caspian  (Kura)  population 

differs  from  the  north  Caspian 

(Volga) one by a number of biological 

traits.  Unlike  the  Volga  starred 

surgeon,  the  Kura  variety  matures 

later in life, grows more slowly and is 

less fertile.

This  is  the  smallest  sturgeon  of  all. 

Mature  adults  weigh  anywhere  from

1.1  to  54 kg at a body length of 86 to 

210cm.

The  starred  sturgeon  is  common 

throughout  the  littoral  of the  South 

and North Caspian at a depth of up to 

100 m. The preferred sea habitats vary 

on a seasonal basis.

In summer, the south Caspian starred 

sturgeon prefers shallow waters in the 

10-35  m  interval.  In  autumn,  the 

species  moves  deeper  into  the  sea  to 

winter predominantly in the 75-100 m 

depth interval.  At  the same time, the 

north  Caspian  variety  prefers  upper 

water layers.  According to  scientists, 

it  inhabits  the  20-50  m  interval  in 

winter and higher layers in summer.

The  stellar  sturgeon  is  the  most 

thermophilic  of all  sturgeon  species. 

Unlike other species (sturgeon, barbel

82

B/OLOJİMÜXTƏLİFLİK:  Xəzərin  əsrarəngiz  balıqları

  / 

BIODIVERSITY: A m a z in g   C a s p ia n   F is h e s

dərinlikdə yayıldıqlarını qeyd edirlər.

Nərəkimilərin  digər  növlərindən 

fərqli olaraq uzunburun balıqlar istilik 

sevən  olub,  pelagik 

həyat  tərzi

sturgeon)  dwelling  mostly  near  the 

bottom,  young  and  adult  stellar 

sturgeons  are  pelagic  (living  in  the 

upper water layers).

keçirir.  Çoxalmaq  üçün  Kürə  keçən 

balıqların  yaş  həddi  8-31  arasında 

olur.

Kür  nərələri  arasında  uzunburun 

ən  tez  inkişaf  edən  və  yetkinləşən 

balıqdır.  Onun  kürü  məhsuldarlığı 

geniş  diapazonda  dəyişərək  35-360 

min ədəd arasındadır.  Kür uzunburun 

balığının  kürüsü  çox  xırdadır.  1  q-da 

73-88 kürü olur.

Uzunburun  balığın  mühüm  təsər­

rüfat  əhəmiyyəti  var.  Ümumi  nərə 

ovunda  o  sayının  çoxluğuna  görə  bi­

rinci  yeri  tutur.  Əti  çox zərif və dadlı 

olduğu üçün ona böyük tələbat vardır. 

Beynəlxalq  bazarda  kürünün  1  kq-ı 

350 amerika dollarıdır.

Onun  ehtiyatı  əsasən  süni  yolla 

nərə  balıqartırma  zavodlarında  bərpa 

olunur.  Qismən  isə  təbii  yolla  Kür 

(Varvara  su  anbarından  aşağıda)  və 

Araz  (Qaradonlu  kəndində  Bəhram- 

təpədən  aşağı  hissədə)  çaylarında 

çoxalırlar.

This  is  the  fastest  growing  and 

maturing  sturgeons.  Its  absolute 

fertility varies widely - from 35 to 360 

thousand  eggs.  The eggs  of the  Kura 

starred sturgeon are rather small - one 

gram  contains  73  to  88  eggs  in  the 

lower course of the Kura River.

The  starred  sturgeon  is  of  great 

commercial value.  It accounts for the 

greatest  percentage  of  sturgeons  in 

catches. The meat is extremely tender 

and  is  sought  after.  One  kilogram  of 

its  caviar  fetches  $350  in  the  world 

market.

The  starred  sturgeon  population  in 

the  Caspian  Sea  is  maintained 

primarily  through  artificial  hatching 

at  farms  with  subsequent  breeding 

under natural conditions  in  the Kura 

(downstream  of  the  Varvarinskoye 

Reservoir) and  Aras  (downstream  of 

the  Bagram-Tepe  waterworks  near 

the village of Karadonly) Rivers.

83

---