Bmt-nin 822 və 853 saylı qətnamələrindən əvvəl işğal olunmuş Azərbaycan ərazisi
Yüklə 104 Kb. Pdf görüntüsü
|
ERM ƏNİLƏRİN QARABAĞDA İLK M ƏĞLUBİYYƏTLƏRİ C Ə B R A Y IL-Q A R Y A G İN HADİSƏLƏRİ 1905-ci ilin iyun. M ənim «İrşad» qəzeti vasitəsi ilə yazıb erməni-m üsəlm an hadisələrinə dair m əlum at istədiyim dən sonra M irzə Camal Yu- sifzadənin göndəräiyi jvnnaldar) v ə bir paTa m əxsusi moktublar- dan iqtibas olunub redaktə edildikdən sonra dərc edilmişdir. M ülahizə yaxud düşüncələrim. Oxucularm məlumatı olsun ki, hər tərəfdən m ənim əlim ə gəlib çatmış məlumatların bir ço- xunda ermənilərin istiqlaliyyəti-idarə muxtariyyəti tələblərindən uzun-uzadıya bəhs açılır. Bu Cəbrayıl hadisələrinə gəldikdə, bu qanşıq söhbətləri büs- bütün sübuta yetirib bir çox dəqiq məlumatlar verm əkdə oxucu- lan bir sıra şübhəli fikirlərdən azad edir. M ənə qalırsa, ermənilərin bu hərəkətlərinə v ə imkan xaricin- də olan istəklərinə boş bir xəyal, xeyri olmayan bir fikirdən baş- qa bir söz dem əyəcəyəm . Zira, erməni m illəti bir para m övqedə var q ü w əsin i islamlara vurub, çox da çalışdılar, çalışıb məğlub oldular. Bunu da n əzərə almalıyıq ki, islamlarda nə hərbi qüvvə, nə odlu silah, nə də müharibə v ə nizam görmüş əsgər var idi. D i- gər tərəfdən hökumət məmurlannm bəzi m əsələlərd ə onlara et- dikləri köməyini bir kənarda qoyub da, özlərinin 20 ildə yığdıq- lan tədarüklərini nəzər-diqqətə aldıqda ermənilərdə böyük yara- nıazlıq meydana çıxır. B elə işlərə qoşulmuş ermənilərin Rusiya, Türkiyə əley h in ə baş qaldırmalan bir uşaq fikridir, zənnindəyəm . M əqsədin ərzi. 1905-ci ilin iyun ayınra 13-də 2 n əfər mü- səlləh erməni daşnaksütyun əsgəri Qacar kəndinin sakini Ə hm əd Kərbəlayi Qasını oğlunun evinə gəlib bu sözləri söyləmişlər: «Biz iki nəfər Daşnaksütyun firqəsindən olub iki möhtərənı şəx- sin aşağıda yazılmış» sözlərini siz müsəlman camaatına çatdırmaq üçün gəlmişik. Daşnaksütyun firqəsinin səlahiyyətli adamtarı sizi iyun ayının 16-da məşhur Ağ oğlan monastırına dəvət edirlər. Əl- bəttə, adlan aşağıda cjeyd edilmiş kəndlərə xəhər verilib. Deyilən vaxtda hannnız ora gətsəniz lazımı sözlər vardır, sizə söyləyəcəklər. Həmin kəndlər: Divanəli, Yağlıvənd, Dilağarda, Veysətti kəndlərin- dən ibarətdir». lyun aymın 16-da həm in kəndlərin camaatı ək səriyyətlə m o- nastıra yığılıb ermənilərin iştirakı ilə bir mitı'nq keçirdilər. Yığıncağın təsviri. Erməni v ə müsəlmanların iştirakı ilə «A ğ oğlan» m onastm nda yığıncaq edilir. Yığmcaq m onastm n h ə y ə - tində olub, bir çox stollar, stullar düzülmüşdü. Fəqət yığıncağm m əıkəzin də üç bəzəkli kürsü qoyulduğundan qabaqca adlan qeyd edilm iş em ıəni başçılannın kürsüsü olduğu meydana çıxııd ı. Bir azdan sonra m öhtərəm şəxslər yığm cağa daxil olub m ərkəzdə qərar tutdular. Bundan iki dəqiqə sonra, yəni rəsnıi tədqiqat qur- taran kimi yığıncağa Baxşı adlı bir em ıəni daxil olub aşağıda ya- zılm ış sözlərini sona yetirməm iş erm ənilər onun susm asına işarə etdilər: «Camaat! Sizin mahalınıza, kəndlərinizə fiç nəfər möhtərəm şəxs qonaq gəlmişdir. Mən isə Çartazlı Baxşı adlı bir nəfərəm ki, əsl adım - ismim Aşotdur. Bu möhtərəm şəxslərə katibbaşı və mütərcim xidmətini ifa edirəm. Bu orta kürsü də əyləşən çox hörmətli bir vücuddur ki...» Söz bura yetişəndə ermənilər qışqırıb salıb, «sus, sus» deməklə onu susdurdular. Sonra sağ tərəfdəki kürsü də əyiəşmiş möhtə- rəm şəxs çox vüqarlı və əzəmətlə qalxıb bu nitqi söylədi. NITQEV MƏTNI: «Camaat! Biz erməni-müsəlman və bütün qafqazlılara lazımdır ki, hər bir mətləbə bir məsəl gətirib tainki bıı tövrlə camaatımıza bir söz başa salaq. Zira, bizdə, xüsusən siz miisəl- manlarda əsla elm-mərifət (!) nuru yoxdur. Əlbəttə, insanda elm-məri- fət nuru olsa, bu nur ilə sözün əsl mənasmı, yəni nədən ibarət olaca- ğmı anlar. Buna görə, məsələsiz mətləb bizə iş vermiyor. Mən bu sö- zümü istisnasız olaraq erməni və müsəlmanlara deyirəm. İndi bilirşiniz ki, biz qafqazlılar rus millətinin qapazları və zülm-sitəm boyunduruğu- nun altında yaşayıb, kefləri istədiyi qədəT əllərindən və dillərindən gə- ləni bizlərə edirlər. Bizlərə çox züim və insafsızlıq etmişlər. Bizlərin insan hüququnu payimal və istibdad təpikləri altına alaraq, bizim həqi- qi v ə məxsusi həyatımızı əlimizdən çıxarmışlar! Biz erməni milləti neçə vaxtdan bəri milli hüququmuzu və idarə istiqlaliyyətimizi tələb etmək təmənnasındayıq. Nəhayət, bizim düşmə- nimiz olan Rusiya səltənəti böyük cüssəli bir fil mənziləsindədir. Biz- lər və sizlər, daha doğrusu rus olmayan başqa xalqlar aciz olub həmi- şə zalım hökumətin, o filin qorxusundan küncə qısılıb, ac-yalavac sı- zıldamaqda idik. Amma, Allah-taalaya minlərcə şükr olsun ki, bizdən də aciz olan Yaponiya milçəkləri bu zalım filə o qədər zərbə vurdu ki, bizim arzumuzun sonuna yetişdi. Həmin milçək zalım fıli o qədər o yan bu yana qovalädı ki, axırda arxası üstə dərin bir xəndəyə-kanala yıxıldı. İndi haydı qardaşlar, gəlin əl-ələ verək, həmin filin ətini par- ça-parça edib məhv eləyək. Bəlkə bu filin ətini-qanım məhv etməklə uzun illərdən bəri qəflət və əsarət içində yaşamış millətlərin də üzünə ədalət nuru düşə v ə sela- Azəri türkiəri Qarabağ kəndlərinin müdafiəsində mətlik görə, haydı, qardaşlar, haydı!», - deyib sözünü qurtardı. Sonra sol tərəfdə oturan möhtərəm şəxs təntənə ilə ayağa qabcıb bu nitqi söylədi: 2-Cİ NİTQİN MƏTNİ: «Camaat! Biz erməni milləti çoxdan bəri bu xəyalda idik ki, Qafqazda bir qazan, yəni xörək bişirək, qab asıb onun içində ədalət, müsavat xörəklərini bişirib sizi və bir neçə tayfaları da bu xörəyə şərik edək. İndi, həmin qazan hazırdır və onu qoymağa bir sepayə - üçayaqlı lazımdır ki, onun üstündə qazan dursun. Həmin sepayenin birisi ermənilər, birisi də gürcülərdir. İndi lazım- dır üçayaqlınm, yəni sacayağmın bir qıçı da siz müsəlmanlar oläsımz. Əlbəttə, lazımdır müsəlman qardaşlarımız bizim sözümüzə baxıb saca- yağmın üçüncü ayağı olsıinlar. Biz bu barədə müsəlmanlara ümidvarıq» - deyib sözünü tamam etdi. Sonra orta stulda təmkinlə oturan üçüncü şəxs əzəm ətlə ayağa qalxdı, bu nitqi söyləyib, dəfələrlə camaatı sorğu- suala tutub fikrini öyrəndi. Yüklə 104 Kb. Dostları ilə paylaş:
|