Bmt-nin 822 və 853 saylı qətnamələrindən əvvəl işğal olunmuş Azərbaycan ərazisi

Azərbaycanı  ağır  fəlakətlərə  düçar  qoymuş  Qarabağ 
hadisələrinə,  amansız  müharibənin  ötən  anlarma  işıqlıq 
gətirm ək  üçün  üz  tutduq  Əlisaab  Orucova.  İİstədik  ki, 
doğma  yurdumuz  Qarabağda  baş  vermiş  olayları  xalqımı- 
zm  təəssübkeş  oğlu  Əlisaab  Orucovun  yaddaşı  ilə  bir  da- 
ha  təzələyək.
MÜSTƏQİL  AZƏRBAYCANIN  İLK 
ƏDLİYYƏ  NAZİRİ
TA N ITM A : 
Əlisaab  Səftər  oğlu  Orucov  24  yanvar  1946-cı  il- 
də  Göyçay  şəhərində  anadan  olub.  1971-ci  ildə  Azərbaycan  Dövlət 
Universitetinin  hüquq  fakültəsinin  əyani  şöbəsini  bitirib.  1971-ci  il- 
dən  Azərbaycan  Respublikası  Ə dliyyə  Nazirliyi  məhkəmə  orqan- 
lan  idarəsində  m əsləhətçi  işləmış,  1973-cü  ilin  fevralından  həmin 
ilin  iyununadək  Bakı  şəhərinin  Nəsimi  rayon  Xalq  məhkəməsində 
xalq  hakimi  kimi  təcrübə  keçmiş  v ə  1973-cü  ilin  iyunundan  1977- 
ci  ilin  dekabnnadək  G əncə  şəhərində  xalq  hakimi,  1977-ci  ilin  de- 
kabnndan  198()-ci  ilin  martınadək  Azərbaycan  Respublikası  Ali 
Məhməkəsinin  üzvü  işləmişdir.  Bundan  sonra  Azərbaycan  Respub- 
likası  Ali  M əhməkəsi  sədrinin  müavini  v ə  birinci  müavini  vəzifələ- 
rində  çalışmışdır.
1985-ci  ilin  yanvanndan  1992-ci  ilin  aprelinədək  Azərbaycan 
Respublikasının Ədliyyə naziri  -  Müstəqil Azərbaycan dövlətinin ilk 
Ədliyyə  naziri  olmuşdur.  1992-ci  ilin  aprelindən  həmin  ilin  iyuluna- 
dək  Azərbaycan  Respublikası  Baş  nazirinin  müavini  -  Azərbaycan
Respublikası  Prezidentinin  Fövqəladə  Səlahiyyətli  nümayəndəsi  iş- 
ləmiş  v ə  Qarabağda  gedən  müharibədə  ön  cəbhədə  olmuşdur.
Ə.Orucov  gözəl  ailə  başçısıdır,  onun  dörd  oğlu  var.
QARABAĞDA  BAKININ  AYRI-AYRI
MÜƏSSİSƏLƏRİNİN  FİLİALINI  YARADIRDIQ
-  Əlisaab  müəllim,  Ermənistandan  uzunmüddətli  eza- 
miyyətdən qayıdandan  sonra  sizi MK-ya  dəvət etdilər və 
siz 
1988-ci  U  oktyabrın  10-da  MK-nm  göstərişi  ilə 
«KöçkünIərlə  iş  aparmaq*  üçün  Ağdam  qərargahma 
göndərildiniz?!...
Məncə  söhbətə  elə  buradan  başlasaq  daha  yaxşı  olar.
-  O  vaxt  Dağlıq  Qarabağdan  köçkünlər  Ağdama  axışıb 
gəlirdilər.  Komissiyanı  da  ona  görə  yaratdılar  ki,  hər  bir 
nazir  10  gün  Ağdamda  olsun  və  köçkünlərlə  iş  aparsm. 
Öncə  m ən  getdim.  Qərargahımız  Ağdamdan  Əsgərana  ge- 
dən  yolun  üstündə,  25  saylı  Səyyar  Mexanikləşdirilmiş  ti- 
kinti  idarəsində  (red.  Ş.S.-  PMK-25)  yerləşirdi.
On  gün  qaldım.  Məni  əvəz  etm əyə  başqa  nazir  gəlmə- 
di.  1989-cu  ilin  axırma  qədər  Ağdamda  qaldım.  Hərdən 
Bakıya  da  gəlirdim.  Aləm  bir-birinə  qarışmışdı.  Tez-tez 
Ə.  V əzirovla  zəngləşir,  vəziyyətin  günü-gündən  ağırlaş- 
dığını  ona  deyirdim.
-  Bu  müddətdə  Ə.  Vəzirovia  görüşə  bildinizmi?
-  Əlbəttə,  görüşdüm.  Dedi,  sənin  Dağlıq  Qarabağla  işin 
olmasm,  birtəhər  köçkünləri  Ağdamda  yerləşdir.  Qəti  eti-

---

razımı  bildirdim.  Dedim  ki,  köçkünləri  elə  Dağlıq  Qäraba- 
ğa  qaytarmaq  lazımdır.  Ermənistan  qaçqmlarım  da  Dağlıq 
Qarabağda  yerləşdirmək  vacibdir.  Onları  oradan  çıxarmaq 
düz  deyil.
M ən  Ağdamda  günortaya  qədər  köçkünləri  qəbul  edir, 
günortadan  sonra  Yuxarı  Qarabağm  kəndlərinə  gedirdim. 
Camaatla  söhbət  aparır,  xalqm  onların  arxasmda  dayandı- 
ğmı  deyirdim.  Deyirdim  siz  niyə  qorxmalısınız?  Bura  bi- 
zim  öz  torpağımızdır.  Torpaqlarmızı  tərk  etməyin.
Azərbaycanlılar  tamam  işsiz  qalmışdılar.  Biz  kəndlərdə 
yeni  iş  yerləri  açmağa  çalışırdıq.  Yavaş-yavaş  Yuxarı  Qa- 
rabağm  kəndlərində  Bakmın  ayrı-ayrı  m üəssisələrinin  fıli- 
almı  yaradırdıq  ki,  camaat  oranı  tərk  etməsin.
-  Əlisaab  müəllim,  Dağlıq  Qarabağm  Azərbaycandan 
uzaqlaşdırılması  və  ələ  keçirilməsi  üçün  ermənilər  hansı 
vasitələrə  əl  atırdılar?
-  SovİK P  MK  və  SSRİİ  Nazirlər  Soveti  24  mart  1988- 
ci  ildə  bədnam  bir  qərar  qəbul  etdi.  Qərar  «1988-1995-ci 
ı'llərdə  Azərbaycan  SSR  Dağlıq  Qarabağ  Muxtar  Vilayəti- 
nin  sosial-iqtisadi  inkişafmı  sürətləndirm ək  haqqmda»  idi. 
Siz  fıkir  verin.  Görün  qərarda  nə  deyilirdi:
«1989-1990-cı  illərdə  Stepanakert  şəhəhndə  850  nəfərlik 
mədəniyyət  sarayının,  növbə  ərzində  600  xəstə  qəbul  etmək 
üçün  poliklinikası  olan  400  çarpaydıq  vilayət  xəstəxanasının, 
pionerlər evinin,  şəhər Idtabxanasının,  habelə  1  nömrəli  əlavə- 
yə  müvafiq  surətdə  yaşayış  evlərinin  və  digər  sosial  obyektlə- 
rin  tikintisi  nəzərdə  tutulsun».
SSRİ  Mədəniyyət Nazirliyi  və  Azərbaycan  SSR Nazirlər 
Soveti  Azərbaycan  SSR-də yaşayan  erməni  əhalisinin  arzu- 
lannı  nəzərə  alaraq:
Bakı  şəhərində  erməni  dram  teatrı  yaradılması  m əsələ- 
sini  nəzərdən  keçirsinlər;
«SSRİ  Dövlət  Nəşriyyat,  Poliqrafiya  və  Kitab  Ticarəti İş- 
ləri  Komitəsi  on  ikinci  beşillikdə  Stepanakert  şəhərində  və 
Dağlıq  Qarabağ Muxtar  Vilayətinin  rayon  mərkəzlərində mət- 
bəələri yenidən qursun,  erməni  dilində ədəbiyyata vilayət əha- 
lisinin  tələbatının  ödənilməsini  nəzərdə  tutmaqla  bu  ədəbiyya- 
tın  buraxüışını  genişləndirsin».
Təkcə  Əsgəran  rayonu  ərazisində  Badara  və  Qarqar  ça- 
yı  üzərində  iki  böyük  dəryaça  tikilməsi  nəzərdə  tutulurdu. 
Dəryaçaların  tikintisi  üçün  o  zamanın  pulu  ilə  on  iki  mil- 
yon  manat  (  Ş.S.  -  12  milyon  manat  -  12  milyon  ABŞ  dolları 
demək idi)  Azərbaycan  büdcəsindən  pul  ayrılmalı  idi.  Xalq 
isə  ciddi  surətdə  SSRİİ  Nazirlər  Sovetinin  qərarma  öz  eti- 
razmı  bildirirdi.
Ermənilər  Qarabağı  Azərbaycandan  ayırmaq  üçün  gündə 
bir  forma  fikirləşib  tapırdılar.  Hiss  edirdim  ki,  Moskva  istə- 
yir  Qarabağı  Azərbayçanın  idarəçiliyindən  çıxartsm.  Hətta 
15  iyun  1988-ci  ildə  Ermənistan  SSR  Ali  Soveti  Dağlıq  Qa- 
rabağ  Muxtar  Vilayətinin  Ermənistan  SSR-in  tərkibinə  keç- 
məsi  haqqında  qərar qəbul  etdi.  Həmin  qərar bu  günə  qədər 
ləğv  olunmayıbdı.

---