Bmt-nin 822 və 853 saylı qətnamələrindən əvvəl işğal olunmuş Azərbaycan ərazisi

DİİN-in  öz  qüvvələri  var  idi  ki,  onlarm  da  hərəsi  bir  siya- 
si  m əqsəd  güdürdü.  Beie  bir  vəziyyətdə  m ən  prezidentin 
fovqəladə  səlahiyyətli  nümayəndəsi  təyin  edildim.
Müdafıə  Nazirliyi  ilə  DİİN  arasında  narazılıq  var  idi. 
Müdafıə  Nazirliyi  tələb  edirdi  ki,  DİİN  Silahlı  Qüvvələri 
onlara  tabe  olsunlar.  DİİN  isə  buna  razı  olmurdu.  Həmin 
fərman  barəsində  danışmaq  istərdim. 
Fərmanm  birinci 
bəndində  göstərilirdi  ki, 
respublikanm  Xankəndi,  Nafta- 
lan,  Şuşa,  Ağderə,  Xocavənd,  Xocalı,  Ağdam,  Füzuli,  Cəb- 
rayıl,  Zəngilan,  Qubadlı,  Laçın,  Kəlbəcər,  Xanlar,  Goran- 
boy,  Tərtər,  Bərdə,  Ağcabədi,  Daşkəsən,  Tovuz,  Gədəbəy, 
Qazax  və  Ağstafa  rayonları  ərazisində  prezident  idarə  üsu- 
lu  tətbiq  edilsin. 
İkinci və üçüncü bəndlərlə 
həmin  ərazi- 
lerə  rəhberlik  etmək  vəzifəsi  mənim  üzərim ə  qoyulur  və 
fərmanın 
dördüncü  bəndində 
qeyd  olunurdu  ki,  Azərbay- 
can  Respublikası  Ali  Sovetinin  Milli  Şurasma  təklif  olun- 
sun  ki,  Ə.  Orucovu  Dövlət Müdafıə  Komitəsinin  üzvü  seç- 
sin.  M əsələnin  mahiyyəti  də  məhz  bundadır.  Həmin  fər- 
mandan  sonra  aprelin  7-8,  29-30-u  və  maym  5-i  tarixlərdə 
Y.M əmmədovun  sədrliyi  ilə  Milli  Şuranm  iclasiarı  keçiril- 
sə  de,  bu  m esələ  gündəliyə  çıxarılmadı  və  həmin  iclaslar- 
da  hərbi  m əsələlər  müzakire  olunsa  da,  mənim  məsələm- 
lə  bağlı  imzaladığı  fərmamnı  müzakirəyə  çıxartmadı.  Be- 
)əlik]ə,  m ənə  hərbi  səlahiyyət  verməyən  Yaqub  M əmmə- 
dov  Şuşanın  işğalı  ilə  bağlı  m ehkəm ədə  evvəla  bildirdi  ki, 
m enə  hərbi  səlahiyyət  verilmesinə  R.Qazıyev  icazə  ver- 
mədi,  sonra  dedi  hərbi  səlahiyyət  sənin  nəyinə  lazım  idi, 
Surət  Hüseynova  verildi.  O,  nə  etdi.  Axırda  dedi  ki,  sene
hərbi  forma  geyinməyə  icazə  vermişdim,  o  da  sənin  hərbi 
səlahiyyətin  idi.  Hərbi  səlahiyyət  hesab  edirem  ki,  m enə 
məqsədli  surətdə  verilmedi.
- 
«Azadlıq»  qəzeti  1992-ci il 8 may tarixli sayında ya- 
zırdı: 
«Rayon  ərazisinde  sakitlikdir.  Şuşa-Laçm  yolundakı 
maneə  aradan  götürülüb».  Bu qəzet yalnız maym  12-nə xə- 
bər  verir:  «Şuşa  üçüncü  dəfə  dağıdıldı  və  ilk  dəfə  işğal 
olundu».
Rəsmi dövlət qəzeti olan «Xalq qəzeti» 
isə  həmin  gün- 
lər  ya  Şuşadakı  vəziyyət  barədə  məlumat  vermir,  yaxud 
şəhərin  müdafiə  olunduğunu  və  işğal  edilmədiyi  haqqmda 
saxta  məlumatlar  yayırdı.
Maym  9-da  artıq  Şuşa  işğal  olunsa  da 
ən  yüksək  se- 
viyyədə  bu  həqiqət  danrlırdı.  «Xalq  qəzeti»  9  may  tarixli 
saymda  respublika  Ali  Sovetinin  sedri,  prezidentin  səlahiy- 
yətlərini  icra  edən  Vaqub  Məmmədovun  bəyanatmı  dərc 
etmişdir. 
Həmin  bəyanatda  deyilirdi: 
«Erməni  hərbçiləri 
yeni  vəhşi  hərəkətlərə  əl  atmışlar.  Bu  gün  səhərə  yaxın  Şuşa 
şəhəri  şiddətli  bombardmana  məruz  qalmışdı.  Lakin  şəhərin 
müdafiəçiləri  düşmənin  təzyiqinin  qarşısını  ala  bilirlər».
Halbuki  Y.M əmmədov  maym  9-da  Ağdamda  Şuşa 
köçkünləri  ilə  görüşərkən  onlar  Şuşanın  mayın  8-dən  işğal 
olunmasma dair məlumat vermişdilər.  Bundan  sonra Yaqub 
Məmmədovun  belə  beyanat  verməsinin  özü  teəccüb 
doğurur.
Mayın  12-də  hələ  də 
satqın və xəyanətkar Rəhim Qa- 
zıyev 
ve  Şahin  Musayev  melumat  yayırdılar  ki,  Şuşa  işğal 
edilmeyibdi.

---

Laçmdakı  real  vəziyyət  barəde  də  məlumatlar  verilirdi. 
1992-ci il mayın  12-də alay komandiri 
A rif Paşayev,  EfiN 
tıümayəndəsi  Kazımov  telefonla bildirmişlər  ki,  Laçın qey- 
rətlə  qorunur  və  qorunacaqdır.  Laçınm  işğalı  ilə  bağlı  ilk 
dolğun  və  düzğün  məlumat  yalnız  maym  26-da  «Xalq  qə- 
zeti»nin müxbiri  Ziyəddin  Sultanovun  «Laçm  haıayı»  yazı- 
smda  verilmişdir,
Mayın  15-dən  25-dək 
rəsmi  və  qeyri-rəsmi  mətbuat 
Ayaz  Mütəllibovun  qayıtması  və  qovulması  hadisələrini, 
AXC-nin  bəyanatlarını,  Isa  Qəmbərovun  spiker  seçilməsi- 
ni,  yeni  təyinatları  gen-bol  işıqlandırmışlar.  Beləliklə,  ha- 
kimiyyət naminə  torpaqlar  hərraca  qoyulmuş,  Vətənin  mü- 
dafiəsi  üçün  şəhid  olan  yüzlərlə  qeyrətli  oğullarımız  yada 
belə  salınmamış,  başlar  vəzifə  bölgüsünə  qarışmışdır.
-  Şuşanm  müdafiəsi  üçün  hər hansı  təşəbbüs  göstə- 
rildimi?
-  Mayın  8-də  mən  Ağdamda  idim.  M əlumat  aldım  ki, 
Şuşaya  kömek  üçün,  ermənilərin  m övqelerinə  zərbələr  en- 
dirmək  meqsədilə  aeroporta  hərbi  vertolyotlar  gəlib.  Daha 
sonra  bəlli  oldu  ki,  onlar  həm  de  öz  m övqelərim izi  bom- 
bardman  ediblər.  Saat  17  radelərinde  vertolyotlar  Yevlax- 
dakı  hərbi  qərargahdan  onlara  verilən  əm re  əsasen  müha- 
ribe  zonasını  tərk  etdilər...
-  Şuşa  erm ənilərə  veriləndən  sonra  onu  geri  qaytarm aq 
mümkün  idimi?
-  Bəli,  mümkün  idi.  Şuşa  ətrafında  bizim  kifayət  qədər 
qüvvələrimiz  cəmləşmişdi.  M əndə  olan  m əlum atlara  görə, 
R.Cavadovun  rəhbərliyi  ilə 
XTPD-nin  700  nəfər,  T. 
Əli- 
yevin rəhbərliyi ilə 
150 nəfərdən  ibarət polis  qüvvələri  və 
Elbrus  Orucova tabe  olan 
1300  nəfərlik  silahlı  birleşm ə- 
lər  Şuşanı  azad  edə  bilərdilər.  Bunun  üçün  lazımi  qədər 
herbi  texnika da var idi.  Şuşamn  azad  edilməməsi  xəyanət- 
karlıq,  häkimiyyət  uğrunda  mübarizə  idi.  Artıq  bəllidir  ki, 
şəhərin  azad  olunması  üçün  gərək  Ayaz  M ütəllibov  haki- 
miyyətə  gətiriləydi  və bir  günlük  gətirildi  də.  Şuşamn,  da- 
ha  sonra  isə  Laçmın  işğal  olunmasınm  iştirakçısı  və  təşki- 
latçısı  hakimiyyətə  can  atanlar  idi.
H əm in  günləri  Laçnı  şəh ər  m ədəniyyət  evinin  müdiri 
Nizam i  Rzayev  belə  xatırlayır:
Mayrn  9-u  ilə  12-si  arasmda  Arif  Hacıyev,  Qurban  Məm- 
mədov  Laçmda  olaraq  rayon  əhalisinin köçürülmələrini  tə|kil 
etmişlər.  Həmin  günlər  rayona  və həmin bölgəyə  gələn bütün 
nəqliyyat  vasitələrinin  yol  vərəqəlerinə  AXC-nin  möhürləri 
vurulmuşdur. 
(«Vətənin  sə$i»  qəzeti,  11-25  oktyabr  1996-cı  il). 
AXC- 
yə  tabe  olan  bütün hərbi  qüvvələr təxribatla məşğul  olmuş  və 
bir  məqsədə  xidmət  etmişlər:  nəyin bahasma  olursa-olsun ha- 
kimiyyətə  gəlmək.  Lakin  Şuşa  işğal  olunandan  sonra  yox, 
məhz  Laçm  da  ermənilərə  təhvil  verilənden  sonra.  Əgər  ele 
deyilsə,  maym  15-də  Ayaz  Mütellibovu  hakimiyyetden  yeni-

---