Primer 5.1
Za rastvor, ~ija masa e 25 grama, so analiza e utvrdeno deka sodr`i samo gotvarska sol i voda. Po
isparuvaweto na vodata, najdeno e deka masata na preostanatiot natrium hlorid e 5 grama. Kolkav
bil maseniot odnos na natrium hlorid i voda vo prvobitniot rastvor.
R e { e n i e
Poradi toa {to rastvorot se sostoel
samo od natrium hlorid i voda, negovata masa bila zbir na
masite na dvata konstituenta, taka {to masata na vodata vo nego bila
m(H
2
O) =
m(rastvor) –
m(NaCl)
m(H
2
O) = 25 g – 5 g
m(H
2
O) = 20 g
Odnosot
]
(NaCl, H
2
O) }e bide:
]
(NaCl, H
2
O) = 5 g : 20 g
]
(NaCl, H
2
O) = 5 : 20
]
(NaCl, H
2
O) = 1 : 4
]
(NaCl, H
2
O) = 0,25
Broj (bezdimenzionalna veli~ina) e i
maseniot odnos (odnosot na masite), veli~ina {to se
obele`uva
*
so
]
(B, C). Ravenkata so koja se definira odnosot na masite e:
C
B,
]
=
C
B
m
m
Ponekoga{ se upotrebuva i odnosot na volumenite na dva u~esnika, t.e. nivniot
volumenski
odnos. Volumenskiot odnos se ozna~uva
†
so
\
(B, C), a se definira so pomo{ na ravenkata
C
B,
\
=
C
B
V
V
Osven kako
eden broj,
site odnosi mo`e da se izrazuvaat i so odnos na mali broevi. Taka, ako
koli~estvoto na konstituentot B e dvapati pogolemo odo{to koli~estvoto na konstituentot C,
za odnosot
r
(B, C) mo`e da se re~e ili
r
(B, C)
2
ili
r
(B, C)
2 : 1
Na ovoj posleden na~in se postapuva sekoga{ koga se bara odnos na tri ili pove}e ednoimeni
veli~ini. Odnosot na koli~estvata mo`e da se izrazi na vtoriot od dvata gorni na~ina duri i
toga{ koga samite koli~estva na B i C
ne se dva mola i
eden mol, soodvetno, tuku, da re~eme,
{est mola i tri mola ili 0,46 mola i 0,23 mola soodvetno.
*
Gr~kata bukva so koja se obele`uva ovaa veli~ina se ~ita
zeta.
†
Soodvetnata gr~ka bukva se ~ita
psi.
155
Prethodno ka`anoto mo`e nakuso da go pretstavime so pomo{ na tablicata dadena podolu.
Veli~ina
Oznaka
Definicionen izraz
Molski
odnos na B i C
r
(B, C)
r
(B, C)
n
(B)/
n
(C)
Broen odnos na B i C
r
(B, C)
r
(B, C)
N
(B)/
N
(C)
Masen odnos na B i C
]
(B, C)
]
(B, C)
m
(B)/
m
(C)
Volumenski odnos na B i C
\
(B, C)
\
(B, C)
V
(B)/
V
(C)
Udeli
Pri izrazuvaweto na sostavot, po~esto od odnosite se upotrebuvaat
udeli molski (koli-
~inski), maseni i volumenski.
Molskiot (
koli~inskiot)
udel na eden konstituent na sistemot (da re~eme, B) se ozna~uva
*
so
x(
B) i mo`e da se izrazi so ravenstvoto:
x(B) =
¦
i
n
n B
Vnimavaj: Ako sakame vedna{ da se gleda deka se raboti za molski udel na konstituentot B vo
eden
sistem S, toga{, namesto
x(B), mo`e da napi{eme
x(B; S). Sli~no mo`e da se postapi i za
drugite vidovi udeli.
Maseniot udel na konstituentot B
†
e odnos me|u masata na toj u~esnik vo sistemot i vkupnata
masa na sistemot, t.e. zbirot na masite na site konstituenti:
¦
i
m
m
w
B
B
Volumenskiot udel, pak, e odnos me|u volumenot na eden od konstituentite i zbirot na
volumenite na
site sostavki na sistemot
‡
. Volumenskiot udel na supstancata B se ozna~uva so
M
(B) (gr~kata bukva vo oznakata se ~ita
fi) i e definiran kako:
*
Se ~ita
iks
nabe. Vsu{nost, koga se raboti za konkreten slu~aj, se upotrebuva vistinskiot naziv na supstancata,
odnosno nejziniot simbol ili formula. Taka, ako sakame da go najdeme molskiot udel na natrium hloridot vo negoviot
voden rastvor, }e re~eme
iks na natrium hloridot (ili, u{te podobro,
molskiot udel na natrium hloridot) i }e
napi{eme
x(NaCl).
Gr~kata bukva 6 so koja{to se ozna~uva zbir se ~ita
sigma, a dolniot indeks
i {to stoi pokraj oznakata za koli~estvo
poka`uva deka se sobiraat site
pooddelni (
individualni) koli~estva supstanca.
†
Oznakata za maseniot udel se ~ita
dublve
nabe, so toa {to, vsu{nost, se naveduva vistinskiot
naziv na soodvetniot
konstituent. Oznakata za maseniot udel
ne smee da se ~ita
omega ili
ve!
Ne smee da se vika
masin udel.
‡
Vnimavaj: Vkupniot volumen ne e sekoga{ ednakov na zbirot na volumenite na oddelnite u~esnici vo sistemot!
156