Bu layihə avropa İttifaqi tərəfindən maliyyələşdirilib sülh proSeSlərİndə İctİmaİ
Yüklə 1,34 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Barışığa və birgə yaşama gedən yol
- • Baş verənlərin rəsmi versiyası uğrunda mübarizə.
- • Qurbanların tanınması.
- • Keçmişin etik və tənqidi dəyərləndirilməsi.
8 International Alert ETA-nın seçdiyi strategiya, – siyasi xadimlərə sui-qəsd etməklə mümkün qədər çox iztirab yaşatmaq, – nəticədə onun özünü məhv etdi. Hakimiyyət tərəfindən Siyasi partiyalar haqda Qanun şəklində gələn reaksiya sonuc olaraq sol radikal-millətçi partiyasının axırına çıxdı. Rəsmi Madrid Batasuna Partiyasını qanundankənar elan etdi və göstərdi ki, növbəti mərhələ məhbəslər olacaq. Barışığa və birgə yaşama gedən yol “Barışıq” və “birgə yaşam” terminləri Basklar ölkəsində ciddi mübahisələr doğurur. Amma şübhəsizdir ki, ETA zorakılığa son verəndən sonra bask cəmiyyəti əsas məqsədi yaraların sağaldılması, qurbanların tanınması, yaddaşın qorunması, plüralizm və fərqliliklərə qarşı hörmətin tərbiyə edilməsi, barışığın möhkəmləndirilməsi və gələcəkdə yeni iztirab və münaqişələrin təkrarlanmasının qarşısını alacaq mədəniyyətin formalalaşdırılması olan sosial transformasiya yaşayır. Bu məsələnin həllində bask cəmiyyəti münaqişə vəziyyətində olan digər cəmiyyətlərlə müqayisədə bir sıra üstünlüklərə malikdir. Münaqişənin ən ağır illərində məhz ictimai təşkilatlar sülhün əldə edilməsinə çalışırdılar və əsas təsiredici qüvvələrə - hakimiyyət orqanlarına və siyasi partiyalara mövcud durumla barışmağa imkan vermirdilər. Əvvəlcə zorakılığa qarşı susqun mitinqlər keçirən “Sülh Naminə Hərəkat”, sonra dialoq və qarşılıqlı anlaşmanı müdafiə edən “Elkarri” sülhün əldə edilməsi istiqamətində fəaliyyət göstərən nəhəng sosial şəbəkənin yaranmasına töhfə verdi. Bu, bask cəmiyyətində ciddi parçalanmanın qarşısını alıb, əlaqələrin qorunub saxlanmasına kömək edən həlledici amil oldu. Kiçik yaşayış məntəqələrində ayrı-ayrı icmalar daxilində mühüm ziddiyyətlərin ortaya çıxmasına baxmayaraq, ümumilikdə bask cəmiyyəti daxili birliyini qoruya bildi ki, bu da ona bu günə qədər mövcud olan çətinliklərə rəğmən barışığı daha tez əldə etməyə imkan verdi. Sülhün bərqərar olmasına mane olan əsas amillər aşağıdakılardır:
cəhətdən uzlaşmayan müxtəlif versiyalar rəqabət aparır: 1) hər şeyin günahkarı ETA, sol radikal-millətçilər və milliyyətçilikdir; 2) zorakılıq – Basklar Ölkəsi və İspaniya arasındakı münaqişənin nəticəsidir; 3) ETA çoxsaylı zorakılıq aktları həyata keçirib, amma dövlət də insan haqlarının pozulmasında öz rolunu etiraf etməlidir.
Amma Basklar Ölkəsində də xalq drujinaları və təhlükəsizlik qüvvələrinin qurbanları vardı. Hər halda Bask hökuməti artıq işgəncə qurbanlarının tanınması istiqamətində işə başlayıb.
millətçiləri öz əvvəlki əməlləri, silahlı zorakılığı müdafiə etmələri ilə bağlı tənqid səsləndirməyə çağırır, amma
hazırda onlar
bundan imtina
edirlər. Elə bu arada mövcud kontekstdə barışığa töhfə verməyə çalışan müxtəlif təşəbbüslər ortaya çıxır. Bask hökuməti iddialı sülh planını həyata keçirməyə başlayıb. Bu plan məhbusların reabilitasiyası, yaddaşın formalaşdırılması, qurbanların tanınması, dinc birgə yasamda vətəndaşların iştirakı və sülh mədəniyyətinin tərbiyə olunması kimi məsələlərin tənzimlənməsini nəzərdə tutur. Bundan başqa, qurbanlar və canilərin görüşlərinin, qurbanların və müqavimət iştirakçılarının, və ya yerli səviyyədə dinc birgə yaşam ideyasını təbliğ edənlərin toplantılarının təşkil olunmasına dair ictimai təşəbbüslər həyata keçirilir.
1977-ci ildə ETA-nın şöbələrindən biri ləğv olunmaq haqda qərar verdi. Həmin dövrdə İspaniyada sağ- mərkəzçi partiyaların koalisiyasından ibarət olan Demokratik Mərkəz İttifaqı (Union of the Democratic Centre, UCD) hakimiyyətdə idi. Bu hakimiyyət ölkəni hər gün törədilən qətllərin çoxluğundan “qurğuşun illər” adlandırılmış bir dönəmdə idarə edirdi.
Sülh Proseslərində İctimai İştirak və Çoxkanallı Diplomatiya Mexanizmləri 9 O dövrdə hökumət və məhkəmə hakimiyyəti dustaqlarla, məhbuslarla və ETA-dan qovulanlarla çox comərd davranırdı, baxmayaraq ki, təşkilat silahdan istifadəyə davam edirdi və əvəzində siyasi güzəştlərlə bağlı heç bir danışıq aparmırdı. 1982-ci ildə ETA məhbusları reabilitasiya edildi, halbuki münaqişə qurbanları qeyri- mütəşəkkil qalmaqda idi, hakimiyyət onları unutmuşdu və onların səsi eşidilmirdi.
ETA həmişə qətlləri müəyyən siyasi çıxarlar üçün törədirdi. Radikal-millətçilər mütəmadi olaraq bask reallığını ardı-arası kəsilməyən toqquşmalar silsiləsi kimi təqdim edirdilər. ETA İspaniya və Basklar ölkəsi arasında əsrlər boyu çözülməyən siyasi münaqişəyə istinad edərək zorakılığa sığınırdı. Hər halda zorakılıqdan, demək olar ki, həmişə ideoloji alibi kimi istifadə olunur. Basklar Ölkəsində ultra- solçuların tarixi öncədən görülən məğlubiyyətin xronikası idi. Çox mürəkkəb sxemlərə baş vurmadan qeyd etmək lazımdır ki, ETA-nın fəaliyyətinin sonunun əsası daha az siyasiləşmiş və daha çox polis aktivliyi, ictimai reaksiya, siyasi vəhdət və beynəlxalq yardım dövründə qoyulmuşdu. Bütün bu amillər önəmlidir, amma onlar artıq neçə il əvvəldən, ETA terror yolunu davam etdirdiyi vaxtlardan mövcud idi. Hazırda başqa amil vacibdir – sol radikal-millətçilərin şəxsi marağı və müəyyən qərarları. Silahlı fəaliyyətin faydasızlığının və əks-məhsuldarlığının dərk edilməsi öz baxışlarını kəskin şəkildə dəyişən insanların aparıcı fiqurlara çevrilməsinə gətirib çıxardı. Məhz buna görə zorakılıq vasitələrindən istifadə edən və önəmli siyasi dəstəyə sahib olan qruplarla əlaqə saxlamaq çox vacib və labüddür. Conatan Pauellin fikrincə, ETA nümunəsi bu həqiqətin daha bir təsdiqidir. “Əgər hardasa çatlaq varsa, dağıntının qarşısını almaq üçün təması itirməmək vacibdir” 1 – Conatan Pauell bildirir. 2007-ci ildə Xose Luis Rodriges Sapateronun hakimiyyətinin təşəbbüsü ilə başlanan uğursuz danışıqlardan sonra məlum oldu ki, Batasuna “ETA-nın yeni yanaşma hasil etməsi üçün ona tədricən təzyiq göstərirdi”, “çünki o vaxt iştirak edən vasitəçilər hələ də fəaliyyətdə idilər və yenidən işə başlamağa qadir idilər”, - Conatan Pauell belə deyir. 2006-cı ildə danışıqlarda tənəzzül yaranandan sonra sülh prosesinin bərpası Ayetdə baş tutan Konfrans və Conatan Pauellin dediyi kimi, “Avropadakı son silahlı münaqişədə rol almaq naminə riskə hazır olan beynəlxalq xadimlərin ETA-ya müraciəti” sayəsində mümkün oldu. Məhz bunlardan sonra qrup fəaliyyətini dayandırdığını bəyan etdi. Bask münaqişəsinin həll edilməsi istiqamətində səylər 1976-cı ildə Cenevrədə (İsveçrə) baş tutan danışıqlarla başladı, 1989-cu ildə Əlcəzairdə, 1998-ci ildə Sürixdə davam etdi və 2006-cı ildə Oslo və Cenevrə danışıqları ilə bitdi. Bütün bu danışıqlar uğursuzluqla yekunlaşmışdı, eynilə aylar uzunu əlaqələr yaratmaq istiqamətindəki heç bir dialoqa gətirib çıxarmayan çoxsaylı cəhdlərdə olduğu kimi. “Bask münaqişəsinin hələ də bitmədiyinə baxmayaraq, onun tarixi uğura doğru yolda uğursuzluqların bir- birini izlədiyinə dair bir misaldır”. Conatan Pauell. 1 “El mediador Jonathan Powell afirma que es un proceso de paz el que ha llevado a ETA a su final”, Buradan baxmaq olar: http:// paralalibertad. org/el-mediador-jonathan-powell-afirma-que-es-un-proceso-de-paz-el-que-ha-llevado-a-eta-a-su-final/ Yüklə 1,34 Mb. Dostları ilə paylaş:
|