Bu layihə avropa İttifaqi tərəfindən maliyyələşdirilib sülh proSeSlərİndə İctİmaİ
Yüklə 1,34 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Sülh çağırışı: terrorla üz-üzə əvəz həsənov
Sülh Proseslərində İctimai İştirak və Çoxkanallı Diplomatiya Mexanizmləri 19 Etimadsızlığın öhdəsindən necə gəlməli? “Bu problemin yalnız bir həll yolu var: açıq və aydın danışmaq. Biz siyasi opponentlərimizdə qorxu və ya etimadsızlıq yaradan suallara aydın cavab verməliyik” 9 . “Sülh Planı”nda dialoqdan başqa, ictimai maarifləndirmə məsuliyyətini möhkəmləndirməyin vacibliyi vurğulanır. Gernikada Sülh Muzeyi Fondunun sülh və mədəniyyət şöbəsinin rəhbəri Aleks Karaskosa sülh yaratma təşəbbüslərinin müxtəlifliyini təsdiqləyir. Mədəniyyət və maarifləndirmə ilə bağlı əsas məqsədi sərt müqaviməti neytrallaşdırmaq olan çox sayda layihələr var ki, onların köməyilə ictimai əhval- ruhiyyənin transformasiyası baş verir 10 . media – nicat meydanı KİV, o cümlədən yeni media yeni proseslərin – sülh dəyərləri və münaqişənin qeyri-zorakı transformasiyası ilə bağlı ideyaların, “nicata” doğru addımların inkişaf etdiyi dialoq meydanıdır. İctimai və siyasi iştirak prosesində məhz KİV katalizator rolunu oynayırdı. Siyasi debatların geniş ictimaiyyət üçün açılması və bura ictimaiyyətin cəlb olunmasında həm ənənəvi KİV, həm də yeni texnologiyalar və sosial şəbəkələrin rolu son dərəcə dəyərlidir. Təsadüfi deyil ki, “Sülh Planı”nda ictimaiyyətin məlumatlandırılması məsələsində bask televiziyası (EiTB) və digər KİV ilə əməkdaşlığa böyük yer ayrılıb. Lokarri təşkilatının direktoru Paul Rios sülh yaradan təşkilatlar və KİV arasındakı qarşılıqlı əlaqə haqda danışır:
Təbii ki, plüralizm şəraitində KİV əhalinin bütün təbəqələri, bütün siyasi qüvvələr, bütün düşüncə və mövqelər, həmçinin də radikallar və millətçilər üçün əlçatan olur. Amma bu, birincisi, yuxarıda qeyd olunan “etik minimum” çərçivəsində baş verir, ikincisi isə, məhz diskussiya vəziyyətdən çıxış yolunun kollektiv axtarışlarına yol aça bilər və bu, və ya digər ideyanın diktəsindən imtina etməyə imkan verər. Bu diskussiyalarda ən əsası kollektiv qərar qəbul etmək haqqıdır. Zəhmətkeş Vətənpərvərlər Birliyi Partiyasından olan Lola Qomez məhz bunu vurğulayır: “Öz müqəddəratını təyin etməyin müstəqilliklə heç bir əlaqəsi yoxdur. Öz müqəddəratını təyin etmək hüququ faktiki olaraq xalqımızın, vətəndaşlarımızın qərar qəbul etmək haqqıdır” 12 . “Mən də bir çoxları kimi müstəqillik tərəfdarıyam, amma reallıqlarla barışmalı olacam – “İspan olmamaq üçün yüz səbəb” kitabının müəllifi, yazıçı Xose Mari Esparza Zabaleqi deyir, - əgər demokratik şərait yaradılacaqsa və biz öz müqəddəratımızı təyin etmək imkanı qazanacağıqsa. Qoy taleyimiz demokratik yolla həll olunsun: İspaniyanın tərkibindəmi qalacağıq, hər hansı formada İspaniya və Fransa ilə bağlı olacağıqmı, yoxsa müstəqillikmi qazanacağıq?” 13 . 9 Oradaca 10 “Internews-Armenia”, «Sadə utopiya» filmi, http://vimeo.com/61610186, 40.25. 11 Müəllifin Lokarri təşkilatının direktoru Paul Riosla Skype vasitəsilə müsahibəsi (20.10.14.) 12 “Internews-Armenia”, “Sadə utopiya” filmi, http://vimeo.com/61610186, 42.10. 13 “Internews-Armenia”, “Sadə utopiya” filmi, http://vimeo.com/61610186, 18.02.
20 International Alert Basklar Ölkəsində dialoq ziddiyyətlərin aradan qaldırılması və konsensusun əldə edilməsi üçün əsas alət ranqına yüksəldilib, buna görə də müxtəlif rəylərin ifadə olunması üçün şərait yaradılır. Və media bu cür dialoq üçün əsas meydan rolunu oynayır. Onlar nəhayətdə möhkəm və ziddiyyətsiz konsensusun əldə olunması üçün ziddiyyətli görüşlərin maksimum uzlaşmasına töhfə verir. Sülh Proseslərində İctimai İştirak və Çoxkanallı Diplomatiya Mexanizmləri 21
əvəz həsənov Basklar Ölkəsindəki münaqişənin əsas elementləri haqda təsəvvürə malik olmaq üçün bu məğrur xalqın yaşadığı ərazinin tarixini, yerli əhalinin öz dilinə və tarixinə bəslədiyi hörmətin əsas prinsiplərini öyrənmək məqsədəuyğundur. Bask dilinin unikallığı, onun digər Avropa dillərindən fərqliliyi, onun yaranma mənbəyi ilə bağlı dəqiq məlumatların olmaması basklarda müstəsna olmaları ilə bağlı əminlik yaradıb, milli şüurunu möhkəmləndirib və uzun əsrlər boyu onları müstəqillik uğrunda mübarizəyə ruhlandırıb. İrəli getməyə çalışan basklar muxtariyyət çərçivəsində sahib olduqları haqlardan yararlanaraq ispan dilindən istifadə etməyə məcbur idilər ki, bu da öz növbəsində bask dilinin dövriyyədən çıxması təhlükəsini yaradırdı. Bu vəziyyət milliyyətçiləri narahat etməyə bilməzdi. Bask xalqının tarixindəki dönüş nöqtəsi 1959-cu ildə baş verdi. Belə ki, Franko hakimiyyəti tərəfindən təqiblərə məruz qalan sol ekstremist cərəyanına mənsub Bask Millətçi Partiyasından olan gənclərin təşəbbüsü ilə məqsədi diktaturadan qurtulub müstəqil bask dövlətinin yaradılması olan “Vətən və Azadlıq” təşkilatı (Euskadi Ta Askatasuna - ETA) formalaşdı. ETA faktiki olaraq bask milli azlığını İspaniyanın assimilyasiya siyasətinə qarşı yeni tələblər irəli sürməyə səsləyirdi. Basklar Ölkəsinin müstəqilliyinin tanınması məqsədilə ispan siyasətçiləri və rəsmi şəxslərinə qarşı bir sıra terror aktları həyata keçirildi. Yarandığı gündən indiyə qədər 900 nəfərə yaxın insan terror qurbanı olub. Özünün radikal sol siyasi mövqeyindən imtina edərək terror yoluna qədəm qoyan ETA xalq arasında baskların milli haqlarını qorumaqla qazandığı nüfuzunu itirməyə başladı. İspaniya hökuməti və baskların özlərinin ETA-nın terror əməllərinə qarşı mübarizəsi bitmirdi. ETA təşkilatının bəzi liderləri İspaniya hökuməti tərəfindən həbs edilmişdi. Eyni zamanda ETA fəallarının bir qismi terror vasitəsilə mübarizənin mənasızlığını anlayaraq sivil siyasətə qoşuldular və nəticədə “Botasuna” partiyası yarandı. Amma İspaniya hakimiyyəti “Botasuna” partiyasını ETA-nın siyasi qanadı elan edərək fəaliyyətini qadağan etdi. Münaqişənin həlli istiqamətində danışıqlar aparmaq üçün sonsuz potensial mövcuddur, bask icmasının daxilində də ETA-nın terror əməllərinə qarşı etirazlar güclənir. Uzun illər öz məqalələri və çıxışları ilə simpatiya və nüfuz qazanmış bir çox siyasətçilər, jurnalistlər və yerli fəallar da terror siyasəti ilə bağlı öz narazılıqlarını ifadə etdilər. Müstəqillik uğrunda mübarizə dövründə qısa müddətdə ətrafında 30 min nəfər icma nümayəndəsini birləşdirə bilən ən populyar ictimai təşkilat - Elkarri yaradıldı. 2004-cü ildə baskların Elkarri təşkilatı ölkədə sülhün əldə olunması kampaniyası çərçivəsində 150 min nəfərin imzasını toplaya bildi. Bu müraciət sülhün əldə olunmasına yönəlmiş təşəbbüslərin çoxalması və genişlənməsinə ciddi töhfə verdi.
Müxtəlif münaqişə regionlarının cəmiyyətin Bask münaqişəsinin nizamlanmasına və müqavimətin artırılmasına cəlb olunması ilə bağlı örnəklərinin və təcrübəsinin öyrənilməsi gələcəkdə qərarların qəbul edilməsində önəmli rol oynaya bilər. Bunu nəzərə alaraq, bask silahlı qruplaşmalarının müəyyən zamandan sonra silahlı müqavimətdən imtina etməsini, həmçinin İspaniya hökumətinin sülh əldə olunması istiqamətində atdığı addımları təhlil edərkən Dağlıq Qarabağ münaqişəsi üçün aşağıdakı mühüm ibrətamiz örnəkləri çıxarmaq olar: • Son illərin iqtisadi böhranı nəticəsində İspaniya iqtisadiyyatının zəifləməsi Basklar Ölkəsinə daha azad siyasət yürütmək imkanı verir. Burada adambaşına düşən gəlir İspaniyanın qalan hissəsi və Kataloniya ilə müqayisədə daha yüksək olduğu üçün basklar öz gəlirlərini Madridlə bölüşmək istəmirlər. Dağlıq Qarabağın isə müstəqil iqtisadi gəlirlər mənbəyi olmadığı üçün onun xarici maliyyə dəstəyindən asılı vəziyyətə olmasını şərtləndirir.
Yüklə 1,34 Mb. Dostları ilə paylaş:
|