6
İxtisarların siyahısı:
ALT
– alaninaminotransferaza
AST
– aspartataminotransfraza
DVC –
davamlı virusoloji cavab
EKQ
– elektrokardioqrafiya
EVC
– erkən virusoloji cavab
HbA1С – qlikolizə olunmuş hemoqlobin
HC
– hepatit C
HCV
– hepatit C virusu
HSK
– hepatosellyulyar karsinoma
XBÇ
– xroniki böyrək çatışmazlığı
XBT-10 –
Xəstəliklərin Beynəlxalq Təsnifatı (10-cu baxış)
XCH
– xroniki C hepatiti
İFA
– immunoferment analizi
İİV
– insan immun çatışmazlığı virusu
KCH
– kəskin C hepatiti
QF
– qələvi fosfataza
QQT
– qamma-qlütamintransferaza
Q-6 FDH – qlükoza-6 fosfatdehidrogenaza
LVC
– ləngimiş virusoloji cavab
RNT
– ribonuklein turşusu
RW
– Vasserman reaksiyası
SVC –
sürətli virusoloji cavab
TTH
– tireotrop hormon
ÜST
– Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı
VƏT
– virus əleyhinə terapiya
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin
İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
7
Protokol ilkin səhiyyə xidmətləri səviyyəsində və stasionarlarda
çalışan terapevtlər, infeksionistlər, ailə həkimləri üçün nəzərdə
tutulmuşdur.
Pasiyent qrupu: C virus hepatiti xəstəliyi olan böyük yaşlı şəxslər
və uşaqlar.
Protokolun məqsədləri:
►
Müasir diaqnostika və müalicə metodlarını tətbiq etməklə C virus
hepatitinin diaqnostika və müalicəsinin təkmilləşdirilməsi
►
C virus hepatiti ilə xəstələnmə, onun fəsadlaşmaları və ölüm
hallarının azaldılması
ÜMUMİ MÜDDƏALAR
C virus hepatiti – RNT tərkibli virus tərəfindən törədilən və
əsasən xroniki gedişli antroponoz infeksion xəstəlikdir. Törədici
hepatotrop təsirli olsa da, virusun qaraciyərdən kənar lokalizasiyası
da sübuta yetirilib.
Hepatit C virusu (HCV) 1989-cu ildə kəşf edilib. Bu,
Flaviviridae ailəsindən ölçücə çox kiçik, 30-38 nm diametrli,
təkzəncirli RNT-si olan virusdur.
Yoluxma mexanizmi parenteraldır. Yoluxdurma dozası kifayət
qədər böyük – tərkibində virus olan 10
-2
-10
-4
ml qan qədərdir.
İnfeksiyanın mənbəyi C virus hepatitli və ilk növbədə simptomsuz
gedişli xroniki xəstələrdir.
ÜST-nin (2004-cü il) araşdırmalarına əsasən, dünyada C
hepatitinə yoluxmuş insanların sayı 170 milyondan artıqdır.
Onlardan 5 milyondan çoxu Avropa sakinidir.
Hazırda bu virusun 10 genotipi aşkarlanıb və onlardan ilk 6-sı
klinik cəhətdən daha çox öyrənilib. Avropa və Asiya ölkələrində 1-
ci, 2-ci və 3-cü genotiplərə daha çox rast gəlinir. Azərbaycanda
yayılmasına görə 1-ci genotip üstünlük təşkil edir.
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin
İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
8
XBT-10 üzrə təsnifatı
B17 Digər kəskin virus hepatitləri
B17.1 Kəskin C hepatiti
B18
Xroniki virus hepatiti
B18.2
Xroniki virus mənşəli C hepatit
i
Skrininq və risk qrupları
C hepatitinə (HCV) yoluxma ehtimalı aşağı olan simptomsuz
böyük yaşlı şəxslərin adi skrininqi tövsiyə edilmir.
Seroloji müayinəyə aşağıdakı risk qruplarına aid olan şəxslər
namizəddir:
qan və qan preparatları köçürülmüş şəxslər;
qanın laxtalanma faktorları köçürülmüş hemofiliyalı xəstələr;
hemodializdə olan xroniki böyrək çatışmazlıqlı xəstələr;
B (B+D) hepatitli, İİV, zöhrəvi xəstəliklər, vərəmə yoluxmuş,
həmçinin onkoloji xəstəliklərdən əziyyət çəkən şəxslər;
xroniki C hepatitli xəstələrin həyat yoldaşları və uşaqları;
cərrahi və invaziv tibbi müdaxiləyə məruz qalmış şəxslər;
xroniki qaraciyər xəstəliyinin biokimyəvi əlamətləri olan
şəxslər, hətta klinik simptomlar olmadıqda belə;
inyeksion narkomanlar;
riskli seksual davranışa malik şəxslər;
tatuajlı və ya salonlarda tatuaj, manikür, pedikür etdirən
şəxslər;
tibbi heyət, xilasetmə xidmətlərinin əməkdaşları, polislər və
yanğınsöndürənlər – alətlərlə yaralanma/xəsarət alma, dəri və
selikli qişanın qana bulaşması hallarında;
dəri örtüyü tez-tez zədələnən şəxslər;
endoskopik müayinə və müalicə metodlarından yararlanmış
şəxslər;
transplantasiya edilmiş orqanların donor və resipiyentləri;
HCV infeksiyası daha çox yayılmış ölkələrdən gəlmiş
immiqrantlar.
Skrininq zamanı hepatit C virusuna qarşı anticisimlərin aşkara
çıxarılması məqsədilə immunoferment analiz (İFA) metodundan
istifadə olunur.
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin
İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.