Çap üçün deyil
Yüklə 0,84 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Axarsız göl Axarlı göl Şirin sulu göl Duzlu göl
- Çap üçün deyil
93 92 93 92 Göl – yer səthində, təbii qapalı çö- kəklikdə yerləşən su hövzəsidir. Çö- kəkliyin mənşəyi ərazinin relyef xüsu- siyyətlərindən asılıdır. Göl suyunun tərkibi isə iqlim şəraitindən, yeraltı sulardan, çaylardan və s. asılıdır. Göllər axarlı və axarsız olur. Əgər gölə çaylar tökülür və eyni zamanda, ondan çay başlayırsa, axarlı göl hesab olunur. Axarsız göllərə isə çaylar yal- nız tökülür, heç bir çay başlamır. Axarlı göllər suyun kimyəvi tərki- binə görə axarsız göllərdən fərqlənir. Axarlı göllər şirin sulu olur. Dünyanın şirin sulu göllərinə Böyük göllər, Ata- baska (Şimali Amerika), Titikaka (Cənubi Amerika), Viktoriya və Tan- qanika (Afrika), Baykal (Avrasiya) və s., Azərbaycanda Göygöl, Böyük Ala- göl, Candargöl, Qaragöl, Maralgöl, Ba- tabat misal ola bilər. Yağıntıların bol olduğu ekvatorial və mülayim enlik- lərdə şirin sulu göllər daha çoxdur. Axarsız göllər, adətən, şor sulu olur- lar. Dünyanın ən duzlu göllərinə Ölü də- niz (Avrasiya), Assal (Afrika), Elton və Baskuncak (Avrasiya), Eyr (Avstra- liya), respublikamızda isə Binəqədi, Masazır, Acınohur, Ağzıbirçalanı nü- munə göstərmək olar. Dərslik və siyasi xəritədən istifadə etməklə mətndə rast gəldiyiniz göllər haqqında məlumatları cədvəldə qeyd edin. Göllərin adı Materik Duzlu/Şirin Hansı dövlətin ərazisində yerləşir Əgər göldən çay başlayırsa, __ göl hesab olunur. Belə göl __ olur. Göldən çay axmırsa, __ göllərdir. Adətən, belə göllərin suyu __ olur. 1. Şəkillər ilə ifadələr arasındakı uyğunluğu müəyyən edin. AÇAR SÖZLÄR Axarsız göl Axarlı göl Şirin sulu göl Duzlu göl Nä öyrändìnìz Öyrändìklärìnìzì yoxlayın Öyrändìklärìnìzì yoxlayın Öyrändìklärìnìzì tätbìq edìn Duzlu göllər daha çox quraq iqlim şəraitində geniş yayılmışdır. Sahəsinə görə dünyanın ən böyük gölü duzlu suyu olan Xəzər dənizidir. Böyüklüyünə görə onu dəniz adlandırsalar da, dünya okeanı ilə birbaşa əlaqəsi olmadığına görə göl hesab olunur. Xəzərə 130-a qədər çay tökülür (Volqa, Ural, Emba, Kür, Samur və s.). Onun səviyyəsi okean səviyyəsindən 27 metr aşağıda yerləşir. Ən dərin yeri – Lənkəran çökəkliyi – 1025 metrdir. Dərinliyinə görə yalnız Baykal və Tanqanika göllərindən geri qalır. Göllər təsərrüfat məqsədləri ilə də geniş istifadə olunur. Yada salın. Yada salın. Göllər çuxurların yaranmasına görə tektonik, vulkanik, axmaz, uçqun mənşəli və s. olur. a b 1. Çaylara mənbə ola bilər. 2. Suyun tərkibində duz vardır. 3. Əsasən quraq iqlim şəraitində yaranmışdır. 4. Ekvatorial və mülayim enliklərdə daha çoxdur. a) Xəzər – dünyanın ən iri və ən dərin şor sulu gölü b) Baykal – dünyanın ən dərin şirin sulu gölü c) Böyük göllər. Yuxarı göl – dünyanın ən böyük şirin sulu gölü a b c Yuxarı Miçiqan Ontario Eri Hur on Baykal Xəzər dənizi Çap üçün deyil Fäaliyyät-2 Fäaliyyät-2 36. PRAKTİK DƏRS. AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ ÇAYLARI VƏ GÖLLƏRİ Cədvəli dəftərinizə köçürün. Xəritədən istifadə edərək çayların adını cədvəlin uyğun xanalarına yazın. Kürün sağ qolları Kürün sol qolları Birbaşa Xəzər dənizinə tökülən çaylar Arazın sol qolları Sxemdə Azərbaycan gölləri mənşəyinə görə qruplaşdırılmışdır. Göllərin axarlı və axarsız olduğunu müəyyən edərək cədvəli tamamlayın. Cədvəli dəftərinizə köçürün. Xəritədən istifadə etməklə göstərilən ərazilərdə yerləşən göllərin adını cədvəlin uyğun xanalarına yazın. Böyük Qafqaz Abşeron yarımadası Kiçik Qafqaz Kür-Araz Sarısu, Hacıqabul, Ağgöl Acınohur, Böyük Ağgöl Qaragöl Abşeron yarımadasının gölləri Göygöl, Maralgöl, Batabat Göllər Axmaz mənşəli Tektonik Vulkanik Relikt mənşəli Uçqun Fäaliyyät-3 Fäaliyyät-3 Fäaliyyät-4 Fäaliyyät-4 Respublikanın çaylarına Kür çayı və onun qolları və birbaşa Xəzər dənizi- nə tökülən çaylar aiddir. Kür, Araz, Qanıx, Qabırrı və Samur Azərbaycanın ən böyük çaylarıdır. Kür çayı mənbəyini Türkiyədəki Qızılgədik dağında, 2740 metr yüksək- likdən götürür, Gürcüstan ərazisindən keçərək Azərbaycana daxil olur. Ümumi uzunluğu 1515 km-dir. Ölkəmizin iqtisadiyyatı üçün Kürün böyük əhəmiyyəti vardır. Kür çayından suvarmada, elektrik enerjisi istehsalında və gəmiçilikdə istifadə olunur. Araz çayı da Türkiyədə Bingöl silsiləsindəki 2990 metr yüksəklikdən baş- layır. Sabirabad rayonunun Suqovuşan kəndində Kürlə birləşir. Uzunluğu 1072 km-dir. Samur çayı mənbəyini Dağıstan ərazisində 3600 metr yüksəklikdən götürür. Uzunluğu 216 km-dir. Abşeronun su ilə təchizatında böyük rol oyna- yan Samur-Abşeron kanalı suyunu bu çaydan götürür. 95 94 Fäaliyyät-1 Fäaliyyät-1 Adları xəritənin cədvəlində verilmiş çay və gölləri göstərin. quruyan Çap üçün deyil Fäaliyyät-2 Fäaliyyät-2 36. PRAKTİK DƏRS. AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ ÇAYLARI VƏ GÖLLƏRİ Cədvəli dəftərinizə köçürün. Xəritədən istifadə edərək çayların adını cədvəlin uyğun xanalarına yazın. Kürün sağ qolları Kürün sol qolları Birbaşa Xəzər dənizinə tökülən çaylar Arazın sol qolları Sxemdə Azərbaycan gölləri mənşəyinə görə qruplaşdırılmışdır. Göllərin axarlı və axarsız olduğunu müəyyən edərək cədvəli tamamlayın. Cədvəli dəftərinizə köçürün. Xəritədən istifadə etməklə göstərilən ərazilərdə yerləşən göllərin adını cədvəlin uyğun xanalarına yazın. Böyük Qafqaz Abşeron yarımadası Kiçik Qafqaz Kür-Araz Sarısu, Hacıqabul, Ağgöl Acınohur, Böyük Ağgöl Qaragöl Abşeron yarımadasının gölləri Göygöl, Maralgöl, Batabat Göllər Axmaz mənşəli Tektonik Vulkanik Relikt mənşəli Uçqun Fäaliyyät-3 Fäaliyyät-3 Fäaliyyät-4 Fäaliyyät-4 Respublikanın çaylarına Kür çayı və onun qolları və birbaşa Xəzər dənizi- nə tökülən çaylar aiddir. Kür, Araz, Qanıx, Qabırrı və Samur Azərbaycanın ən böyük çaylarıdır. Kür çayı mənbəyini Türkiyədəki Qızılgədik dağında, 2740 metr yüksək- likdən götürür, Gürcüstan ərazisindən keçərək Azərbaycana daxil olur. Ümumi uzunluğu 1515 km-dir. Ölkəmizin iqtisadiyyatı üçün Kürün böyük əhəmiyyəti vardır. Kür çayından suvarmada, elektrik enerjisi istehsalında və gəmiçilikdə istifadə olunur. Araz çayı da Türkiyədə Bingöl silsiləsindəki 2990 metr yüksəklikdən baş- layır. Sabirabad rayonunun Suqovuşan kəndində Kürlə birləşir. Uzunluğu 1072 km-dir. Samur çayı mənbəyini Dağıstan ərazisində 3600 metr yüksəklikdən götürür. Uzunluğu 216 km-dir. Abşeronun su ilə təchizatında böyük rol oyna- yan Samur-Abşeron kanalı suyunu bu çaydan götürür. 95 94 Fäaliyyät-1 Fäaliyyät-1 Adları xəritənin cədvəlində verilmiş çay və gölləri göstərin. quruyan Çap üçün deyil Yüklə 0,84 Mb. Dostları ilə paylaş:
|