Case-law guide on Article 6 (criminal) aze
Yüklə 1,37 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 2. Təhrikin maddi testi
- 3. Təhrikdən müdafiəyə məhkəmə nəzarəti
6- CI MADDƏ ÜZRƏ TƏLIMAT - ƏDALƏTLI MƏHKƏMƏ ARAŞDIRMASI HÜQUQU ( CINAYƏT HÜQUQU ASPEKTI )
Ramanauskas Litvaya qarşı [BP], § 51). Gizli əməliyyatlar üzərində nəzarəti yerinə yetirən orqana gəldikdə isə, Məhkəmə hesab etmişdir ki, məhkəmə nəzarəti ən uyğun vasitədir, lakin prokuror tərəfindən nəzarət kimi adekvat prosedur və təminatların mövcud olması şərtilə başqa vasitələrdən istifadə oluna bilər (
, § 50). 144. Gizli agentlərin istifadəsinə aydın məhdudiyyətlər və təminatlarla tənzimlənmək şərtilə yol verilə bilsə də, ictimai maraq polis təhrikçiliyi nəticəsində əldə edilmiş sübutdan istifadə olunmasına bəraət qazandıra bilməz, belə ki, bu, təqsirləndirilən şəxsi ən əvvəldən ədalətli məhkəmə araşdırması hüququndan məhrum edə bilər (
, [BP], § 54). 145. Müvafiq olaraq, gizli agentlərin istifadə olunduğu hallarda ədalətli məhkəmə araşdırması hüququna riayət olunduğunu yəqin etmək üçün Məhkəmə, əvvəla, cinayətə təhrikin olub-olmadığını ("təhrikin maddi testi") və əgər təhrikə yol verilibsə, ərizəçinin milli məhkəmələr qarşısında təhrik olunması arzumentindən istifadə edə bilib-bilməməsi nəzərə alır (
, §§ 37 və 51). Dövlət, yaxud hakimiyyət orqanlarına yardım edən fərdi şəxs tərəfindən işə cəlb olunmasından asılı olmayaraq, agentin fəaliyyətinin cinayətə təhrikdən ibarət olduğu və nəticədə əldə olunmuş sübutun cinayət mühakimə icraatında təqsirləndirilən şəxsə qarşı istifadə olunduğu halda Məhkəmə Konvensiyanın 6-cı Maddəsinin 1-ci bəndinin pozulduğunu qət etmişdir ( Ramanauskas Litvaya qarşı , [BP], § 73).
146. Məhkəmənin tərifinə əsasən, pərdə altında qanuni istintaqın əksinə olaraq, təhrik 2
olmalarından asılı olmayaraq vəzifəli şəxslərin, cinayət fəaliyyətini mahiyyət etibarilə passiv formada araşdırmaqla kifayətlənmədikləri və hüquq pozuntusunun mümkünlüyünü müəyyən etmək, beləliklə, sübut təmin edib cinayət təqibi başlatmaq məqsədilə subyektə onu hüquq pozuntusu törətməyə (əks halda törədilməyəcək bir pozuntuya) sövq edəcək şəkildə təsir etdikləri vəziyyətdir (
[BP], § 55). 147. Əməliyyatın "əsasən passiv" olub-olmadığının qərarlaşdırılması zamanı Məhkəmə gizli əməliyyatın kökündə dayanan səbəbləri və onu yerinə yetirən hakimiyyət orqanlarının davranışını nəzərdən keçirir. Məhkəmə, xüsusən, təqsirləndirilən şəxsin cinayət fəaliyyətində iştirak etməsi və ya cinayət əməli törətməyə meylli olması ilə bağlı əsaslı şübhənin olub- olmadığını müəyyən edir (
, § 38). 148. Məhkəmə bu qiymətləndirmədə bir sıra amilləri nəzərə alır. Məsələn, daha əvvəl baxılmış əhəmiyyətli Teyşeyra de Kastro Portuqaliyaya qarşı işdə
Məhkəmə o cümlədən ərizəçinin daha əvvəl məhkumluğunun olmamasını, onun barəsində heç bir istintaqın açılmadığını, onun polis əməkdaşlarına məlum olmamasını, evində narkotik maddə tapılmamasını və həbs zamanı onun üstündə tapılan narkotik maddənin miqdarının gizli agentlərin almaq istədiyindən çox olmamasını nəzərə almışdı. Məhkəmə qət etmişdir ki, agentlərin fəaliyyəti gizli agentlərin fəaliyyət sərhədlərini aşıb, çünki onlar şəxsi hüquq pozuntusuna təhrik etmişdilər və onların müdaxiləsi olmasa idi sözügedən hüquq pozuntusunun törədiləcəyini göstərən heç bir əlamət yox idi (§§ 37-38). 149. Daha əvvəl məhkumluğun olması öz-özlüyündə cinayət əməlinə meylliliyin mövcud olduğunu göstərmir (
, § 55). Lakin ərizəçinin narkotik maddənin cari qiyməti ilə tanış olması və qısa müddətə narkotik maddə əldə edə bilməsi, eyni zamanda əlində imkan olsa da, sövdələşmədən imtina etməməsi Məhkəmə tərəfindən cinayət fəaliyyətinin və ya belə bir niyyətin daha əvvəl də mövcud olduğunun göstəricisi hesab olunmuşdur ( Şennon Birləşmiş Krallığa qarşı (qər.)). 2 Təhrik, polis təhriki, təhrikçi agentlər terminləri Məhkəmənin presedent hüququnda bir-birilərini əvəz edə biləcək şəkildə istifadə edilir. © Avropa Şurası / Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsi 2014 27
6- CI MADDƏ ÜZRƏ TƏLIMAT - ƏDALƏTLI MƏHKƏMƏ ARAŞDIRMASI HÜQUQU ( CINAYƏT HÜQUQU ASPEKTI )
nəzərə alınmalı olan daha bir amildir. Ərizəçinin cinayət əməlində iştirakı və ya cinayət törətməyə meylli olduğu barədə hər hansı obyektiv şübhə mövcud olmadıqda, ərizəçi ilə əlaqənin qurulmasına təşəbbüsün göstərilməsi (
, § 44), ərizəçinin ilkin etirazına baxmayaraq təkrar təklifin verilməsi, inadkarlıqla cinayətə təhrik (
[BP], § 67), orta qiymətdən yüksək təklifin verilməsi (
, § 37), narkotik abstensiya əlamətlərinə istinad etməklə ərizəçidə mərhəmət hissi yaratmaq (
, §§ 11 və 49) Məhkəmə tərəfindən hüquq mühafizə orqanlarının işçisi və ya onların təlimatı əsasında fəaliyyət göstərən fərdi şəxs olmasından asılı olmayaraq sözügedən agentin ərizəçinin cinayət törətmək üçün təzyiqə məruz qoyduğunu müəyyən edilmişdir. 151. Başqa bir əhəmiyyətli sual budur ki, Dövlət agentləri cinayət fəaliyyətini başlatmaqdan daha çox ona "qoşulmuş" və ya "nüfuz etmiş" hesab oluna bilərlərmi. Sonuncu halda, sözügedən fəaliyyət gizli əməliyyatın sərhədləri daxilində qalır. Miliniene Litvaya qarşı məhkəmə işində Məhkəmə hesab etmişdir ki, polis xüsusən fərdi şəxsə söhbətləri lentə almaq üçün texniki avadanlıq verməklə və ərizəçiyə maliyyə stimulunun təklif edilməsinə dəstək göstərməklə hadisələrin gedişatına təsir etsə də, onların fəaliyyəti cinayət fəaliyyətinin başladılmasından çox ona "qoşulma" kimi qəbul edilmişdir, belə ki, bu halda təşəbbüs fərdi şəxs tərəfindən göstərilmişdir. Bu şəxs polisə şikayət etmişdir ki, ərizəçi onun iş üzrə əlverişli nəticə əldə edə bilməsi üçün rüşvət tələb edir və yalnız bu şikayət alındıqdan sonra şikayətin yoxlanması məqsədilə əməliyyata baş prokurorun müavini tərəfindən icazə verilmiş və nəzarət edilmişdir ((§§ 3738);bənzər əsaslandırmalar üçün bax:
(qər.); Eurofinacom Fransaya qarşı (qər.)). 152. Gizli polis əməliyyatının başladılma və yerinə yetirilmə qaydası ərizəçinin təhrikə məruz qalıb-qalmadığının qiymətləndirilməsində vacib əhəmiyyət daşıyır. Sözügedən istintaq tədbirinə icazənin verilməsi, eləcə də onun yerinə yetirilməsi və nəzarəti üçün aydın və proqnozlaşdırıla bilən prosedurların olmaması həmin fəaliyyətin təhrik olduğu qənaətinin yaranmasına rəvac verir (bax: məsələn,
, burada Məhkəmə gizli agentlərin müdaxiləsinin hakim tərəfindən nəzarət olunan narkotik ticarəti əleyhinə rəsmi əməliyyatın bir hissəsi olmaması faktını qeyd etmişdir (§ 38); Ramanauskas Litvaya qarşı [BP], burada hansı səbəblərin və ya şəxsi motivlərin gizli agentləri məsələni tabe olduqları şəxslərin diqqətinə çatdırmadan öz təşəbbüsləri ilə ərizəçiyə yaxınlaşmağa sövq etdiyi məlum deyildi (§ 64); Vanyan Rusiyaya qarşı , burada Məhkəmə qeyd etmişdi ki, polis əməliyyatına icazə daha sonra əməliyyatı həyata keçirən orqanın adi inzibati qərarı ilə verilmişdi və qərara planlaşdırılan sınaq satınalmanın səbəbləri və məqsədləri haqqında çox az məlumat daxil idi və əməliyyat üzərində məhkəmənin və ya başqa qurumun müstəqil nəzarəti həyata keçirilməmişdir (§§ 46-47). Bununla əlaqədar olaraq Rusiya hakimiyyət orqanları tərəfindən istifadə olunan "sınaq satınalma" texnikası
işdə ətraflı təhlil edilmişdir və Məhkəmə qət etmişdir ki, sözügedən prosedurda çatışmazlıqlar olub və ərizəçiləri polisin özbaşına fəaliyyətinə məruz qoyub və onlara qarşı cinayət mühakimə icraatının ədalətliliyinə mənfi təsir edib. Məhkəmə həmçinin müəyyən etmişdir ki, milli məhkəmələr ərizəçilərin təhrik edilmə ilə bağlı vəsatətinə adekvat qaydada baxmayıblar, xüsusən də sınaq satınalmanın səbəblərini, eləcə də polislərin və onların informatorlarının ərizəçilərə qarşı davranışını təhlil etməyiblər (§ 127).
153. Təhriklə bağlı işlərdə Konvensiyanın 6-cı maddəsi yalnız o halda pozulmur ki, ərizəçi məhkəmə araşdırması zamanı faktiki olaraq etirazla və ya başqa üsulla təhriklə bağlı məsələ qaldırmaq imkanında olsun. Tərəflərin bərabərliyi və ya müdafiə hüququ kimi ümumi təminatlara riayət olunması faktı öz-özlüyündə kifayət deyil ( Ramanauskas Litvaya qarşı
[BP], § 69). Belə işlərdə Məhkəmə bildirmişdir ki, təhrikə yol verilmədiyini sübuta yetirmək 28
© Avropa Şurası / Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsi, 2014 Yüklə 1,37 Mb. Dostları ilə paylaş:
|