Coğrafiya və təbii resurslar, №1, 2015



Yüklə 5,19 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə27/72
tarix30.04.2018
ölçüsü5,19 Kb.
#40647
1   ...   23   24   25   26   27   28   29   30   ...   72

Coğrafiya və təbii resurslar, №1, 2015 
50                    AMEA akad. H.Ə.Əliyev adına Coğrafiya İnstitutu, Azərbaycan Coğrafiya Cəmiyyəti 
 
 
dekabr  aylarında  olmaqla,  9-10  mm  təşkil 
etmişdir. 
Çoxillik  norma  ilə  1991-2012-ci  illər 
arasında olan kəmiyyətlərin müqayisəsi də maraq-
lıdır.  Orta  çoxillik  kəmiyyətə  nisbətən  həmin 
dövrdə atmosfer yağıntılarının miqdarı 48% və ya 
95 mm çoxalmışdır. Bu dövrdə iyun ayında yağın-
tıların  kəmiyyətində  dəyişmə  olmamış,  iyul  və 
avqust aylarında isə 2 mm-ə qədər azalma nəzərə 
çarpmışdır.  Digər  aylarda  isə  yağıntılar  1  mm-lə 
(mart)  20  mm  (dekabr)  arasında  çoxalmışdır. 
Yağıntıların ən çox artması dekabr, yanvar, fevral 
aylarında müşahidə edilir. 
Cədvəl 1 
Bakıda atmosfer yağıntılarının orta illik miqdarı, norması və onların arasındakı fərqlər 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
1961-1990 
və 
1991-2012-ci 
illərin 
məlumatlarının  müqayisəsi  də  maraqlıdır.  Bu 
dövrlər  ərzində  orta  illik  yağıntı  58  mm  və  ya 
25%  çoxalmışdır.  Birinci  dövrə  nisbətən  2-ci 
dövrdə  yağıntının  miqdarı  may  ayında  5  mm, 
avqustda    isə  1  mm  azalmışdır.  Ən  çox  artma 
yanvar, fevral və sentyabr – noyabr aylarında 10-
14 mm olmuşdur. Bu təhlillər onu göstərir ki, orta 
çoxillik  göstəriciyə  nisbətən  həm  1961-90-cı 
illərdə  və  həm  də  1991-2012-ci  illərdə  atmosfer 
yağıntılarının artması müşahidə edilir. 
Atmosfer yağıntılarının artım sürəti çoxillik 
göstəriciyə  nisbətən  1961-1990-cı  illərdə  1,2 
mm/il,  1991-2012-ci  illərdə  4,5  mm/il,  norma  ilə 
1991-2012-ci  illər  arasında  isə  2,8  mm/il  olmuş-
dur.  
Bakıda  atmosfer  yağıntılarının  aylar  üzrə 
davamiyyəti də müxtəlifdir və bu göstəricilər 1-ci 
şəkildə  göstərilir  [2].  Burada  həm  yağıntının 
davam  etdiyi  saatların  orta  və  həm  də  maksimal 
miqdarı əks etdirilir. 
 
                                      Saat
 
 
Aylar 
Şəkil 1. Yağıntıların illik gedişi  
 
 
 
 
0
50
100
150
200
250
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
Maksimal
Orta
 

II 
III 
IV 

VI 
VII 
VIII 
IX 

XI 
XII 
İLLİK 
Orta 
çoxillik 
21 
15 
19 
19 
10 



13 
29 
31 
21 
198 
Norma  
24 
22 
24 
23 
20 
10 


17 
28 
29 
30 
235 
Fərq mm         
% 
 3        
14 
 7  
 47 
 5  
 26 
 4  
 21 
10  
100 
 2   
25 
 -3  
60 
 -1   
14 
 4  
31 
 -1  

 -2   

 9   
43 
 37   
19 
Orta 
çoxillik 
21 
15 
19 
19 
10 



13 
29 
31 
21 
198 
1991-
2012 
33 
34 
20 
23 
15 



30 
40 
43 
41 
293 
Fərq mm 
%  
 
12  
57 
 19  
127 
 1  

 4  
21 
 5  
50 
 0  

 -2  
40 
 -2  
-29 
 7  
54 
 11  
38 
 12  
39 
 20  
95 
 95  
48 
Norma  
23 
22 
24 
23 
20 
10 


17 
28 
29 
30 
235 
1991-
2012 
33 
34 
20 
23 
15 



30 
40 
43 
41 
293 
Fərq mm   

 
10  
43 
 12  
55 
 4  
17 
0  

 -5  
-25 
 -2  
-20 
 1  
50 
 -1  
-16 
 13  
76 
 12  
43 
 14  
48 
 9  
30 
 58  
25 


Coğrafiya və təbii resurslar, №1, 2015 
 
                    AMEA akad. H.Ə.Əliyev adına Coğrafiya İnstitutu, Azərbaycan Coğrafiya Cəmiyyəti 
 51 
 
Şəkil 1-dən göründüyü kimi, ən çox yağın-
tılı günlər oktyabr – yanvar, ən azı isə iyun – av-
qust  aylarında  müşahidə  edilir.  Bu  həm  yağıntı-
ların  maksimum  miqdarında  və  həm  də  orta 
miqdarında özünü göstərir. 
Yağıntıların orta illik davamiyyəti 612 saat, 
maksimum davamiyyəti isə 1452 saatdır. 
Atmosfer  yağıntılarını  səciyyələndirən  mü-
hüm  göstəricilərdən  biri  də  il  ərzində  aylar  üzrə 
müxtəlif miqdarda yağıntı düşən günlərin sayıdır. 
Bakı şəhəri üzrə bu göstərici çox müxtəlif hədlər 
daxilində dəyişir (şəkil 2). 
 
Şəkil 2. Müxtəlif miqdarda yağıntı olan günlərin sayı (Ə.C.Əyyubovun məlumatlarına son illər əlavə 
edilməklə yenidən işlənmişdir.) 
Şəkil  2-dən  göründüyü  kimi,  orta  çoxillik 
məlumata  görə,  kəmiyyəti  10  mm  və  daha  çox 
olan yağıntılı günlərin sayı yalnız oktyabr, noyabr 
və dekabr aylarında nisbətən çox olur və bunların 
sayı  ildə  5  gündən  artıq  olmur.  5  mm-dən  artıq 
yağıntılı  günlərin  sayı  ildə  12  gün  olmaqla  sen-
tyabr-aprel aylarında nəzərə çarpır. 1 mm və daha 
çox  yağıntı  düşən  günlər,  demək  olar  ki,  bütün 
aylarda  ən  azı  bir  gün,  ən  çoxu  isə  6  günə  qədər 
müşahidə  edilir  və  ildə  42  gün  olur.  0,1  mm  və 
daha çox yağıntı düşən günlər də hər ay müşahidə 
edilir.  Ümumiyyətlə,  Bakıda  yağıntılı  günlərin 
sayı ildə 78 gün müşahidə edilir. 
Aşağıdakı  cədvəldə  Bakıda  1  gündə  10 
mm-dən yuxarı düşmüş yağıntıların və 1961-90-cı 
illərdə düşmüş yağıntıların miqdarı göstərilir. 
Cədvəl 2 
Bakıda 1 gündə 10 mm-dən yuxarı düşmüş yağıntıların və 1961-90-cı illərdə düşmüş yağıntıların 
miqdarı 
Cədvəldən  göründüyü  kimi,  son  üç  il  ər-
zində  atmosfer  yağıntılarının  maksimum  miqdarı 
böyük hədlər daxilində dəyişmişdir 
Norma üzrə düşən yağıntıların 156,2 mm və 
ya 67%-i ilin soyuq dövrünə (X-III aylar) təsadüf 
edir. İlin isti dövründə isə yağıntıların 33%-i və ya 
78,5 mm-i düşür. 
Son  illərdə  müşahidə  edilən  birgünlük 
maksimum  yağıntıların  saatla  davamiyyətinin 
təhlili  də  maraqlı  nəticələr  əldə  etməyə  imkan 
verir. 
Məsələn, 2011-ci il noyabr ayının 6-sı, saat 
9-dan  noyabrın  8-i  səhər  saat  6-ya  qədər  Bakıya 
58  mm  miqdarında  yağıntı  düşmüşdür.  Bu,  bir 
hektar  sahəyə  580  m
3
  və  ya  580  t  su  deməkdir. 
Deməli, təqribən 2 sutka ərzində Bakı şəhərinə 0,1 
km
3
-ə  qədər  yağıntı  düşmüşdür.  Aylıq  norma  isə 
noyabr  ayında  29  mm-dir.  Ümumi  götürsək,  hə-
 

II 
III 
IV 

VI 
VII 
VIII 
IX 

XI 
XII 
Norma 
24 
22 
24 
23 
20 
10 


17 
28 
29 
30 
2010 
tarix             
miq. 
26  
11 
 6  
33 
19  
26 
24  
18 
 3  
20 
 
16  

23  

 7  
26 
 2  
18 
 
 
 

48 
150 
108 
78 
145 
 
100 
100 
153 
64 
 
 
2011 
tarix  
miq. 
12  
10 
17  
21 
 
16  
16 
20  
13 
14  
14 
 
24  
10 
 7  
13 
 2  
39 
 7  
46 
 
 

43 
95 
 
70 
65 
40 
 
167 
186 
139 
159 
 
2012 
tarix  
miq. 
21  
11 
 1  
12 
17  
17 
 
 
16  
23 
 
 
 
15  
16 
15  
18 
12  
23 
 

48 
55 
71 
 
 
230 
 
 
 
57 
62 
192 


Yüklə 5,19 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   23   24   25   26   27   28   29   30   ...   72




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə