Commitment without borde ers antisemitizmi Önleme ve Holokost Eğitimi Kılavuzu

35
TEORİ
Sultan: “ABD’de ‘Facing history and our-
selves’ adında, Holokost ve diğer soy-
kırımları, hem de ABD’deki medeni haklar 
hareketi meselelerini ele alan bir örgüt 
var. Burada bu izlekler yeni bağlamlarda 
ele alınıyor. Örneğin insan hakları, sivil 
haklar meseleleri ve 2. Dünya Savaşı 
sonrası BM İnsan Hakları tarihi bağla- 
mında. Bu yaklaşım Almanya bağla- 
mından ve Almanya’daki siyasal eğitim 
çalışmalarından çok ayrışmış durumda.”
Yaşam Dünyasına Yönelme
Tarih öğreniminde “varoluşa yönelme” olarak da adlandırılan yaşam 
dünyasına yönelme, okul dışı eğitimde çoğunlukla motive edici bir 
yana sahip. Gençlerde tarihe ilgi, tarihin yaşamlarıyla nasıl temas 
noktaları bulunduğunun gösterilmesi ile uyandırılmalıdır. Hayat öy-
külerinin incelenmesi bu noktada önemli imkanlar sunuyor. Söz geli-
mi, Anne Frank’ın günlüğü aynı zamanda kimlik, din, aile, ilk aşk ya 
da gelecek hayalleri konularında yazan ergenlik çağındaki bir kızın 
yaşamına dair bir belgedir. Buradan gençlere seslenen çok sayıda 
temas noktası çıkmakta ki, bunlar ideal durumda Holokost’un tari-
hini duygudaşlık bazında anlamanın önünü açacaktır. Tarih öğrenimi 
açısından  da  “oryantasyon  becerisi”  öğrenmede  merkezi  beceriler-
den biri. Geçmişe (ve geçmişin yorumlanmasına) yönelik sorular bu-
günden doğarlar. Yani çağdaş tarih öğrenimi açısından tarih bugün 
olmadan düşünülemez.
 
Anne  Frank  Merkezi’nin  daimi  sergisinde  Anne  Frank’ın  gün-
lüğünden  alıntılar  bağlamında  kısa  filmler  aracılığı  ile,  Berlin’den 
5  genç  kimlik,  ayrımcılık,  medeni  cesaret,  savaş  ve  geleceğe  dair 
hayallerini dile getiriyorlar. Buradan, gençlere özdeşlik kurma imkan- 
larının yanı sıra, kendi duruşlarını ortaya koymadan önce başka ba-
kış açılarını tanıma şansı da veriliyor. Böylece sergi, kendi yaşam 
öyküleri ve ayrımcılık deneyimleri ile hesaplaşmak için de bir ortam 
sunarak,  gençlere  buradan  hareketle  tarihe  sorular  yöneltme  im-
kanı veriyor.
Yaşam Öyküsüne Dayalı Öğrenme ve Yerel Tarih Temelli Yaklaşım
Yaşam dünyasına yönelme, yerel tarihe yaklaşım yoluyla da olabilir. 
Leo Baeck Enstitüsü, Alman-Yahudi tarihi ile ilgili çalışırken yerel iz- 
leri aramayı, yakın çevredeki anıtlarla ilgilenmeyi veya aynı okulda  
okumuş mazlum öğrenciler hakkındaki tarih projelerini tavsiye ediyor.  
Bu sayede sadece gençlerin ilgisi uyandırılmış olmakla kalmaz, soyut 
ve uzak bir biçimde algılanan tarih de somut bir anlam kazabilir.
 
Yaşam  öyküleri  ile  yapılan  çalışmada  da  durum  benzerdir. 
Anne Frank Merkezi, 4. ve 6. sınıflar için “Okul çantasına ait değil: 
1933’ten  1942’ye  Berlin’de  Yahudi  çocukların  yaşadıkları”  başlığı 
ile bir ders malzemesi hazırladı. Malzeme, 1930’lu yılların Berlinli 
Yahudilerinin çocukluk anılarına ve tarihsel fotoğraflarına dayanıyor. 
Sinsice yaklaşan ayrımcılıktan başlayıp, hakların tamamen gasp edi- 
lişini, mecburi göçü ve katledilmelerini anlatıyor. Bu malzemenin özel  
yanı, çıkış noktasının soykırım değil de hayatta kalanlar tarafından an- 
latılmış, adım adım yok edilen gündelik yaşamların hikayelerinden 
oluşması. Günümüzle bir bağ kurmak amacı ile, burada ayrımcılık 
ve yoksun bırakılmaya dair tarihsel örnekler, Birleşmiş Milletler Ço-
cuk Hakları Sözleşmesi’nin ilgili maddeleriyle karşılaştırılmakta. Bir 
diğer örnek ise, Baden-Württemberg Eyaleti Yurttaşlık Eğitim Merke-
zi’nin, kırsal Buttenhausen Yahudi cemaati hakkında çıkarttığı oku- 
ma ve çalışma defteri. Buradaki malzeme yerel tarih ve yaşam öykü-
lerinden hareketle, Alman-Yahudi tarihini sadece ayrımcılık ve baskı 
tarafı ile değil, barış içinde bir arada varoluşun egemen olduğu bir 
dönemi ile de anlatıyor. Okuma ve çalışma defteri bunun da ötesinde  
bu tarihin sonradan nasıl işlendiğini ve unutulmasına karşı yürütü-
len sivil mücadeleyi konu ediniyor.
•

---

36
TEORİ
TANITIMI YAPILAN EĞİTSEL MATERYALLER
Anne  Frank  Haus / OSZE / Zentrum  für  Antisemitismus-
forschung  (Hrsg.)  (2008):  Antisemitismus  in  Europa. 
Arbeitsmaterialien  und  Lehrkräftehandreichung.  Bonn. 
[Die  Materialien  können  kostenlos  bei  der  Bundeszent-
rale  für  politische  Bildungsarbeit  bestellt  werden:  www.
bpb.de  (Themen  und  Materialien)].  Anne  Frank  Haus 
(Hrsg.)  (2009):  Alle  Juden  sind  ...  50  Fragen  zum  An-
tisemitismus.  Mülheim  an  der  Ruhr  2009.  Anne  Frank 
Haus  (Hrsg.)  (2010):  Die  Suche.  Graphic  Novel  und 
Materialien  für  Lehrkräfte.  Braunschweig.  Anne  Frank 
Zentrum  (Hrsg.)  (2007):  Mehrheit,  Macht,  Geschichte. 
7  Biografien  zwischen  Verfolgung,  Diskriminierung  und 
Selbstbehauptung.  Mülheim  an  der  Ruhr  2007  [vergrif-
fen]. Anne Frank Zentrum (Hrsg.) (2013): „Nicht in die 
Schultüte  gelegt  ...“  Schicksale  jüdischer  Kinder  1933–
1942  in  Berlin.  Menschenrechtsbildung  durch  histori-
sches Lernen. Ein Lernmaterial für Grundschulen. [Neu-
erscheinung  im  Dezember  2013].  Ehricht,  Franziska/
Gryglewski, Elke (2011): Geschichten teilen. Dokumen-
tenkoffer für eine interkulturelle Pädagogik zum National-
sozialismus.  Hrsg.  von  Miphgash/Begegnung  e.  V.  und 
Gedenk- und Bildungsstätte Haus der Wannseekonferenz. 
Berlin.  Gorelik,  Lena/Mehring-Fuchs,  Margarethe/We-
ber, Larissa (2011): Die Judenschublade. Junge Juden 
in  Deutschland.  Ein  Dokumentarfilm  mit  Arbeitsmateria-
lien. Mülheim an der Ruhr.
İKİNCİL KAYNAKLAR
Bundesministerium  des  Inneren  (2011):  Antisemitis-
mus  in  Deutschland.  Erscheinungsformen,  Bedingun-
gen,  Präventionsansätze.  Bericht  des  unabhängigen  Ex-
pertenkreises  Antisemitismus.  Berlin  2011.  URL:  www.
bmi.bund.de/SharedDocs/Downloads/DE  [31.1.2013]. 
Decker, Oliver/Brähler, Elmar/Kiess, Johannes (2012): 
Die  Mitte  im  Umbruch.  Rechtsextreme  Einstellungen 
in  Deutschland  2012.  Herausgegeben  für  die  Fried-
rich-Ebert-Stiftung von Ralf Melzer. Bonn.Leo Baeck Ins-
titut für die Geschichte und Kultur der deutschsprachigen 
Juden  (Hrsg.)  (2011):  Deutsch-jüdische  Geschichte  im 
Unterricht.  Eine  Orientierungshilfe  für  Schule  und  Er-
wachsenenbildung.  2.  erweiterte  und  aktualisierte  Fas-
sung.  Berlin.  Kaiser,  Wolf  (2008):  Bildungsarbeit  zum 
Thema Holocaust und Antisemitismus. In: Expert Forum 
on Combating Antisemitism – Challenges and Successful 
Strategies.  German  Bundestag,  Contributions  from  the 
Experts.  Hrsg.  von  der  German  Delegation  of  the  OSCE 
Parliamentary  Assembly  und  Gert  Weisskirchen.  Berlin. 
URL:  www.gert-weisskirchen.de/Gert_OSZE/FINAL_Vor-
ab-Doku.pdf  [23.01.2013].  Kaiser,  Wolf  (2010):  His-
torische  Formen  der  Judenfeindschaft  als  Unterrichts-
gegenstand.  Ziele  und  didaktische  Entscheidungen.  In: 
Politeja,  Heft  2/2010,  S.  550–557.  Messerschmidt, 
Astrid  (2011):  Geschichtsbeziehungen  in  Bewegung  – 
Erinnerungsbildung in post-nationalsozialistischen Migra- 
tionsgesellschaften.  In:  Bildpunkt.  Zeitschrift  der  IG  Bil-
dende Kunst, Frühling 2011, S. 26–27. Scherr, Albert / 
 Schäuble,  Barbara  (2007):  „Ich  habe  nichts  gegen  Ju-
den,  aber  ...“  Ausgangsbedingungen  und  Perspektiven 
gesellschaftspolitischer Bildungsarbeit gegen Antisemitis-
mus. Amadeu Antonio Stiftung. Berlin. Siegele, Patrick/
Steinkühler,  Judith  (2011):  „Antisemitismus  im  Klas-
senzimmer?!“  –  Erfahrungen  aus  bundesweiten  Fortbil-
dungen  für  Pädagoginnen  und  Pädagogen.  In:  Zentrum 
für  Antisemitismusforschung  (Hrsg.):  Jahrbuch  für  Anti-
semitismusforschung. Berlin, S. 113–124. Siegele, Pat-
rick (2010): „Anne Frank. hier & heute“ – Historisch-po-
litische Bildungsarbeit für die Einwanderungsgesellschaft. 
In: Hilmar, Till (Hrsg.): Ort, Subjekt, Verbrechen. Koordi-
naten historisch-politischer Bildungsarbeit zum National-
sozialismus. Wien, S. 376–379.

---