CümhuriYYƏTİn təHLÜKƏSİZLİk orqanlari
Yüklə 3,25 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- XX əsr xalqımız üçün müsibətli əsr olubdur. Gərək onu doğru-düzgün, nə cür, necə olubdursa, elə də yazaq. Bunların hamısı xalqımızın özünü
CÜMHURİYYƏTİN TƏHLÜKƏSİZLİK ORQANLARI (1918-1920) 19 sayıq olması nöqteyi-nəzərindən də problem olduqca aktualdır. XIX əsrdən etibarən gündən-günə artan və 11 sentyabr 2001-ci il tarixli terror hadisəsi ilə bəşəri faciə səviyyəsinə qədər yüksələn terrorizmlə mübarizə indi dünya ictimaiyyətini, eləcə də aparıcı dövlətləri narahat edən bir nömrəli problemə çevrilmişdir. Bəşəriyyəti vahiməyə salan terrorizm Azərbaycandan da yan keçməmiş, ermənilərin törətdiyi qanlı terror aksiyaları nəticəsində minlərlə insan həlak olmuş, maddi- mənəvi zərbələr almış, ən başlıcası isə dövlətçiliyimizin tarixi və taleyi təhlükə altında qalmışdır. Ona görə də Azərbaycanın dövlətçiliyi əleyhinə yönələn hər bir təxribat-pozuculuq aksiyasının qarşısının alınması milli təhlükəsizlik orqanlarında çalışacaq yüksək ixtisaslı peşəkar əməliyyatçı kadrların hazırlanması işinin keyfiyyətcə daha da yüksəldilməsini tələb edir. Hesab edirik ki, bu kitab yalnız cümhuriyyət dövrünün təhlükəsizlik orqanlarının deyil, bütövlükdə təhlükəsizlik orqanlarımızın keçdiyi tarixi inkişaf yolunu öyrənmək baxımından da əhəmiyyətlidir. Monoqrafiya Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti (AXC) dövründə demokratik əsasları qoyulan, sovet hakimiyyətinin gəlişi ilə milli maraqların nəzərə alınmadığı bir mərhələyə daxil olan, dövlət müstəqilliyinin bərpası ilə keyfiyyətcə yeni mərhələyə - dünya təhlükəsizlik sisteminə inteqrasiya dövrünə qədəm qoyan Azərbaycanın təhlükəsizlik orqanlarının tarixinin inkişaf dinamikasını araşdırmaq nöqteyi-nəzərdən də əhəmiyyətlidir. Bu kitab 1918-1920- ci illərdə AXC-nin təhlükəsizlik orqanlarının təsis edilməsi, fəaliyyəti, Azərbaycan xalqına qarşı törədilən qırğınların, təxribatların əleyhinə tədbirlərin hazırlanması və həyata keçirilməsi, bolşevik agentlərinin bu orqanlara yeridilməsi və s. ilə bağlı problemləri elmi dövriyyəyə ilk dəfə cəlb edilən arxiv materialları əsasında yazılmışdır. Monoqrafiya cümhuriyyət dövrünün təhlükəsizlik orqanlarının tarixini öyrənməyi və tədqiq etməyi qarşısına məqsəd qoysa da, sovet siyasi sisteminin hökm sürdüyü dövrdə xüsusi xidmət orqanlarının fəaliyyətində inkaredilməz müsbət cəhətlərlə yanaşı, Azərbaycan xalqının başına gətirilən faciələrdə bu orqanların rolunu təhlil etmək, faktları obyektiv dəyərləndirmək baxımından da əhəmiyyətlidir. Azərbaycan Respublikasının müxtəlif arxivlərində bu günə CÜMHURİYYƏTİN TƏHLÜKƏSİZLİK ORQANLARI (1918-1920) 20 qədər işıq üzü görməyən sənədlərin aşkarlanması və geniş oxucu kütləsinin ixtiyarına verilməsi respublikanın hər bir vətəndaşının tarixi olduğu kimi, obyektiv şəkildə öyrənməsi, bugünkü reallıqları qiymətləndirməsi üçün dəyərlidir. Təsadüfi deyildir ki, bununla bağlı Ümummilli lider Heydər Əliyev demişdir: “ XX əsr xalqımız üçün müsibətli əsr olubdur. Gərək onu doğru-düzgün, nə cür, necə olubdursa, elə də yazaq. Bunların hamısı xalqımızın özünü tanıması, həm də bugünkü siyasətimiz üçün vacibdir”. 1 Məhz tarixin olduğu kimi dərki şəxsiyyəti formalaşdırır, onda hadisələri düzgün dəyərləndirmək və proqnozlaşdırmaq bacarığı aşılayır, milli və beynəlxalq maraqların uzlaşdırılması kimi vacib keyfiyyətin formalaşdırılmasını təmin edir, eyni zamanda xalqın özünüdərkinə köməklik göstərir. Tarixlə çağdaş zaman, ənənə ilə müasirlik, irslə varis arasında əlaqə də məhz bu zaman yaranır. Bu əlaqələrin möhkəmləndirilməsində təhlükəsizlik orqanlarının da rolu az deyil. Təhlükəsizlik orqanları yalnız aid olduğu dövlətin və xalqın deyil, məsələyə qlobal yanaşılarsa, bəşəriyyətin təhlükəsizliyi üçün məsuliyyət daşıyır. Təhlükəsizlik orqanlarında çalışan hər bir əməkdaşla yanaşı, cəmiyyətin hər bir üzvünün dünyanın təhlükəsizliyinin təmin edilməsində öz məsuliyyətini dərk etməsi və ayıq olması zəruridir. Bugünkü beynəlxalq terrorizmə qarşı birgə mübarizə ehtiyacı da bunu təsdiq edir. Təhlükəsizliyin təminatında dövlətlərin rolu müstəsna əhəmiyyətə malikdir. Təsadüfi deyildir ki, təhlükəsizliyin konstitusion təminatçısı hər bir ölkədə dövlət və onun başçısıdır. Təhlükəsizliyin təmin edilməsinin səviyyəsi məhz dövlətin və dövlət rəhbərinin bu prosesi necə təşkil etməsindən və onun icrasına nəzarətindən asılıdır. Dövlət ictimai həyatın müxtəlif sferaları, komponentləri arasında əlaqə yaradır, onların fəaliyyətinin uzlaşdırılmasına nəzarət edir, bunun nəticəsində ölkənin təhlükəsizliyinə təminat verə bilən və kompleks xarakter daşıyan milli təhlükəsizlik sistemi yaranır. Kökləri tarixin dərinliyində olsa da, “milli təhlükəsizlik” bir istilah, bir termin kimi ilk dəfə 1904-cü ildə Prezident T.Ruzveltin 1 “Azərbaycan” qəzeti, 4 fevral 1997-ci il CÜMHURİYYƏTİN TƏHLÜKƏSİZLİK ORQANLARI (1918-1920) 21 ABŞ Konqresinə göndərdiyi məktubda işlədilmişdir. Şübhəsiz ki, bəşəriyyət yarandığı gündən təhlükəsizlik məsələsi mağara adamından sivil insana, qədim qəbilə və tayfadan dövlətə və cəmiyyətə qədər hamını düşündürmüşdür. Məlumdur ki, təhlükəsizliyin təminat dinamikası müəyyən təkamül yolu keçmişdir. Müasir tədqiqatlar əsaslı şəkildə sübut edir ki, təhlükəsizliyin təminatı məsələsi bir vəzifə olaraq ilk dəfə Şərqdə qoyulmuşdur. Qədim dövrlərdə təhlükəsizliyin təminatı işində məxfiliyin qorunmasına da xüsusi diqqət yetirilirdi. Bizim eradan əvvəl Sirakuza hökmdarları başqa yerə məlumat göndərəndə belə bir metoddan istifadə edirdilər. Çaparın başını qırxdırır, informasiyanı ora yazır və tüklənənə qədər gözləyir, sonra isə həmin ünvana göndərirdilər. Beləliklə də, informasiya sızımının qarşısı alınır, məxfilik prinsiplərinə əməl edilirdi. Bütövlükdə götürdükdə məlumatların gizli şəkildə çatdırılması istiqamətində təhlükəsizliyin təminatı ilə məşğul olan qurumlar müxtəlif vasitələrdən istifadə etmişlər. Məsələn, Çində məxfi məlumatı gizlətmək üçün ipək parça zolaqlarını kürələr şəklində yumurlayaraq üstünü mum ilə örtürmüşlər. Məlumatı aparan informasiya daşıyıcısı bu cür hazırlanmış kürələri udaraq ünvana çatdırar və məxfiliyi qoruyarmış. Qədim Romada məxfi məlumatı digər yazılar üzərində sətirlər arasında meyvə şirəsi, süd və s. vasitəsilə yazırdılar. XVI əsrdə italiyalı alim Covanni Porta məxfi yazını bərk bişirilmiş yumurtanın içərisində gizlətməyi bacarmışdır. Belə ki, o, 28 qram (1 unsiya) zəyi yarım litr (1 pinta) sirkə ilə qarışdıraraq xüsusi mürəkkəb düzəltmiş, bu mürəkkəblə yumurtanın qabığı üzərinə yazı yazmış və həmin yazı qabıqdan keçərək yumurtanın zülalı üzərinə hopmuşdur. İnformasiyanı əldə etmək üçün sadəcə yumurtanın qabığını soymaq lazım idi. Görünməyən mürəkkəblərlə yazma texnologiyasından ilk dəfə eramızın birinci əsrində istifadə olunmuşdur. O zaman bəzi bitkilərin süd şirəsindən istifadə edərək gizli yazı yazırmışlar. Şirə quruduqdan sonra o görünməz olur. Şirənin tərkibində karbon olduğundan yazı cüzi qızdırıldıqda o, tünd rəng alır və oxunur. Bu üsuldan yaxın tarixdə də istifadə olunmuşdur. Belə ki, Rusiyada XX əsrin əvvəllərində Yüklə 3,25 Kb. Dostları ilə paylaş:
|