Daş yuxular 1 Әkrәm Әylisli Daş yuxular

DAŞ YUXULAR 
106 
Bax elә bu kabinetdә on il әvvәl Rәhbәrin qabağında 
Mopoşun necә yaltaqlanıb dörd qat büküldüyünü xatırlayır 
vә yağlı ana söyüşü söymәkdәn özünü güclә saxlayırdı. O, 
konyakı birnәfәsә başına çәkib qәdәhi stolun üstünә 
qoydu. 
- Dayan, dayan , vicdanın olsun! - O, qışqırdı. - Bunu 
mәnә sәn deyirsәn? - 
Artist belәcә  qәfil qızışanda yekә-yekә danışan 
Mopassan özünü yığışdırıb, quzu balasına döndü. 
- Yaxşı, indi bәs mәn neylәyim, dәrdimi sәndәn 
başqa kimә deyim? - O, gileyli-gileyli dedi. - Bәlkә yalan 
deyirәm. Әgәr bu әclafların biri olun adamı olsaydı, yanına 
gedib baş  çәkәrdi. Hanı, bir köpәk oğlu qapısını açmır. 
Odu ey, oturub bağ evindә yalquzaq kimi ulayır. 
-  Әlbәttә ulayar, sәn dә baş  çәkmәmisәn? - Artist 
yerindәn durub otaqda gәzişmәyә başladı. - Dünәn onun 
üzünә tüpürdüyü adamlar üzünün tüpürcәyi qurumamış 
yeni Rәhbәrin qapısında növbәyә durublar. İndi buna nә 
ad verirsәn, nәdәndi bu, sevgidәn, yoxsa qorxudan? 
Mopassanın sarsıntısı  hәlә  dә ötüb keçmәmişidi, 
bununla belә cavab vermәk üçün özünü әlә almağa 
çalışırdı. 
- Bәli, belәdi. Sәn tam haqlısan. Biz belәyik dә, mәn 
dә, Babaş Ziyadov da. Amma, qardaş, bu onun yetirib 
bitirdiyidi dә! Kim elәyib? O elәyib dә, Rәhbәr olduğu on 
üç il әrzindә bütün ölkәni qula çevirib. Zibil elәyib 
hәyatımızı. İndi yeni rәhbәr neylәsin, iki ilin içindә nәyisә 
dәyişә bilәrmi? - Mopassan hәyacandan qızarmışdı, - 
tәlәsmәk lazım deyi, görәcәksәn hәr  şey tәdricәn 
düzәlәcәk. 

---

DAŞ YUXULAR 
107 
- Yox, heç nә düzәlmәyәcәk. - Saday Sadıqlı  tәlaş 
içindә dedi. - Siz xalqın arasında böyük nüfuzunu qoruyub 
saxlayan Rәhbәri bundan sonra daha bәrkdәn söysәniz 
belә, yenә ona heç nә elәyә bilmәyәcәksiniz.  İndi siz 
birlәşib onun bütün günahlarını, özünün yetişdirdiyi 
itaәtkar kölәlәrin çiyninә yüklәmәk istәyirsiniz ki, yenә dә 
bu zibili tәmizә  çıxarasınız.  İki daşın arasında qırğın 
salmaq istәyirsiniz, deyirsiniz heç bir enerji, ağıl sәrf 
etmәdәn her şey sizin olsun. O isә ayağının altındakı 
yüsәkliyә  ağıl hesabına qalxıb. Anadangәlmә hakimiyyәt 
hәrisliyindәn enerji alıb. Qulların himnini o düzüb-qoşub, 
siz isә onu xorla oxumusunuz. İndi adamlarda bir damcı 
vicdanın, hәyanın qalamdığı, hamının nifrәt vә zalımlıqla 
nәfәs aldığı, yalanın ayaq tutub yeridiyi çaşqın bir vaxtda, 
lәnәtә  gәlmiş bu alverxanada siz cәsarәtlәnmisiniz, 
gözdәn düşmüş Xozeyini üzә  çıxartmaq istәyirsiniz. - 
Sinәsini boşaldıb bir qәdәr susdu, sonra isә  әvvәlki 
qaydada sәrt vә qәtiyyәtlә danışmağa davam etdi. - Zora 
arxalansa da onun aydın mәqsәdi var. Lap pis halda elә 
buna görә hörmәtә laiqdir. Dәrin ağılı, ayıq başı var, 
inanılmaz dәrәcәdә  fәrasәtlidir. Bu adam ona nә lazım 
olduğunu dәqiq bilir. Şeytan onun әlinә su tökmәyә 
yaramaz. - Artist ucadan danışırdı  vә hirsi sovuşub 
getmişdi, hәtta kefi kökәlmişdi. 
Mopassan Mirәlәmov dinib-tәrpәnmirdi. Artisti 
çoxdan vә dәrindәn tanıyan bir adam kimi çox güman, elә 
indidәn ona aydın idi ki, Saday Sadıqlı gözdәn düşmüş 
köhnә Rәhbәrin әlehinә getmәyәcәk, ona düşmәn kәsilәn 
yeni rәhbәrliyin xoruna da qoşulmayacaq . Artistin tәbiәti 

---

DAŞ YUXULAR 
108 
belәydi. Onun söylәdiklәri direktoru әmәlli-başlı  tәlaşa 
salırdı. 
- Demәli belә. - O çaşqın halda deyindi. - Sözün 
düzü, mәn dә bu fikirdәydim. Bilirdim ki, axına qarşı 
durmaq mümkün deyil. - Mopassan hәlim, dostyana 
danışır, özünü necә lazımdı elә aparmağa çalışırdı. - Sәn 
ondan çox pislik görmüsәn, amma yamanlığa yamanlıq 
elәmәk istәmirsәn.  Әslindә  işin qәnbәrqulusu sәnin 
vicdanlı olmağındı.  Әgәr söhbәt adi adamdan getsәydi, 
dilxor olmağa dәymәzdi. Biz dövlәt xadimi barәsindә 
danışırıq. Ona görә dә şübhәlәnirәm, hislәrin sәni aldatmır 
ki? Axı  sәn hәftәdә bir dәfә teatra gәlib-gedәndә, iki-üç 
ay bundan qabaqkı görüşlәrimizdә belә düşünmürdün. 
- Saday Sadıqlı  dәrd çәkәn, qızarmış gözünü qıyıb 
cavab verdi. 
- Hә, iki-üç ay әvvәl görüşәndә... o iki-üç ay mәnә 
artıqlaması ilә  bәs elәdi ki, bu yenidәnqurma deyib 
hürüşәnlәrin, siyasi qışqırıqçıların ölkәni uçuruma 
sürüyürlәrin mәqsәdindәn xәbәrdar olum. Әmin oldum ki, 
yalnız nadan adamlar olkәni belә biabırçı  şәkildә dağıda 
bilәrlәr. Yәni sәn görmürsәn ki, bunların heç bir 
hәrәkәtindә aydın fikir yoxdu? Yenidәnqurma hakimiyyәtә 
can atanların  әlindә bir növ yeni silahdır. Xalq tәlaş 
içindәdir. Heç kim bilmir ki, sabah başına nә gәlәcәk. Hәr 
şey çat verir, dağılır. Ölkә üfunәt iyi verәn bataqlığa 
dönüb. Aradan nә  qәdәr sular axmalıdır ki, bu acgöz 
çәrәnçilәr heç olmasa bir-birlәrini dinlәmәyә  hәvәs 
göztәrsinlәr. 
Artist ehtirasla danışırdı. Elә bil sәhnәdәydi vә sözünü 
әn axır sırada oturan tamaşaçıya çatdırmaq istәyirdi. 

---

DAŞ YUXULAR 
109 
- Sәnin yeni Rәhbәrin vә onun gәnclik vaxtından 
komsomolda dostluq elәdiyi  şәxslәr cәmiyyәtdә  nәlәrin 
baş verdiyini yaxşı bilir, dәrk edirlәr. Amma bununla belә 
keçmiş Rәhbәrin caynağına hәr hansı bir bayağı, mәnasız 
bәhanә vermirlәr. Çünki onlar o Rәhbәrin vaxtında 
hakimiyyәtin quyruğunda әsir olublar, üstәlik dövlәti onun 
әlindәn qәbul ediblәr. - Artist yenә  qәzәblәndi, hәyacan 
hirs yığıldı. - Hә, o, әtrafına yaltaqları  yığmışdı  vә 
camaatın gözü qabağında hәmәn yaltaqları  әlә salıb 
dolayırdı. Anlayırdı ki, hәr yaltaqın içindә  gәlәcәyin bir 
tiranı yatır vә  hәmin o balaca tiranlarda özünün kәdәrli 
oxşarını görürdü. Bunlar dünәndә qalıb. Guya bu gün 
vәziyyәt yaxşıdı, hәr  şey bitib? Ölkә  nәhәng dәlixanaya 
dönüb. Hәtta Kreml gәrәksiz kontor kimi nәzarәtsizdi, 
әldәqayırma siyasәt vunderkindlәri öz xeyirlәri üçün ölkәni 
dalana dirәyiblәr. Xalqa yalançı yenidәnqurma möcüzәsi 
vәd ediblәr, amma әsl hәqiqәt başqadır. Hamı vәhşilәşib, 
yabanı olub insanlar. Alәm od tutub yanır, bu yandan da 
bir topa pisniyyәt gәdәlәr mәhsulyyәtsizcәsinә adamları 
daha fәal olmağa çağrışırlar. Belә siyasәtbazlarla 
müqayisәdә keçmiş  Rәhbәrin adını dahilәrin cәrgәsinә 
qoymağa hazıram. 
Saday Sadıqlı  sәhnәdә sürәkli alqışlara bürünәn 
onlarla monoloqu әzbәr bilirdi, Mopassan Mirәlәmov isә 
vaxtında tәcrübәli teatr adamı olaraq bu monoloqlara 
heyrәt içindә qulaq asmışdı. O, әvvәlәr dә bilirdi ki, Saday 
Sadıqlı çoxdan artisliyin fövqündәdir.  İndi isә içini qorxu 
bürüdü. Sadaya etiraz elәmәk fikri yox idi, amma elә bil 
birdәn onu arı sancdı. Qәzәblә әlini ovuşdurub, aktyorun 
sözünü kәsdi: 

---