Derektaniw uzb



Yüklə 1,14 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə53/81
tarix11.07.2018
ölçüsü1,14 Mb.
#55346
1   ...   49   50   51   52   53   54   55   56   ...   81

Asar to`rt kismdan iborat:  
Birinchi  kismda  Yuan`  sulolasi  shajarasi,  ya`ni  Xubilayxondan  boshlab  13 
mo`gul  imperatori,  ularning  shaxsiy  xayotida  bo`lib  o`tgan  va  ularning  davrida 
mamlakatda kechgan asosiy vokealar berilgan. 
Ikkinchi  kismda  samoviy  vokealar  tafsiloti,  mamlakatda  bo`lib  o`tgan  xududiy 
vokealar,  mamlakatning  ma`muriy  bo`linishi  xakida,  mamlakatdagi  daryolar  va 
naxrlar, xalkining liboslari, amaldorlarni mansabga tayyorlash oldidan o`tkaziladigan 
imtixonlar va boshkalar xakida ma`lumot keltiriladi. 
Uchinchi kismda imperator va uning xonadoni a`zolarining shajarasi o`rin olgan. 
To`rtinchi  kismda  imperator  xonadoni  a`zolarining  tarjimai  xoli  va  ko`shni 
mamlakatlar xakida kiskacha ma`lumot keltiriladi. 
    
    
    
Ìàâçóíè ìóñòàõêàìëàø ó÷óí áåðèëàäèãàí ñàâîëëàð
Ìàâçóíè ìóñòàõêàìëàø ó÷óí áåðèëàäèãàí ñàâîëëàð
Ìàâçóíè ìóñòàõêàìëàø ó÷óí áåðèëàäèãàí ñàâîëëàð
Ìàâçóíè ìóñòàõêàìëàø ó÷óí áåðèëàäèãàí ñàâîëëàð    
q. Ôîðñ òèëèíèíã òàðèõèé ìàíáàëàðíè ÿðàòèëèøèäà 3àíäàé óðíè áîð? 
w. Ôîðñ òèëèäà ÿðàòèëãàí 3àéñè ìàíáàëàðíè áèëàñèç? 
e. «Áóõîðî òàðèõè» àñàðè õà3èäà íèìà áèëàñèç? 
r. «Ðàâçàò óñ-ñàôî» àñàðè ìóàëëèôè êèì âà ó 3àíäàé àñàð? 
 
13-mavzu. Geografiya va kosmografiyaga oid asarlar 
Reja: 
1. Geografiya va kosmografiyaga oid asarlar. 
2. Asarlarning tavsifi.  
3. Foydalanilgan adabiyotlar ro`yxati. 
4. Mavzuni mustaxkamlash uchun beriladigan savollar. 
 
Asosiy  tushunchalar:  geografiya,  kosmografiya,  iklim,  xudud,  mamlakat, 
viloyat, o`lka. 
 
Foydalanilgan adabiyotlar ro`yxati.  
1. I.A.Karimov. «Yuksak ma`naviyat engilmas kuch»-T., 2008. 
2. B.A.Axmedov. O`zbekiston tarixi manbalari.-T., “O`kituvchi”. 2001. 
3.  T.S.Saidkulov.  O`rta  Osiyo  xalklari  tarixining  tarixnavisligidan  lavxalar.-T., 
“O`kituvchi”. 1993.  
4. Istoriya. Sostaviteli D. Yu. Yusupova, R.P.Djalilova. –Tashkent: “Fan”. 1998.  
5.  Rukopisnaya  kniga  v  kul`turax  narodov  Vostoka.  Kniga  pervaya.-Moskva: 
‘’Nauka’’. 1987. 
6. B.A.Axmedov. Istoriko-geograficheskaya literatura Sredney Azii. XU1-XVIII vv. 
(Pismennie pamyatniki).-T.“Fan”, 1985. 
7. B.A.Axmedov. Tarixdan saboklar. –T., “O`kituvchi”. 1994.  
8.  Manbashunoslikdan  ma`ruzalar  majmuasi.  Tuzuvchi  A.A.Madraimov.-T.,  TDPU, 
2001. 
9. A.Murodov. Urta Osiyo xattotlik sin`ati tarixidan -Toshkent, Fan. 1971. 
 
Geografiya va kosmografiyaga oid asarlar. 
(Kiskacha umumiy ta`rif) 


”Mo``jam  ul-buldon”  Mashxur  komusiy  asar  ”Mo``jam  ul-buldon”  muallifi 
ajoyib  sarguzashtarni  o`z  boshidan  kechirgan  olim,  sayyox  va  xattot  Yokut 
Xamaviydir (1179 y. tug.). U asli Kichik Osiyolik (Rum) kul bo`lgan. Otasining ismi 
kim  ekanligini  bilmagani  uchun  o`zini  Ibn  Abdullox  (Tangri  kulining  o`gli)  deb 
atagan.    Bolalik  vaktida  asirlar  bilan  birga  Bagdodga  olib  kelingan  va  uni  Xama 
shaxrida (Suriya) Askar ibn Ibroxim al-Xamaviy ismlik savdogar sotib olgan va unga 
Yokut deb nom bergan. 
“Kitobi  Mullazoda”  (“Mullazoda  kitobi”)  –  Buxoroyi  sharifning  X1U-XU 
asrlardan  kolgan  osori-atikalari  va  mashxur  ziyoratgoxlari,  u  erda  dafn  etilgan 
valiylar,  shayxlar,  umuman  mashxur  kishilar  xakida  ma`lumot  beruvchi  asar  bo`lib, 
X1U asr oxiri-XU asr boshlarida yozilgan. 
Muallifning  ismi  sharifi  Axmad  ibn  Maxmud  bo`lib,  mo``in  ul-fukaro  (fakirlar 
tayanchi) taxallusi bilan mashxur bo`lgan. 
Bu  kitob  yakin-yakinlargacha  ko`pchilik  tadkikotchilarga  ma`lum  emas  edi. 
Bunga  uning  ko`lyozma  nusxalari  ma`lum  bo`lmaganligi  sabab  bo`lgan.  1960  yili 
asarning  forscha  matni  Texronda  Gulchin  Ma`oniy  tarafidan  chop  etilgandan  keyin 
ilmiy  jamoatchilik  orasida  bu  kitobga  kizikish  birmuncha  kuchaydi.  Asar  1992  yili 
rus tilida R.L.Gafurova tarafidan e`lon kilindi.  
“Kitobi  Mullazoda”  -  kabristonlarni  erkak  va  ayollar  ziyorat kilsalar bo`ladi  va 
bu ziyoratni kanday ado etish xakidagi ikki maxsus bob va ikki kismdan iborat asar. 
Kitobning  birinchi  kismida  shaxar  ichidagi  va  uning  tashkarisida,  shaxardan 
yarim farsax masofada dafn etilgan ulug shaxslar, shayxlar, din ulamolari va ularning 
mukaddas mozorlari xakida ma`lumot beradi. Bular ichida mashxur shayx, imom va 
iloxiyot olimi  xoja  Xafs kabir, xoja  Abu Xafs  ibn  al-Zabarkan  ibn  Abdullox ibn  al-
Baxr al-Ijliy al-Buxoriy, 767-832 yy.), shogirdi xoja Abdullox Safidmuniy, Saffariya 
imomlarining 
mozorlari, 
Ismoliya 
imomlarining 
mozorlari, 
Talli 
xoja 
Chorshanbadagi  mozorlar,  Safidmun  va  xoja  Jandi  kishloklaridagi  mozorlar  shular 
jumlasidandir. 
Kitobning  ikkinchi  kismida  Buxoroyi  sharifning  mashxur  kishloklaridan 
Fatxoboddagi mukaddas ziyoratgoxlar, masalan, shayx Abulmaoliy (1190-1261 yy.), 
uning  ikki  o`gli  Xovand  Jaloliddin  va  Xovand  Mutaxiruddinlarning  mozorlari  va 
o`zlari xakida ma`lumot keltiriladi. 
Shu  kismdan  joy  olgan  Buxoro  sadrlari,  Burxoniylar  xakida  keltirilgan 
ma`lumotlar xam o`ta muximdir. 
Ikki  ogiz  so`z  Buxoro  sadrlari  xakida.  Aslida  udar  kim  edilar?  Buxoro  sadrlari 
bir  xonadonga  mansub  bo`lgan  va  muxtasib,  rais  lavozimini  egallagan  oliy  nasab 
shaxslar  edilar.  «Kitobi  mullazoda»da  ularning  kelib  chikishi,  shajaralari  xakida, 
xayoti va vafot etgan yili xakida kimmatli ma`lumotlar keltiriladi. 
Buxoroyi  sharifda  o`tgan  buyuk  shaxslar  xoja  Abubakr  tarxon,  mavlono 
Xofizuddin  Kabir,  Abu  Abdullox  Muxammad  al-Buxoriy,  etti  kozi  –  Abu  Zayd 
Abdullox  Umar  ibn  Iso  ad-Dabusiy,  Abu  Ja`far  Muxammad  ibn  Amr  ash-Sha`biy, 
Ismoil  Mustamoliy  va  boshkalar  xakida  keltirilgan  ma`lumotlar  xam  dikkatga 
sazovordir.  Masalan,  imom  Abu  Zayd  Ubaydullox  Umar  ibn  Iso  ad-Dabusiy  xam 
yirik fikx va iloxiyot olimi bo`lgan. Uning musulmon konunchiligiga oid «Omad ul-
Akso» (“So`nggi xudud”) nomli asari o`z zamonasida juda mashxur bo`lgan. 
“Samariya”  asari  muallifi  Abu  Toxirxoja  Samarkand  kozisi  Abu  Sa`id  ibn 
Abdulxayning o`glidir. Abu Toxirxoja otasi xam, bobosi mavlono Mir Abdulxay xam 


Yüklə 1,14 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   49   50   51   52   53   54   55   56   ...   81




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə