Dərs vəSAİTİ Azərbaycan Respublikası Təhsil
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Sosial münasibətlərin stimullaşdırılması
- Fərdi qruplaşdırma strategiyasından istifadə edilməsi
134 iĢ haqqında danıĢır-məsələn, «sən artıq iĢi görmüsən ki», sanki uĢaq bu iĢin öhdəsindən gəlmiĢdir. Assosiativ strategiyaların köməyi ilə yaĢlı Ģəxs uĢaqda nəyisə etmək həvəsi aĢılamaq üçün müvafiq sözlərdən istifadə edir, məsələn «hop» deməklə onda impuls yaradırö UĢaqların müĢahidə edilməsi müəllimə məhz uĢağın maraq dairəsində olan materialları seçməkdə kömək edir. Lenanın müĢahidəsinə görə, Anna duzlu xörəkləri, məsələn krendeli xoĢlayır. Qəlyanaltı zamanı Lena krendelin uĢaqda hansısa sözləri yda salmağına və tələffüz etməyinə kömək edəcəyini bilərək, Annanın malik olduğu sözlük haqqında geniĢ təsəvvür yaratmağa çalıĢır. Yardımçı təlim stiuasiyaları müəllimə təbii Ģəkildə baĢ verən hadisələrin kontekstində tədrisi asanlaĢdırmaq imkanı yaradır. Buna nümunə, Ģkafın gözündəki oyuncaq maĢina baxan uĢaq ola bilər. Oyuncağı uĢağa dərhal vermək əvəzinə müəllim sifətində maraqlı ifadə yaradaraq, gözləyir ki. uĢaq özü xahiĢi dilinə gətirsin. UĢaq birinci olaraq ünsiyyətə cəhd göstərdikdə, maĢın ona verilir. UĢaq ünsiyyətə cəhd göstərmədikdə, müəllim onda təqribən aĢağıdakı sözlərlə maraq oyatmaq istəyir: «Hansını istəyirsən – maĢını, yoxsa kubikləri?» Həvəsləndirmə texnikası və seçim imkanının yaradılması birbaĢa sorğuya çəkmənin əksinə olaraq («nə istəyirsən?») uĢağa ünsiyyət yaratmağa Ģərait və imkan yaradır. Körpü müəllimin uĢağın nə edə biləcəyi ilə nə edə bilməyəcəyi arasında əlaqənin yaradılmasına kömək edən strategiyalır. Ġlk növbədə müəllim uĢağın qabiliyyətindən xəbərdar olmalıdır, sonra uĢağın səviyyəsindən bir balaca yuxarı olan səviyyəni modelləĢdirərək, yaĢlı Ģəxs uĢağa yüksək səviyyələrdə daha da müstəqillik göstərmək imkanı verir. Məsələn, uĢağa «üç donuz balası» nağılını oxuyanda, yaĢlı Ģəxs, məsələn «Aha, canavar gəlir. Görəsən o, nə edəcək?» suallarla qızıĢdırmalıdır. Körpü strategiyası eyni zamanda özünəxidmət vərdiĢlərinin yaranmasına stimul verməlidir, buna misal olaraq, çay süfrəsi baĢa çatdıqdan sonra stəkanı stolun üzərinə qoyulması ola bilər. Sosial münasibətlərin stimullaşdırılması Daxiledici mühitdə qüsurlu uĢaqlar özləri kimi uĢaqlarla gündəlk ünsiyyətdə olmaq imkanını əldə edirlər. UĢaqların sadəcə, proqrama daxil edilmələri hələ kifayət deyildir. Müəllimlər qüsurlu uĢaqlar arasında fəal Ģəkildə qarĢılıqlı münasibətlərin yaranmasına yardım etməlidirlər. Bu, ən müxtəlif üsullarla həyata keçirilə bilər. Məsələn, 135 üzərində uĢaqların adları yazılan yarlıklardan istifadə etməklə, müəllimlər bunu həyata keçirə bilərlər. Müəllimlər Ģifahi nitqi yaxĢı olan uĢaqları, Ģifahi nitqi bir az zəif olan uĢaqlarla yanaĢı əyləĢdirməklə, necə deyərlər, onların dilini aça bilər. UĢaqların bəziləri digər uĢaqlara yardımçı olmaqdan ləzzət alırlar. Digərləri isə, baĢqa uĢaqlara bənzəməyi xoĢlayırlar. Müəllimlər uĢaqları kiçik qrup üçün nəzərdə tutulan fəaliyyət növü üzrə qruplaĢdıranda, bu Ģəxsi keyfiyyətlərə fikir verməlidirlər. Müəllimlər uĢaqların biri digərinə çox diqqətlə yanaĢdıqları fəaliyyət növlərini təklif etməklə, onların arasındakı dostluğu möhkəmləndirə bilərlər. Dərnəkdə məĢğələnin keçirildiyi zaman tipik xüsusiyyətli uĢaqlar təkcə oyun zamanı müəyyən bir məkanı seçməklə deyil, həm də digər uĢaqları ona qoĢulmağa dəvət etməklə həvəsləndirilə bilərlər. Belə bir həvəsləndirmə metodu seçim etməkdə çətinlik çəkən, yaxud müstəqil Ģəkildə oynamağa təĢəbbüs göstərməyən uĢaqlar üçün çox xeyirlidir. Qüsurlu uĢaqlar öz tay-tuĢlarına əllərindən gələn köməyi etmək imkanına malik olmalıdırlar. Bəzi qüsurlu uĢaqlar xüsusi bir sahədə, məsələn görmə baxımından güclü ola bilərlər. Nəticə etibarilə onlar bir yerdə çətin suallar verməkdə uğur qazana bilərlər. AydınlaĢdırma zamanı müəllim bu uĢağa yanaĢı oturduğu uĢağın həmin çətin məsələni tamamlayıb-tamamlamadığını bilmək imkanı yaratmalıdır. Mümkün olan bütün hallarda müəllim uĢaqlara elə bir imkan yaratmalıdıdır ki, onlar sual meydana çıxdıqda, bunu yaĢlı Ģəxslərdən yox, öz tay-tuĢlarından soruĢsunlar. Qeyri-ənənəvi qrup fəaliyyətindən istifadə olunması, uĢaqlar arasında ictimai ünsiyyəti yaratmağın yollarından biridir. Musiqiyə qulaq asdıqları zaman, məsələn qüsurlu uĢaqlar tipik uĢaqlarla yanaĢı otuzdurulmalıdır. Bu uĢaq cütləri musiqiyə qulaq asdıqda, bütün hərəkətələri bir yerdə etməlidirlər. Belə bir strategiya yaĢlılardan yox, məhz öz tay-tuĢundan kömək uman uĢaqlar üçün xeyirdir. Bu, həm də oyuna qoĢulmağa ürək etməyən passiv uĢaqlara impuls verəcəkdir. Qrupdakı bu və ya digər vərdiĢlərin aĢılanması prosesi (a) sosial münasibətlərin stimullaĢdırılması sahəsində təminat yaradır, (b) uĢaqlara ən müxtəlif vəziyyətlərdə ictimai davranıĢ normalarını öyrədir və (v) sinifdə aparılan fərdi fərqlər və dostluğun əhəmiyyəti mövzusunda aparılan müzakirə üçün, əlveriĢli mühit yaradır. Fərdi qruplaşdırma strategiyasından istifadə edilməsi Demək olar ki, bütün vaxtlarda müəllimlər uĢaqlara kiçik qruplar, cüt-cüt və müstəqil Ģəkildə iĢləmək imkanını yaradan fəaliyyət növlərini 136 fikirləĢib tapırlar. AĢağıda verilənlər sinifdə istifadə edilmək üçün nəzərdə tutulan qrup strategiyalarıdır: Təlim əməkdaĢlıq qrupları – ik, üç, dörd və daha artıq nəfərdən ibarət olan qruplarda uĢaqlar fəaliyyət zamanı əməkdaĢlıq edərək oynayırlar. Onlar əllərində olan əĢyaları bölüĢdürür, edəcəkləri iĢ üçün plan tökür, ideyalar sürür, fikir mübadiləsi aparır və onları təmin edən oyunu həyata keçirirlər. Lena narahatdır ki, Anna tez-tez uĢaqlar bayırda olanda tək oynayır. Annanın müvafiq olaraq, müəyyən qüsur, yaxud çətinliyə malik olduğunu bilən Lena elə bir Ģərait yaradır ki, bu zaman Anna kollektiv oyuna qoĢulsun. Lenanın yardımı ilə müəyyən fiziki qüsuru olan Anna müvafiq hərəkətləri icra etməyə baĢlayır. bu çöl oyunu alındığı zaman uĢaqlar, o cümlədən Anna artıq müstəqil Ģəkildə oyunun mahiyyətini təĢkil edən hərəkətləri icra etməyə baĢlayır. UĢaq əməkdaĢlığı-iki uĢaq onların birgə iĢtirakını təmin edən oyun oynayırlar. Birgə fəaliyyətə nümunə kimi, rəsm çəkmək, baĢsındıran suallar vermək, bloklar qurmaq, yaxud dramatik rollu oyunlar oynamağı göstərmək olar. Bu, adətən spontan Ģəkildə alınan təcrübə olsa da, müəllimin göstəriĢi ilə planlaĢdırıla da bilər. Bir dəfə Petyanın təkbaĢına oynadığını görən müəlliməsi Eva, o və baĢqa bir uĢaq üçün fəaliyyət növü fikirləĢib tapır. Eva Petyaya deyir ki, onunla bir neçə dəqiqəliyə oynamaq istərdi. Onlar stolun arxasında otururlar və birlikdə güllə və plastik bloklardan maĢınlar düzəldirlər. Eva baĢqa bir uĢağı onlara qoĢulmağa çağırır. Həmin uĢaq onlara qoĢulan kimi, Eva yavaĢ-yavaĢ onların oyununa müdaxilə etməkdən çəkinir və bir növ kənardan onların nə etdiklərini seyr edir. Bir neçə ardıcıl uğurlu epizoddan sonra Petya birbaĢa müdaxilənin olmadığı Ģəraitdə müstəqil oyanamaq sahəsində uğurlar qazanır. Fərdi təlimi bu, yaĢlarının uĢağa, yaxud uĢağa verdiyi göstəriĢ ola bilər: burada müəllimin rolu uĢağın reaksiyasını müĢahidə etmək nəticəsində nəyisə göstərmək, yaxud modelləĢdirməkdir. Müəllim müəyyənləĢdirə bilər ki, uĢaq tapĢırığın müəyyən hissələrini öyrənməklə, qarĢıya qoyulan vərdiĢi mənimsəyə bilər. Bəzi uĢaqlar yenicə öyrəndikləri vərdiĢləri deyək ki, nə vaxt tətbiq etmək barədə fərdi təlimata ehtiyac duyurlar. Petya bir çox fiziki vərdiĢlərə malikdir. O, təkərli oyuncaqları meydança boyu sürətlə idarə edir. Ancaq Petya onların sinfində oxuyan bir çox uĢaqların çoxdan yiyələndikləri vərdiĢi, məsələn tullanmağı icra edə bilmir. Eva Petyanın yeni vərdiĢləri öyrənərkən nə qələr tərəddüd Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|