Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirinin 08 iyu L 2011-ci IL tarixli

62
Amerikanın  böyük turoperatorları ilə turistlərin 
nəyi üstün tutmalarının tədqiqinin nəticələri
______________________ Ə.T.Əsgərov,  В.Ə.Bilalov,  Ç.G.Giilalıyev
T u r o p e r a t o r u n   a d ı
A ş k a r a   ç ıx a r ılm ış   ü s t ü n lü k
«Bereal  W ilderness  G uides»
«O nlar işçi  heyətin  ço x   y axşı  öyrəndiyi 
nəzakət  qaydalarını,  peşəkarlığı, 
e k o lo g iy a n ı  əla b ilm əyi,  y a ln ız  1  sin if 
ləvazim at  və  ancaq Kanadada  tapılması 
m üm kün  olan  ən  nadir turları  sevirlər».
«Sm oothwater Outfitters»
«Y oxlam adan  k eçm iş  1  s in if ləvazimat. 
B iz im   işçi  h eyət  y axşı  təlim  alıb v ə  biz 
gördüyüm üz  işi  diqqətlə  təhlil  edirik. 
B iz im   qidalarım ız  ço x   yaxşıdır.  Bizim  
verd iyim iz  sözii  yerinə yetirm əyim izi 
m üştərilər  yüksək  qiym ətləndirir.  Onlara 
h əm çin in   bizim   ek osistem i  m ühafizə 
etm ək   ö h d əliy im iz  və  proqramların 
m ü x təlifliy i  x o ş  gəlir».
«O cean  Explorations»
« K içik   qruplar»
«Biq  Sand  Lane  L odge»
«Q onaqlar tez-tez  bizim   işçi  heyətin 
səm im iliy in i  qeyd  edirlər.  Onlar 
h əm çin in   b izim   özüm üzün  tikdiyim iz 
C ahadıan  W ilderness  şəhərciyinin  təqdim 
olu n an   imkanları  ilə  təəccüblənm əkdə 
d avam   edirlər».
«Sm ootrwater Outfitters»
«M üştərilərə b izim   balaca,  rahat  evciklər 
v ə   dostcasına  xidm ət  xoş  gəlir».
«M ountain Quest»
«M üştəriləri  onların  praktikada  təcrübə 
qazanm aq  faktı  cəlb   edir.  Ə slin d ə onlara 
9 9 ,9   %  turistin  heç  vaxt arzulam adığı 
b e lə   təcrübəni  aldığı  turun  bu  xüsusiyyəti 
x o ş  gəlir.  Ç oxları  həm çinin  turistlərin 
yığınından  qaçm aq  istəyir».
«R em ote P assages»
«M üştərilərə b izim   maarifləndirici 
proqramlar,  təh lü k əsiz turlar və 
təqdim atlar x o ş  gəlir».
«Q uoddy  Link Marina»
«Müasir, yaxşı təchiz olunmuş rahat gəmi; 
çeşidli m əşğuliyyət (kitlərin müşahidəsindən 
savayı özünün onun bığcıqlanna toxunmaq
Ə.T.Əsgərov.  B.Ə.Bilalov,  Ç.G.Giilalıvev  _  
____ 63
imkanı);  bizun hekayət bəzəyən «mühüm 
əhəmiyyətli detallar (hisə veribniş qızıl balıq, 
qlintveyn -  ədviyyat və şəkər qatılaraq 
çaxırdan hazırlanan isti  içki, binokl)».
«E xpeditions  Ean  V ive»
«A vadanlığın  k eyfiyyəti  (b iz ən  yaxşı 
palatkalardan,  çadırdan,  hava  döşəyindən, 
kanoedən  və  s.  istifadə edirik);  menyu 
(b iz yerli qidaların dadına baxm aq 
istəyən  əcnəbi  m üştərilərin  gözləntılərinı, 
turistlərin  enerji  tələbatını  nəzərə alırıq), 
b izim   fəlsəfəm iz  (b iz öz qonaqlarımızı 
m əşq zamanı  ilham a  gətiririk  ki, onların 
arzuları  həyata keçsin)»
«Earth  R hythm s»
«Uşaqların  nəzərinə;  ekoturizm də  vacib 
olan  suvenirlər,  nadir yerləşm ə, 
landşaftın  g ö z ə lliy i,  təlim də  ustalıq  və 
anlaşıqlı  təqdimat,  tam  xidm ət  paketi»
« S osiete  Duvetnor»
«B izim   göstərd iyim iz  təbiətin  guşələrinin 
g ö z ə lliy i,  xidm ətin  k ey fiy y əti,  tək lif 
olunan  m əhsulun  q eyri-ad iliyi,  yerləşm ə 
v ə   nəhayət  m əhdud sayda gələn lər üçün 
xarakterik  olan,  h eç bir ş e y lə  m üqayisə 
olunm ayan  kom anda ruhu  v ə  özünü 
xü su si  müştəri  hiss etm ək».
«Lazy  M  ranch»
« B izim   m üştərilərə özünü  b izim  ailənin 
bir hissəsi  kimi  dərk  etm ək  x o ş  gəlir. 
Onlar özlərini  evd ək i  kimi  h iss  edir. Ona 
g örə d ə bu  onlara  kanada  fermalarının 
n ecə  işlədiyini  anlam ağa köm ək  edir».
Bir  çox  turoperatorlar  qeyd  edir ki,  müxtəlif ölkələrdən  olan 
qonaqların  həvəsi  və  qabaqcadan  əmələ  gəlmiş  yanlış  fikri  kəs­
kin  fərqlənir.  «Wilderness  Spirit»in  göstərdiyi  kimi  «avropalılar 
vəhşi  təbiətə  üstünlük  verir  və  tənhalığı  qiymətləndirirlər;  onlar 
böyük  yırtıcı  ilə  qəflətən  qarşılaşmaqda  maraqlı  və  təşviş  içəri­
sində  olurlar.  Onlar  həmçinin  piktroqrafiya  (şəkillər  vasitəsi  ilə 
ifadə  edilən  ən  qədim  yazı  üsulu)  və  ya  kanada  aborigenlərinin 
olması  haqqında  hər  hansı  digər  dəlillər  tapmaqda  çox  maraq-

---

64
lıdırlar.  Kanadalıların  macəra  turlarına  böyük  həvəsi  var.  Onlar 
kandar üzrə kanoedə üzməkdən çoxlu zövq alırlar».
Eyni  zamanda  turoperatora  xidmətdəki  öz  çatışmazlıqlarını 
ayıq  başla  qiymətləndirmək  lazımdır.  Güclü  turoperator  həmişə 
özünün  zəif  tərəflərini  bilir  və  onların  təkmilləşdirilməsi 
üzərində  işləyir.  Məsələn, «Wilderness  Spirit»də marketinqdə öz 
təcrübəsizliklərini  hiss  edirlər,  Manitobedə  kanoedə  gəzintinin 
mümkünlüyü  haqqında  çox  az  adamın  bildiyini  və  turizmin  bu 
növünün  təhlükəsizliyinin  artmasını  bu  zaman  qeyd  edirlər. 
Vəziyyəti  düzəltmək  üçün  onlar  xarici  məsləhətləşmədən  isti­
fadə edirlər.
2.6.  Qonaqlarla informasiya əlaqəsi
Nümunəvi  turoperatorlar  özləri  üçün  aydınlaşdırdılar  ki, 
qonaqların  ehtiyacının  ödənilməsi  -   biznesdə  müvəffəqiyyətin 
açarıdır.  Bunun  üçün  turfırmanın  imkanlarını  və  müştərinin 
arzusunu dəqiq şərtləşdinnək lazımdır.
Bunu  gələnlərə  təqdim  olunan  broşüraların  nəşri  hesabına 
etmək  olar.  Orada:  turun  proqramı  və  davametmə  müddəti, 
lazımi  təchizat,  qidalanmanın  və  yaşayışın  detalları  və  s. 
göstərilir.  Səyahət  zamanı  özünlə  nəyi  götürməyin  lazım  olduğu 
yazılmış  tövsiyələrin  əks  olunduğu  yaddaş  kitabçası  həmin 
broşüraya  əlavə  kimi  xidmət  edə  bilər.  Bütövlükdə  hələ  səfər 
başlayana  qədər tur  haqqında  belə  ətraflı  informasiyanın  təqdim 
olunması çox  faydalıdır.
Hazırlanmış  videomateriallar  və  ədəbiyyat  realist  olmalı  və 
turun  məhsullarını  düzgün  göstərməlidir.  Materialda  bunlar 
olmalıdır:
- aktiv istirahətin mümkün növləri;
- təlim üzrə təqdim olunan xidmətlər;
- həmin regionun təbii  ehtiyatlarının cazibədarlığı;
- regionun infrastrukturunun  inkişaf səviyyəsi;
Ə. T. Əsgərov,  В. Ə.Bilalov,  Ç.G.Giilalıyev
65
Ə.T. Əsgərov,  B.Ə.Bilalov,  Ç.G.Giilalıyev
-  qrupun ölçüsü,  yerləşdirmə vasitələrinin tutumu;
-  yerli  əhaliyə  və  təbiətə  zərər  vurulmasının  qarşısının 
alınması  üzrə tövsiyələr (davranış  qaydaları).
Məsələn,  «Voyageur  Quest»  şirkətində  turistlərə  kompaniya 
haqqında  danışılan)  turun  hər  bir  günü  qeydlər  aparılan, 
turistlərin  ən  çox  verdiyi  sualların  cavabları  olan,  müxtəlif 
məsləhətlərin  yer  aldığı  broşüralar  təklif  olunur.  Həmçinin 
onlara məxsusi  sorğularla müştərilərin  qidalanma  xüsusiyyətləri, 
allergik  reaksiyası,  fiziki  uyğunluğu  haqqında  suallar  olan 
qeydiyyat  formaları  və  səyahət  regionunu  öyrənmək  üçün 
tövsiyə olunan ədəbiyyatın siyahısı verilir.
Belə  yanaşma  həddən  artıq  dəqiq  görünsə  də,  yalnız  o, 
müştəriyə maksimum informasiya almağa imkan verir.
«Sawyer  Lake  Adventures»  şirkətində  nəinki  belə  bir 
broşüranı  buraxıblar,  həm  də  qarşıdakı  turdan  qonaqların 
gözləntiləri  haqqında  suallar  olan  xüsusi  anketləri  müştərilərə 
paylayırlar ki,  bu  da müştərilərin  fərdi  arzuları  nəzərə alınmaqla 
proqramı daha yaxşı  layihələndirməyə imkan verir.
«Fresh 
Fracks» 
şirkətində 
bütün  müştərilərə  yola 
düşməzdən  70  gün  əvvəl  qarşıdakı  tur  haqqında  ətraflı 
məlumatları  və  onunla  əlaqədar  olan  tövsiyələri  paylayırlar, 
uçuşa 3-5  gün qalmış  isə hamısına zəng edirlər.  «Biz müştəriləri 
çoxlu  informasiya  ilə  təchiz  etmək  və  onların  səyahətini 
asanlaşdırmaq  istəyirik.  Çox  vaxt  biz  onlara  nəqliyyat  təqdim 
edirik,  lakin  bu  müqavilədə  şərt  kimi  olmasa  da,  onları 
təəccübləndirmək bizim  üçün  xoşdur» - deyə firmada belə hesab 
edirlər.
«Smoothwater Ouffitters»  şirkətində  müştərilər  tur haqqında 
bütün  zəruri  informasiya  ilə  dolu  paket  alırlar:  tövsiyə  olunan 
paltarların  siyahısı  və  xüsusi  avadanlıq,  sığorta  forması,  sorğu 
kitabı  və  xəritələr  və  s.  Turistlərdən  tibbi  arayış  təqdim  etmək, 
qidalanma  xüsusiyyəti 
və 
allergiyanın  olması 
haqqında 
xəbərdarlıq 
etmək 
tələb 
olunur. 
Onlar 
təlimatçılarla

---