Dərs vəsaiti kimi təsdiq edilmişdir

 46
Yoxlama test sualları 
 
1.Pedaqoq alimlərin təhsilin mahiyyəti, məzmunu və vəzifələri haqqında düşüncələrini şərh edin. 
2.Təhsil haqqında yeni qanunda təhsilin mahiyyəti necə səciyyələndirilir? 
3.Tərbiyə anlayışının mahiyyəti nədən ibarətdir? 
4.Təlimin məzmunu və mahiyyətini səciyyələndirin. 
5.Fiziki tərbiyə anlayışlarına dair Azərbaycan pedaqoqlarının fikirlərini söyləyin. 
6.Fiziki tərbiyə anlayışının əsas mahiyyəti nədən ibarətdir? 
7.Bədən tərbiyəsi anlayışının əsas mahiyyəti nədən ibarətdir? 
8.Fiziki tərbiyə və bədən tərbiyəsi anlayışlarının fərqli cəhətləri hansılardır? 
9.İdman anlayışının əsas mahiyyəti nədir? 
10.Fiziki hazırlıq və fiziki inkişaf anlayışlarının mühüm cəhətlərini izah edin. 
11.Fiziki təhsilin əsas mahiyyəti nədən ibarətdir? 
12. Fiziki təkmilləşmənin başlıca cəhətlərini söyləyin. 
                     
 
 
Yaradıcı iş üçün təxmini mövzular 
 
1.Azərbaycan pedaqoqlarının əsərlərində fiziki tərbiyə məsələləri; 
2.Görkəmli alim-pedaqoqlar fiziki tərbiyə anlayışı haqqında; 
3.Görkəmli alim-pedaqoqların bədən tərbiyəsi anlayışları barədə fikirləri. 
 
 
 
 
 

---

 47
II FƏSİL. İBTİDAİ MƏKTƏBDƏ ŞAGİRDLƏRİN 
FİZİKİ TƏRBİYƏSİNİN ƏSASLARI 
 
P L A N 
 
              1. İbtidai məktəblərdə şagirdlərin fiziki tərbiyəsinin mahiyyəti, məqsədi, vəzifələri və vasitələri. 
2. «Fiziki tərbiyə  və onun tədrisi metodikası» fənninin mahiyyəti, vəzifələri o, tədris və elmi 
fənn kimi. 
              3. Kiçik məktəbyaşlı uşaqların yaş xüsusiyyətləri. 
              4. Fiziki tərbiyə təliminin elmi-nəzəri əsasları. 
              5. Fiziki tərbiyənin təlim prinsipləri. 
              6. Fiziki tərbiyənin təlim metodları. 
                                       
      
 
ƏDƏBİYYAT 
 
1.N.Kazımov. Məktəb pedaqogikası. Bakı, «Çaşıoğlu» nəşriyyatı,2002. Ci-il. 
2.H.Qurbanov. Fiziki tərbiyə  nəzəriyyəsi və metodikası. Bakı, «Adiloğlu» nəşriyyatı, 2001. 
ci-il. 
3.B.Quliyev. İbtidai siniflərdə bədən tərbiyəsi. Bakı, «Maarif»nəşriyyatı, 1974. ci-il. 
4.B.Quliyev. İbtidai siniflərdə bədən bərbiyəsi dərsləri. Bakı, «Maarif» nəşriyyatı, 1977. ci-il. 
5.Fiziçeskaya kulğtura v şkole. Metodika urokov v I-III klassax.(Q.P.Boqdanovanın redaktəsi 
ilə).M., «Prosveşenie», 1971. ci-il. 
6.V.Kaçaşkin. Fiziçeskoe vospitanie v naçalnoy şkole. M, izd-vo «Prosveşenie», 1977. ci-il. 
 
 

---

 48
II FƏSİL. İBTİDAİ MƏKTƏBDƏ ŞAGİRDLƏRİN 
FİZİKİ TƏRBİYƏSİNİN ƏSASLARI 
 
II. 1. İbtidai məktəbdə şagirdlərin fiziki tərbiyəsinin 
mahiyyəti, məqsədi, vəzifələri və vasitələri 
 
              Hazırda məktəblilərin hərtərəfli inkişaf etdirilməsi və fiziki cəhətdən kamilləşməsi mühüm bir 
vəzifə kimi qarşıya qoyulmuşdur. 
              H.Ə.Əliyev bədən tərbiyəsi və idmanın inkişafına çox böyük diqqət yetirmiş və bu münasibətlə 
vaxtı ilə demişdir: «İdmanın, bədən tərbiyəsinin inkişafı üçün görülən işlər və gələcəkdə də görəcəyimiz 
işlər dövlət, hökumət siyasətinin əsas üstünlüklərindən biridir»
79
. 
              Şəxsiyyətin fiziki cəhətdən kamilləşməsi dedikdə, möhkəm cansağlığının, yaşauyğun fiziki 
inkişaf, habelə  həyat üçün vacib olan hərəkət vərdişlərinin qazanılması  nəzərdə tutulur. Şəxsiyyətin 
hərtərəfli inkişafında fiziki və əqli inkişafın bir – biri ilə sıx əlaqədə olması, ahəngdar inkişaf etməsi əsas 
şərtlərdən biri sayılır. Bütün bunlar uşağın psixoloji inkişafına müsbət təsir göstərir. Onun daxili 
üzvlərində  və sistemlərində, o cümlədən beynin quruluşunda və funksional vəziyyətində  əhəmiyyətli 
dəyişikliklər meydana çıxmasına səbəb olur.  Bu hal kiçik məktəb yaşlarında daha qabarıq şəkildə özünü 
büruzə verir. Qeyd etmək lazımdır ki, ilk dəfə məktəb həyatına qədəm qoyan uşaq, ağır təlim – tərbiyə ilə 
qarşılaşmağa başlayır. O, dərs zamanı sakit oturmalı, nizam-intizamı gözləməli, müəllimi axıra kimi 
diqqətlə dinləməli, bir sözlə, məktəb rejiminə ciddi riayət etməlidir. Bundan ötrü uşaq, fiziki cəhətdən 
normal inkişaf etməli, həmçinin dözümlü, iradəli, səbrli və  təmkinli olmalıdır. Bu keyfiyyətlərin  əldə 
edilməsində  əməyə  və  Vətənin müdafiəsinə hazırlıqda fiziki tərbiyə  məşğələlərinin böyük rolu vardır. 
Təhsilin təməli ibtidai siniflərdə qoyulduğu kimi, məktəblilərin hərtərəfli, ahəngdar inkişafı,  əməyə  və 
Vətənin müdafiəsinə hazırlıq işlərinin əsas bünövrəsi də  
həmin dövrdən başlayır. Buna görə  də bu məsələlərin fiziki tərbiyə ilə  əlaqəliliyinin elmi və  əməli 
cəhətlərini nəzərdən keçirmək olduqca zəruridir. Çünki bu, ibtidai sinif müəllimlərinin elmi- nəzəri 
səviyyəsinin yüksədilməsində böyük əhəmiyyətə malikdir. 
 
                     1.1. Fiziki tərbiyənin mahiyyəti və məqsədi 
Məktəblilərin  ictimai-faydalı əməyə hazırlığında fiziki tərbiyənin rolu. 
Məktəbdə şagirdlərin əməyə hazırlanmasında fiziki hərəkətlərin öyrədilməsinin böyük əhəmiyyəti vardır. 
Yeriş, qaçış, tullanma, qaməti düzgün inkişaf etdirən və s. hərəkətlərin təlimi şagirdlərdə sürət, çeviklik, 
dözümlülük kimi fiziki və psixoloji keyfiyyətlərin tərbiyə olunmasına kömək edir, bu da onları dolayı 
yolla  əməyə hazırlayır. Başqa sözlə desək,  şagirdlərin gələcək istehsalat təliminə  mənəvi, fiziki, əxlaqi 
cəhətdən hazırlığı artır, onlar bədən tərbiyəsi və idmana yaxşı  münasibət bəsləyirlər. Fiziki  hərəkətlərlə 
müntəzəm məşğul olan şagirdlər bədəncə möhkəm və sağlam olur, ağır tərpənən, bədəncə  zəif olan 
uşaqlara nisbətən onlar yorulmur, müəyyən bir işi daha tez və keyfiyyətlə yerinə yetirirlər. 
              Əzələnin gücünü və  uşağın çevikliyini artıran fiziki hərəkətlər və bunların bir-biri ilə düzgün 
əlaqələndirilməsi  əməyə hazırlıq üçün böyük zəmin yaradır. Belə  hərəkətlərin  şagirdlərə öyrədilməsi, 
onların bədən tərbiyəsi dərslərinə olan marağını artırır və  hərəkətlərin icraedilmə keyfiyyətini xeyli 
yaxşılaşdırır.  Respublikanın şəhər və kənd məktəblərində apardığımız müşahidələr göstərmişdir ki, təbii 
hərəkət keyfiyyətlərinə yiyələnmiş şagirdlər iş görərkən əzələ gücü enerjisinə qənaət edir, dəqiq olmağa, 
habelə artıq hərəkətlərə yol verməməyə çalışırlar. Onlar hər hansı fiziki işi başqalarından fərqli olaraq az 
enerji sərf etməklə, qısa bir vaxt ərzində yerinə yetirirlər. 
              Fiziki  tərbiyə  məşğələlərində ritmililiyin gözlənilməsi, bilik, bacarıq və  vərdişlərin aşılanması, 
müvazinət hərəkətlərinin mənimsədilməsi  şagirdlərin  əməyə hazırlanmasında mühüm rol oynayır. 
Məsələn, müntəzəm olaraq müvazinət hərəkətləri ilə məşq etmiş və bu sahədə lazımi hərəkət vərdişlərinə 
yiyələnmiş şagirdlər müxtəlif növ əmək işlərinə ( şəkil çəkmək, yazmaq, toxumaq və s.) daha yaxşı hazır 
olur və  iş prosesində gec yorulurlar. Bundan əlavə  bədən tərbiyəsi üzrə  nəzəri məlumatların  şagirdlərə 
                                                 
79
 И.Ялийев. ХВЫЫ йай олимпийа ойунлары щаггында. «Олимп»оскор.Б, 
2003-ъц ил, Олимпийа журналы, 14 ийул, 1999-ъу ил. 

---