Dərslik azərbaycan Dövlət Neft vəSənaye Universiteti tərəfindən təsdiq olunmuşdur. Pr.№ Bakı 2017
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
Aparıcı boru. Quyu ağzında qazıma kəmərinin yuxarı ucuna bağlanmış, yüksək keyfiyyətli xüsusi poladdan hazırlanmış qalın divarlı, silindrik dövran kanalına malik olan en kəsiyi kvadrat(şəkil 4.1a) (ən geniş istifadə olunan aparıcı borulardır), altıtilli şəklində (şəkil 4.1b) olaraq bütün qazıma üsullarında aşağıdakı işləri görür: a b Şəkil 4.1. Aparıcı borular 1) rotor üsulu ilə qazıma prosesində və lazım olan bütün hallarda fırlanma hərəkətini qazıma alətinə ötürür; 2) quyudibi qazıyıcılar ilə qazıma zamanı qazıyıcıların reaktiv momentlərinə qarşı qazıma alətini tərpənməz 94 vəziyyətdə saxlayır (bunun üçün rotorun dayandırıcı dəstəyini döndərmək lazımdır ki, rotor fırlanmasın); 3) quyu dərinləşdikcə qazıma kəmərinə boru əlavə edildikdən sonra qazıma prosesini davam etdirməyi təmin edir. Qazıma zamanı hər dəfə aparıcı borunun uzunluğu qədər qazıma gedişindən sonra aləti açmaq və ona növbəti qazıma borusunu əlavə etmək lazım gəlir. Bu zaman aparıcı borunun uzunluğu əlavə edilən borunun uzunluğundan artıq olmalıdır. Bütün qazıma üsulları üçün aparıcı borular əsasən aşağıdakı ölçülərdə hazırlanır: tərəfləri- 65x65, 80x80, 112x112, 140x140 və 155x155 mm, uzunluğu isə 8 – 16 m. Aparıcı boruların göstəriciləri cədvəl 4.1-də verilmişdir. Cədvəl 4.1 Aparıcı boruların göstəriciləri Diametri, mm Uzun- lugu, mm Bir metrinin çəkisi, kq Mufta Nipel D yux , mm Yivi D aş , mm Yivi 30 8,0 24,2 92 - 92 - 33 8.0 31.4 102 - 102 - 74 13.5 69.8 146 3-121 146 3-121 85 16.0 113.0 203 3-171 178 3-147 100 16,0 131,0 203 3-171 203 3-171 Yuxarı intiqal sistemi ilə qazımada aparıcı boruların uzunluqları 1.5 – 2 m olurdu.Hal-hazırda bu sistemdə həmin borulardan istifadə olunmur. Aparıcı borular ucları qalınlaşdırılmamış və qalınlaşdırılmış şəkildə olur. Birinci tip aparıcı borular çox zəif yiv birləşmələrinə malik olduğundan, demək olar ki, onlardan istifadə olunmur. Ucları qalınlaşdırılmış aparıcı qazıma boruları isə uzun müddət işə yararlı və daha davamlı 95 olduqlarına görə müasir qazımada çox istifadə edilir. Hazırda aparıcı borular yığılmış vəziyyətdə hazırlanır. Yığılmış aparıcı borunu fırlanğıca birləşdirmək üçün yuxarı keçiricidən və qazıma borularına bağlamaq üçün aşağı keçiricidən istifadə edilir. Aparıcı boruların yuxarı ucunda sol qıfıl yivləri, aşağı ucunda isə sağ qıfıl yivləri olur. Aşağı keçiricinin əsas vəzifəsi aparıcı borunun yiv hissəsini tez xarab olmaqdan qorumaqla, onun istismar müddətini artırmaqdır. 4.3.Qazıma boruları və onların birləşmələri. Müasir qazıma üsullarının tələblərinə uyğun olaraq aşagıdakı növlərdə qazıma boruları istehsal olunur və işlədilir (şəkil 4.2): 1) ucları xaricə qalınlaşdırılmış (UXQB) qazıma boruları; 2) ucları daxilə qalınlaşdırılmış (UDQB) qazıma boruları; 3) ucları xaricə qalınlaşdırılmış və konusvari stabilləşdi- rici zonalı; 4) ucları daxilə qalınlaşdırılmış və konusvari stabilləşdi- rici qanovlu; 5) qıfılı gövdədə qaynaq edilmiş qazıma boruları; 6) mufta 7) geoloji kəşfiyyat qazıması üçün işlədilən qazıma borular; 8) yüngül xəlitəli qazıma boruları (YQB); 9) ağırlaşdırılmış qazıma boruları (AQB). Stabilləşdirici zonalı qazıma borularında gövdə yivlərinin yaxınlığında çuxura malikdir, hansı ki,isti halında daxili çuxurlu qıfıl hissəsi bağlanır,nəticədə soyuduqdan sonra qıfıl və boru arasında hermetik möhkəm əlaqə yaranır.Qazıma texnologiyası belədir ki,endirmə-qaldırma əməliyyatı aparılan zaman qazıma boruları çoxlu sayda açılıb bağlanır.Qaynaq edilmiş borularda iri konusvari yivlər imkan verir ki,bu 96 əməliyyatlar tez yerinə yetirilsin,bu da onun üstünlüyüdür.Həmçinində qaynaq edilmiş borularda kanalın daxili diametrində daralma yerləri olmadığından qazıma məhlulunun müqaviməti azalır. Şəkil 4.2. Qazıma boruları: Birinci dörd boru konstruksiyaları xırda boru yivlərinə malikdir və öz aralarında qazıma qıfılları və ya muftanın köməyilə şəkil 4.3-də göstərildiyi kimi birləşdirilir. Şəkil 4.3. Ucları daxilə qalınlaşdırılmış qazıma boruların birləşmə sxemi. a – qazıma qıfılları ilə, b – birləşdirici mufta ilə a b 97 Qazıma boruları aşağıdakı ölçülərdə hazırlanır: - xarici diametrləri – 60, 73, 89, 102, 114, 127, 140 və 168 mm, divarlarının qalınlığı 7-11 mm; - diametri 60 – 102 mm olan boruların uzunluğu – 6+0,6 m; 8+0,6 m; 11,5+0,9 m; - diametri 114 168mm olan borular isə ancaq 11,5+0,9m uzunluqda hazırlanır. Qazıma borularının parametrləri cədvəl-4.2-də göstərilmişdir. Ucları daxilə qalınlaşdırılmış borular rotor və yuxarı intiqal sistemi ilə qazıma üsullarında tətbiq edilir. Bu boruların ucları daxilə qalınlaşdırıldığından, boruların birləşdikləri hissələrdə qazıma məhlulunun keçid kanalı kiçik və burada mayenin hərəkətinə göstərilən hidravlik müqavimət çox olur. Ucları qaynaq edilmiş borulardan turbin və vintli hidravliki quyudibi mühərriklələ qazımada istifadə olunur. Ucları xaricə qalınlaşdırılmış borular UXQ tipli olur və elektrik qazıma üsulunda işlədilir. Bu boruların daxili kanalı birləşmə yerlərində belə dəyişmir, ona görə də bu borular içərisində hərəkət edən mayeyə göstərilən hidravlik müqavimət, təxmini də olsa sabit və çox azdır. Bundan əlavə həmin boruların içərisində üçdamarlı zirehli elektrik kabeli yerləşdirilir. Bu boruları birləşdirmək üçün yalnız qıfıllardan istifadə olunur. Qıfıl əsasən iki hissədən ibarətdir. Qıfılın xarici yivi olan nippeli borunun aşağı ucunda, daxili yivi olan muftası isə borunun yuxarı ucunda yerləşir. Borular üçün qıfıllar diametrlərindən asılı olaraq üç tipdə buraxılır (şəkil 4.4). a) QG – geniş keçid kanalı olan qıfıl; b) QN – normal keçid kanalı olan qıfıl; c) QA – daxili diametri artırılmış keçid kanallı qıfıl. Üçüncü tip qıfıldan ucları xaricə qalınlışdırılmış boruların birləşməsində istifadə edilir. 98 Şəkil 4.4. Qazıma qıfılları a – QG tipli; b – QN tipli; c– QA tipli Müxtəlif markalı poladdan hazırlanmış 1 p.m. çəkisi az olan qazıma boruları vardır. Onlar əsasən qazıma kəmərinin zəif hissəsidir. Onları sıxılma yükünə hesabat aparmadan işlətmək olmaz. Mexaniki yeyilmənin və yorulmanın qarşısını almaq üçün borunun ortası yeyilməyə qarşı qalınlşadırılır. Onlar hətta şaquli quyularda məhdud sıxılma yükünə davam gətirə bilir. Qalınlaşdırılmış divarlı qazıma borularının istifadəsində məqsəd xarici diametrin kiçilməsi və quyu divarı ilə görüş sahəsinin kiçilməsi zamanı baltaya verilən əlavə yükün təmin olunmasıdır. 99 Cədvəl 4.2 Qazıma borularının ölçüləri, kütləsi və sərtliyi Boru Mufta,mm Kütlə, kq Sərtliyi, kN m 2 Diametr, mm D iva rı nı n qa lı nl ığı ,m m X ar ic i di am et ri U zunl uğu 1m ha m ar bor unun İki li köç ur m ə M uf ta la r Ə yi lm əd ə E İ Y er d ə- yi şm əd ə G İ O Ş ər ti X ar ic i D axi li 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Ucları daxilə qalınlaşdırılmış 60 60,3 46,3 7 80 140 9,15 1,5 2,7 89 68 42,3 9 11,3 103 78 73 73 59 7 95 166 11,4 2,0 4,2 168 128 55 9 14,2 198 151 51 11 16,8 223 170 89 89 75 7 108 166 14,2 3,2 4,4 320 244 71 9 17,8 385 293 67 11 21,2 439 334 102 101,6 87,6 7 127 184 16,4 5,0 7,0 491 374 85,6 8 18,5 545 415 83,6 9 20,4 595 453 81,6 10 22,4 641 488 100 C ədvəl 4.2-nin ardı 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 114 114,3 100,3 7 140 204 18,5 6,0 9,0 716 546 8,3 8 20,9 797 607 96,3 9 23,3 872 664 94,3 10 25,7 944 719 92,3 11 28,0 1011 770 127 127 113 7 152 204 20,7 6,5 10,0 1000 762 111 8 23,5 1116 850 109 9 26,2 1226 934 107 10 28,9 1330 1013 140 139,7 123,7 8 171 215 26 7,5 14 1512 1152 121,7 9 29 1664 1268 119,7 10 32 1909 1378 117,7 11 35 1947 1483 168 168,3 150,3 9 197 229 35,3 9,5 16,7 3008 2292 148,3 10 39,0 3283 2501 Ucları xaricə qalınlaşdırılmış qazıma boruları 60 60,3 46,3 7 86 140 9,15 1,5 2,7 89 68 42,3 9 11,3 103 78 73 73 59 7 11,4 168 128 55 9 105 165 14,2 2,5 4,7 198 151 51 11 16,8 223 170 101 C ədvəl 4.2-nin ardı 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 89 89 75 7 14,2 320 244 71 9 118 165 17,8 3,5 5,2 385 293 67 11 21,2 439 334 102 101,6 85,6 8 18,5 545 415 83,6 9 140 204 20,4 4,5 9,0 595 453 81,6 10 22,4 641 488 114 114,3 98,3 8 20,9 797 607 96,3 9 152 204 23,3 5,0 11,0 872 664 94,3 10 25,7 944 719 92,3 11 28,0 1011 770 140 139,7 123,7 8 26,0 1512 1152 121,7 9 185 215 29,0 7,0 15,0 1664 1268 117,7 11 35,0 1947 1483 |