Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 24. 07. 2014-cü il tarixli, 842 №-li əmri ilə
Yüklə 3,74 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Çap üçün deyil
- Yadda saxla! MÜR KK B BAĞLAYICILAR 98 IV BÖLMƏ Çap üçün deyil
97 KKAMİLLİYƏ DOĞRU Azərbaycan kitabçılıq tarixində də perqament xüsusi yer tutur. Hazırda Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Əlyazmalar İnstitutunda VIII əsrdə kufi xətti ilə dəri üzərində yazılmış “Quran” surəsi müһafizə edilir. Təbriz kitabxanasında saxlanılan perqament kitablardan biri gözəl xətlə xanı balığı dərisində yazılmış “Quran” nüsxə sidir. Məlum olduğu kimi, Çindən Avropaya gedən İpək yolu Azərbaycandan keçirdi. M.ö. II əsrdən başlayaraq Çindən gələn karvanlar hər il Azər bay cana minlərlə ton ipək parça gətirirdi. Azərbaycan xəttatlarının ən çox istifadə etdikləri yazı mate rial larından biri də ipək parça idi. Müəlliflər və xəttatlar onların üstünü yazandan sonra ipək səhifələri üstüstə yığıb cildçiyə verərdilər. Nizami Gəncə vi nin əsərlərində oxu duğumuz bir çox misralar hə min dövrdə ipək parça üzərində tuşla yazının ge niş yayıldığını göstərir: “...Yazırdı ipəyə qara müşk ilə”; “...Müşk ilə süslәnmiş ipək məktubu üç yerin dən öpüb açdı”; “...İpək üzərində yazmaqdan katiblər yorğun düşdülər”; “...Gözəl bir ipəyə bürünüb əsər”... Bu sözlər isə M.F.Axundovun “Kəmalüddövlə məktubları”ndandır: “Xət tatlar ağ ipək üzərində yazmağı daһa çox xoşlayırdılar”. Tarixi mənbələrdə deyildiyinə görə, Zülfüqar Şirvaninin (11901245) bir şeirin dən təsirlənmiş Şirvanşah hökmdarının vəziri ona üç ton yarım ipək bağışlamışdı ki, bundan şairin əsərlərini kitab halına salmaq üçün istifadə olunmuşdu. “Azәrbaycanda nәşriyyat işi” kitabından Düşün v cavab ver 4. M tnin yarımbaşlıqlarını m zmun ardıcıllığına gör sı ra la yın. A) perqament B) gil v daş C) ip k D) papirus Söz ehtiyatı 5. “Tuş”, “müşk”, “süsl nm k” sözl rini kontekst gör izah edin. 3. Müasir dövrd “perqament” sözü başqa hansı m na k sb edir? Çap üçün deyil D Dil qaydaları 6. M tnd göy r ngl verilmiş cüml l rd bağlayıcıları göst rin. N üçün bir neç sözd n ibar t olduğunu saslandırmağa çalışın. 7. Nöqt l rin yerin müvafiq bağlayıcılar işl tm kl cüml l ri ta - mam layın. 1. Fikrimizi zorla başqalarına q bul etdirm k ... faydasız, ... arzuolunmaz işdir. 2. X st likd n sonra o ... fiziki durumunu b rpa etdi, ... intensiv m şql r hesabına yarışın qalibi oldu. 3. Atam ... televizora baxır, ... kompüterd n is yazır, ... ayağa qalxaraq otaqda var-g l edirdi. 4. Rejim düş bilm diyind n o ... d rsl rini yaxşı oxuyur, ... dostları il ist diyi kimi yl n bilirdi. 5. Biz s ninl ... ümumi bir razılığa g l c yik, ... yollarımız ayrılacaq. 8. Mür kk b bağlayıcıların yazılışında yol verilmiş s hvl ri düz ldib yazın. 1. İşl ri çatdırmırdıq, ona gör d narahat idik. 2. Halbu ki S nub r bu yerl r b l d idi. 3. H r gah özü d bu yolu bel gets , hara çıxacağını bilmirdi. 4. H m yağış yağır, h md arabir qar d n l ri düşürdü. 5. Gecdir, s h ri gözl m , ona gör ki dan yeri sökül r-sökülm z atlılar k ndd olacaqlar. 6. H rç ndki iç ri ön t r fd n d yol var idi, m n arxa t r fd n keçdim. Mür kk b bağlayıcılar iki cür yazılır: • bitişik: h rgah, halbuki, habel , n inki • ayrı: ya da, gah da, gah da ki, bel ki, ona gör ki, buna gör d v s. N , n d inkarlıq bağlayıcısı işl n n cüml l rin x b ri h miş t sdiqd olur; m s l n: N kül k, n d çovğun onun qarşısını ala bildi. Yadda saxla! MÜR KK B BAĞLAYICILAR 98 IV BÖLMƏ Çap üçün deyil EEYNŞTEYN DƏRSLƏRİNDƏN «2» ALIRDI? Deyirlər, Albert Eynşteynin iştirak etdiyi məclislərdən birində bir nəfər ona yanaşaraq yaxından tanış olmaq is tə diyini bildirir. Bu məqsədlə həmin adam dünya şöhrətli alimə öz telefon nöm rəsini deyir: – 36361144. Yaddaqalan nömrədir, elə deyilmi? İki dənə 36, iki dənə 1, iki də nə 4. – Bəli, yaddaqalandır. – Xahiş edirəm, təkrar edin. – 6nın kvadratı, 19un kvadratı, 12nin kvadratı. Gülməli olsa da, bu lətifə böyük alimin intellektual özünəməxsus lu ğundan, orijinal təfəkkür tərzindən xəbər verir. *** XX əsrin ən böyük alimlərindən sayılan Albert Eynşteyn 1879cu ildə Almaniyanın Ulm şəhərində yəhudi ailəsində anadan olmuşdur. İlkin təhsilini yerli katolik məktəbində alan Albert altı yaşından skripkada çalır, təbiət elmləri ilə maraqlanırdı. Belə bir geniş yayılmış fikir var ki, Eynşteyn orta məktəbdə pis oxuyur muş. Doğrudanmı, dahi fizik, Nobel mükafatı laureatı Albert Eynşteyn uşaqlıqda orta məktəb proqramını da mənimsəyə bilmirmiş? Eynşteynin 1896cı ildə aldığı orta məktəb attes ta tından görünür ki, 17 yaşlı Albertin cəbr, həndəsə, fi zi ka, tarix fənləri üzrə bilikləri altıballıq sistemlə ən yük sək qiymətə layiq görülüb. Gələ cək dahinin cəmi bir “3”ü olub: fransız dilindən. Bununla belə, Eyn şteyn 20 il sonra dünyanın məşhur universi tetlərində müxtəlif dillərdə, o cümlədən fransız dilində müha zi rələr oxuyurdu. Bəs elə isə Eynşteynin zəif şagird olması haqqında əfsanə necə yaranıb? Gənc Albert gimnaziyada təhsil alarkən müəl lim lər lə münasibətləri həmişə gərgin olub. Azad dü şün cə li şagirdin avtoritar müəllimlərdən, hərbi qaydaları xatırladan davranış normalarından heç 99 KAMİLLİYƏ DOĞRU Çap üçün deyil vaxt xoşu gəlməyib. Müəllimləri də Albertə eyni “məhəbbətlə” yanaşıblar. Bir dəfə hətta müəllimlərindən biri Eynşteynin üzünə demişdi ki, “sənin burda olmağın bütün məktəbin nüfuzuna xələl gətirir”. Eynşteyn gimnaziyadakı əzbərçilik sisteminə qarşı çıxırdı: “Ən ağır cəzaya da dözməyə hazıram, təki məni bu cəfəngiyatı əzbərləməyə məc bur etməsinlər”. Amma o, sərbəst şəkildə öz üzərində çalışır, çox mütaliə edir, uşaqlıqdan böyük alim və filosofların əsərlərini oxuyurdu. Beləliklə, Eynşteyn pis oxuyan yox, mühafizәkar müəllimlərinin nəzə rində “pis”, daim itaətsizlik göstərən şagird olub. Onun attestatında bəzi fən lər üzrə qiymətlərin aşağı olması da, çox güman ki, bəzi müəllimlərin ona şəxsi münasibəti ilə bağlı olub. Belə nəticə çıxarmaq olar ki, Albertin biliyini yoxlayan bəzi müəllimlər gələcək dahinin məntiqi təfəkkürünün dərinliyini və orijinallığını duya bilməmişlər. *** Eynşteyni yaxından tanıyan müasirləri onun çox xeyirxah, istiqanlı adam olduğunu yazırdılar. Bu dahi haqqında lətifələrin çox olması, bəlkə də, onun özünün dərin yumor hissinə malik olmasından irəli gəlirdi. O yalnız elmə qapılıb bütün gününü yazı masası arxasında keçirən alimlərdən deyildi. Eynşteyn musiqini, ədəbiyyatı, bədii filmləri çox sevir, skripkada gözəl çalır, bağçılıq, filateliya ilə məşğul olurdu. Elmi dairələrdə böyük nüfuza malik olmasına baxmayaraq, Eynşteyn təkəbbürdən uzaq adam idi. Həmişə deyirdi ki, o da səhv edə bilər və əgər, doğrudan da, səhv edirdisə, bunu hamının qarşısında etiraf edirdi. Ədalətsizlik həmişə Eynşteyndə hiddət doğururdu. Təbiəti etibarilə hu manist, pasifist olan Eynşteynin ən çox nifrət etdiyi söz “zorakılıq” idi. Ona görə də Almaniyada faşist partiyası hakimiyyətə gələndə böyük alim doğ ma ölkəsini tərk etməli oldu. Eynşteyn həm də çox xeyirxah insan olmuşdur. Onun şəxsi həkimi ya zırdı ki alim rəssamlara şəklini çəkməyə razılıq vermirdi, çünki onların qar şısında saatlarla oturmağa vaxt sərf etmək istəmirdi. Lakin bir dəfə gənc bir rəssam ona bu haqda müraciət edib utanautana demişdi: – Mənim maddi sıxıntılarım var. Sizin portretiniz hesabına ehtiyacdan qurtara, maddi vəziyyətimi düzəldə bilərəm. Onda Eynşteyn heç kimin tanımadığı bu rəssamı kabinetinə dəvət etmiş və ona bir neçə saat vaxt ayırmışdı. Ömrünün sonuna yaxın Eynşteyn öz dəyərlər sistemini belə ifadə etmişdi: “Mənim yolumu işıqlandıran, mənə cəsarət və iradə verən ideallar xeyirxahlıq, gözəllik və həqiqət olmuşdur”. Rafiq Әlәkbәroğlu 100 IIV BÖLMƏ Çap üçün deyil Yüklə 3,74 Kb. Dostları ilə paylaş:
|