Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 24. 07. 2014-cü il tarixli, 842 №-li əmri ilə

SSON YARPAQ
Vaşinqton xiyabanından
qərb     də yerləşən kər pic binalar­
dan birində iki rəssam qızın –
Syu və Consinin studiyası
yerləşirdi. Qız ların xa siyyət və
zövq lə rindəki ox şarlıq onları ya ­
xın rəfiqəyə çe virmişdi. 
Bu hadisə noyabr ayında
baş ver mişdi. Şəhər böyük bir
na ra hat lıq içində idi. Həkimlərin
pnevmoniya adlandırdıqları xəs ­
təlik bir çox evləri matəmə bü ­
rümüşdü. Consi də bu xəstə liyə
tutulmuşdu. Həkimlərin müalicə ­
si heç bir nəticə vermirdi. On suz
da, zəif olan qız xəstəlikdən daha da solmuşdu. Hə yatdan tamamilə əlini
üzüb günlərlə sakitcə yerində uzanır, heç nə yemir, içmir, danışmırdı. Təng ­
nə fəs likdən boğulur, onu dünyaya bağlayan son ümidlərini də günbəgün
itirirdi. Syunun da qanı qara idi, rəfiqəsi üçün çox üzülürdü.
Bir səhər Consini müalicə edən həkim qayğılı halda Syuya yaxınlaşıb
dedi:
– Consinin vəziyyəti ağırdır. Bilirsinizmi, inam olmayan yerdə təbabət
acizdir. O özü sağalacağına ümid etmir. Bu ümidsizlik verdiyim dər man ­
ların təsirini ikiqat azaldır. Sizdən rica edirəm, əgər rəfiqənizin ya şamasını
istəyirsinizsə, onun həyata olan marağını geri qaytarın. Əgər bir gün rə ­
fiqəniz bu soyuq qış günündə sizdən nəyin dəbdə olması barədə so ruşsa,
hesab edin ki, vəzifənizi yerinə yetirməyə müvəffəq olmusunuz.
Həkim gedəndən sonra Syu emalatxanaya gedib bir xeyli ağladı. Sonra
göz yaşlarını sildi, molberti götürüb cəsarətlə Consinin otağına daxil oldu.
Consi yorğanın altında büzüşmüşdü. Xəstəlikdən də çox, ümidsizlikdən
solmuş gözlərini pəncərəyə zilləmişdi. Syunun ürəyi ağrıdı. Lakin büruzə
vermədi. Molbertini qurdu və şəkil çəkməyə başladı. 
1. H kimin sonuncu cüml sinin m nasını izah edin. Onun fikrin
münasib t bildirin. 
FƏRD VƏ CƏMİYYƏT
17
Çap üçün deyil

---

Birdən qulağına pıçıltı səsi gəldi. Tez çarpayıya yaxınlaşdı və diqqətlə
qulaq asmağa başladı. Consi gözlərini geniş açaraq pəncərəyə baxır və
tərsinə sayırdı:
– On iki, on bir...  – Bir qədər gözlədikdən sonra yenidən saymağa baş ­
ladı. – On, doqquz, səkkiz, yeddi…
Syu pəncərəyə baxdı. Orda sayılası nə var idi ki? Yalnız köhnə kərpic
binanın divarı və ona sarılmış, solmaqda olan sarmaşıq... 
– Nəyə baxırsan?
– Altı, – Consi zəif səslə dedi. – Getdikcə daha sürətlə azalır. Hələ üç
gün bundan əvvəl yüzdən çox idi. Bax, biri də düşdü. Artıq beş dənədir. 
– Axı sən nədən danışırsan? 
– O sarmaşığı görürsən? Onun axırıncı yarpağı düşəndə mən də ölə ­
cə yəm. 
– Bu nə mənasız söhbətdir? Sarmaşığın yarpaqlarının düşməsi ilə
sənin ölməyinin  nə əlaqəsi ola bilər?!  Əksinə, həkim mənə dedi ki, sən
tezliklə sağalacaqsan. 
– Bilirəm, bunların hamısını məni sakitləşdirmək üçün deyirsən.
– Boş­boş danışma. Yaxşısı budur, yat, dincəl. Mən Bermanı çağır ma ­
ğa gedirəm. Rəsmi tamamlamaq üçün onun köməyinə ehtiyacım var. 
Qoca Berman aşağı mərtəbədə yaşayırdı. Rəssam idi. Amma bütün
ömrü boyu heç bir diqqətəlayiq əsər yaratmamışdı. Həmişə bir gün şah
əsərini yaradacağından danışsa da, onu hələ çəkməyə belə başlamamışdı. 
Syu Bermanı tapıb ağlaya­ağlaya Consinin düşüncələri haqqında qo­
caya danışdı. Berman özündən çıxdı:
– Nə? Bu nə axmaqlıqdır belə? Lənətə gəlmiş sarmaşıqdan tökülən
yarpaqlar ölümə necə səbəb ola bilər? İlk dəfədir, eşidirəm. Ah, zavallı
bala ca miss Consi!.. Buna son qoymaq lazımdır. Amma necə?!
Növbəti gün səhər qısamüddətli yuxudan sonra Syu gördü ki, Consi
göz lə rini pəncərədən çəkmir. Consi onun baxdığı istiqamətə diqqət ye ­
tirəndə təəc cüb  ləndi: çox şiddətli yağışdan və güclü kü  ləkdən sonra kərpic
divarda sarmaşığın yeganə – sonuncu yarpağı gö rünürdü!..
Üzücü günə bir gecə də əlavə olundu. 
Sanki yarpaq ağaca yapışdırıl ­
mış dı
. Onlar hətta alaqaranlıqda belə yeganə yarpağın kərpic divara toxu ­
nan saplağının üstündə olduğunu görürdülər. 
Ertəsi gün Consi uzanmış halda uzun müddət yarpağı seyr etdi
. Sonra
Syunu çağırdı və onun üçün toyuq bulyonu bişirməsini xahiş etdi. 
– Mən düz eləmirəm,  – Consi dedi. – Öz ölümünü arzulamaq günah ­
dır. Son yarpaq mənə bunu demək istəyir. Mənə bir az bulyon ver. Amma
yox, əvvəlcə güzgünü gətir, sonra isə mənə de görüm, indi nə dəbdədir?
II 
BÖLMƏ
18
Çap üçün deyil

---

Syu sevincindən özünə yer tapa bilmirdi. Həkimin dedikləri həyata keç ­
mişdi, təhlükə sovuşmuşdu. Consi artıq sağalmağa başlamışdı. 
Bir neçə gündən sonra Syu Consini qucaqlayıb dedi:
– Sənə bir söz deməliyəm, Consi. Mister Berman xəstə xa na da sətəl ­
cəm dən vəfat etdi. Bir gün əvvəl qapıçı  bədbəxt qocanı öz otağında
döşəmənin üstündə uzanmış vəziyyətdə tapıb. Paltarları yamyaş imiş. Heç
kim onun belə dəhşətli bir gecədə hara çıxdığını anlaya bilməyib. Ya nın ­
da fənər, nərdivan, fırça və palitra varmış... Pəncərəyə bax, sarma şı ğın
sonuncu yarpağına nəzər sal, əzizim. Güclü küləyin onu yerindən tər  pədib
qopara bilməməsi səni təəccübləndirmirmi? Bəli, əzizim, Bermanın şah
əsəri budur! Onu sonuncu yarpağın düşdüyü həmin gecə yaradıb! 
O.Henri
Söz ehtiyatı
2
2. Lüğ td n istifad  ed r k “studiya” v “pnevmoniya” sözl  ri nin  m  -
na sını aydınlaşdırın. 
Düşün və cavab ver
3. Sizc , Syu Bermanın ç kdiyi yarpağı niy  onun “şah  s ri” hesab edir?
Dil qaydaları
4. M tnd  göy r ngl  verilmiş hansı cüml d  h r k tin obyekti müb -
t  da  ro lun dadır, subyekt is  m lum deyil?  
5. Nümun y   sas n c dv l qurun. Feill ri seçib müvafiq sütunlarda
yazın.
Göz l bir yerd  alaçıqlar quruldu. Qoyunlar k sildi, şadyanalıq
edildi. Bayandır xan dedi: 
M lum növ feill rd  h r k ti icra ed n qrammatik c h td n m  -
lum olur: 
Xaliq bağçaya getdi. Qarabağı işğaldan azad ed c yik.
M lum növd n f rqli olaraq m chul növ feill rd  subyekt m lum
olmur. M chul növ müxt lif feill r  -ıl
4
v  -ın
4
(-n) ş kilçil ri ar -
tır maq la  düz lir.
Torpaq şumla-n-dı. Toxum s p-il-di. 
Bu cüml l rd  obyekt mübt da rolunda çıxış edir. 
Bu ş kilçil rl  düz l n b zi feill rin işl ndiyi cüml l rin müb t  -
da sı olmur. Bel  feill r  ş xssiz növ feill r deyilir.
Bizd  qonağa hörm t edilir. Orkestrd  bu al td n istifad  olunmur.
Yadda saxla!       
M LUM, M CHUL V  Ş XSSİZ NÖV FEİLL R
FƏRD VƏ CƏMİYYƏT
19
Çap üçün deyil

---