Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 24. 07. 2014-cü il tarixli, 842 №-li əmri ilə
Yüklə 3,74 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Çap üçün deyil SSƏHV DÜŞƏNDƏ YERİMİZ Söz ehtiyatı
- Düşün və cavab ver
- Çap üçün deyil
- Yadda saxla! QAYIDIŞ NÖV I BÖLMƏ 22 Çap üçün deyil
– Oğlu olanı ağ çadırda, qızı olanı qızıl çadırda, övladı olmayanı is qara çadırda oturdun. Onun mri il oğlu olan ağ çadıra, qızı olan qızıl çadıra, övladı ol- mayan is qara çadıra gönd rildi. 6 6. Verilmiş feill ri m lum v m chul növd cüml l rd işl din. tutmaq, öyr tm k, t mizl m k, açmaq 7. Feill ri m chul v ya ş xssiz növd işl tm kl m tni d yişib d ft riniz yazın. Onlar Hüseyn Cavid haqqında maraqlı t dqiqat apardılar. İlk növb d , dibin bir çox s rl rini n z rd n keçirdil r. Onun Ş rq v Q rb m d niyy tin münasib tini araşdırdılar. T qdim olunan t d - qiqatda Hüseyn Cavidin yaradıcılığına obyektiv münasib t bil - dirdil r. 8. Sütunlarda verilmiş sözl ri uyğunlaşdırıb cüml l r qurun. Han sı cüml l rd isim mübt da v zif sind çıxış ed bilmir? 1) tapşırıq A) cavab verildi 2) söz B) yerin yetirildi 3) otaq C) baxıldı 4) m s l ) süzüldü 5) çay D) t mizl ndi 6) sual E) m l olundu * 9. Verilmiş feill ri cüml l rd işl din v suallara cavab verin: çağırılmaq, baxılmaq, m l olunmaq, döyülm k, qaçırılmaq, danışılmaq – Hansı cüml l rd h r k tin obyekti mübt da rolunda çıxış edir? – Hansı cüml l rd h r k tin obyekti mübt da rolunda çıxış ed bilmir? – Hansı feill r cüml d yalnız III ş xsin t kind işl nir? I BÖLMƏ 20 M lum növ M chul növ Çap üçün deyil SSƏHV DÜŞƏNDƏ YERİMİZ Söz ehtiyatı 1. Kontekstd n çıxış ed r k “qiyam t”, “p rd ”, “oturar”, “ümman”, “xaric” sözl ri nin leksik m na larını aydınlaşdırın. Hansı sözl r m tnd m cazi m nada işl nmişdir? Düşün və cavab ver 2. Şeird n çıxış ed r k Muğan çölü v Talış dağları haqqında n dey bil rsiniz? * 3. “Gülünc, maraqsız oluruq biz, S hv düş nd yerimiz” q na tin g lm k üçün situasiya fikirl şib tapın. Yazı 4. “H yatda öz yerini tapan insan xoşb xtdir” mövzusunda esse yazın. Dil qaydaları 5. Şeird göy r ngl verilmiş cüml l rd h r k tin obyektini v sub- yektini t yin edin. FƏRD VƏ CƏMİYYƏT 21 Duman dağı dolanar , Qiyamət olar. Duman yola sallanar , Müsibət olar. Müsibət oluruq biz Səhv düşəndə yerimiz. Ümman gəmisi çayda Oturar, üzməz! Çay gəmisi dağ boyda Dalğaya dözməz! Dözümsüz oluruq biz Səhv düşəndə yerimiz. Muğan həsrət yağışa, Buludlar xəsis... Yağış tökür Talışa Heyhey gərəksiz... Gərəksiz oluruq biz Səhv düşəndə yerimiz. Tarın pərdələrini Düzənə qurban! Yerdəyiş et birini, Xaric vurarsan. Xaric səslənirik biz Səhv düşəndə yerimiz. Qabil Çap üçün deyil 6 6. Uyğun g l n ş kilçil ri yerin qoymaqla feill ri qayıdış növd işl din. S h r aç...dı. Ağaclar yaşıl donunu gey...di. iç kl r yuxudan oyanıb b z ...di. Yarpaqlar s h r şehi il yu...du. Gec d n trafı bürüy n duman da bu göz llikd n qorxub ç k...di. 7. Cüml l rd altından x tt ç kilmiş feill rin hansı növ aid olduğunu mü yy n edin. A. Milli M clisin q bul etdiyi qanuna sas n, Novruz r smi dövl t bayramı kimi qeyd olunur. B. Burada s hv yol verilib. C. Yazın g lişi il laq dar ilin axır ç rş nb axşamı h y tl rd tonqal qalanır. . Bu bitki növün ölk mizd nadir hallarda t sadüf edilir. D. Meş l r v ç m nl r yaşıl r ng boyandı. E. Oyunçuya sonuncu d f x b rdarlıq edildi. . Klassikl rimizin s rl ri bu gün d sevil -sevil oxunur. F. Bu döyüşd o, çiynind n yaralandı. G. Uzaqdan kiçik bir k nd görünürdü. M chul növ feill r: A B C D E F G Qayıdış növ feill r: A B C D E F G Ş xssiz növ feill r: A B C D E F G * 8. Müzakir . “Su duruldu” cüml sind duruldu feili: A) qayıdış növd dir. B) m lum növd dir. * 9. “Daşınmaq” sözünü cüml l rd m chul v qayıdış növd işl din. Qayıdış növ d feill r -ıl 4 v -ın 4 (-n) ş kilçil ri artırmaqla düz lir. Lakin bu növ feill rd subyekt h r k ti öz üz rind icra edir. Samir köyn yini gey-in-di. Onun ür yi döy-ün-ür. Duman ç k-il-di. Fidan b z -n-di. Göründüyü kimi, bu növ feill rd h r k tin subyekti h m d obyekt olur. Yadda saxla! QAYIDIŞ NÖV I BÖLMƏ 22 Çap üçün deyil PPOLYANNA Miss Polli Harrinqton çardaqdakı bala ca otağı on bir yaşlı bacısı qızı üçün hazırlamağı tapşıranda xid mətçi Nen si çox sevindi: – Ah, miss Harrinqton, buraya balaca qız gələcək? Nə yaxşı! – Yaxşı? – deyə miss Polli so yuq bir tərzdə təkrar etdi. – Mən be lə de məz dim. Başa düşmürəm, bacım ax maqlıq edib ərə gedibsə və onsuz da həddindən çox adam olan dün ya ya daha bir uşaq bəxş edibsə, bu nun cəzasını mən niyə çək mə liyəm?! Əl bət tə, onun üçün məndən asılı olan hər şeyi edəcə yəm. Bacım və fat edəndən sonra bu mənim bor cumdur. Mən isə borcumu həmişə yerinə yetirirəm... Çardaqdakı balaca otağı silibsüpürməkdə olan Nensi pıçıldayırdı: “Borcunu həmişə yerinə yetirir... Beləmi yetirir?! Evdə o qədər boş otaq olduğu halda, zavallı uşağı gör hara salır. Yayda burada istidən nəfəs almaq olmur, qışda isə soyuqdan adamın qanı donur. Sözə bir bax: “on suz da həddindən çox adam olan dün ya ya daha bir uşaq bəxş etmək...” Məncə, dünyada uşaq yox, belə daşqəlbli adamlar həddindən artıq çoxdur!” *** Miss Polli bacısı qızını qarşılamağa getmədi. Bunu xidmətçisinə tapşırdı. Nensi stansiyada diqqətlə adamlara göz gəzdirirdi. Birdən o, tele qramda təsvir edildiyi kimi, sarışın saçlı, əynində qırmızı damalı çit don, başında həsir şlyapa olan qızla qarşılaşdı . Nensi həyəcanını boğaraq: – Siz miss Polyannasınız? – demişdi ki, iki balaca qol boynuna sarıldı. – Oy! Mən necə də xoşbəxtəm! Sizi görməyimə çox şadam! Məni qar şı lamağa gəlməyinizə elə sevinirəm ki! Mən yolboyu sizi təsəv vü rümdə can landırmağa çalışırdım, Polli xala! 1. Miss Polli Harrinqton v xidm tçi Nensi haqqında ilk t s - süratlarınızı söyl yin. FƏRD VƏ CƏMİYYƏT 23 Çap üçün deyil Yüklə 3,74 Kb. Dostları ilə paylaş:
|