Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil
Yüklə 3,12 Mb. Pdf görüntüsü
|
237 12) Standartlaşdırma metodları və vasitələri ilə Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinin gerçəkləş- məsinə yardım edilməsi. Layihələndirmə (və ya planlaşdırma) mərhələsində standartlaşdırmanın köməyi ilə aşağıdakılar həyata keçi- rilir: verilmiş məhsulun keyfiyyət xüsusiyyətlərinin kompleks standartlaşdırılması əsasında, həmçinin istehlak- çıların və istehsalçıların maraqları nəzərə alınmaqla xam- malın, materialların, yarımfabrikatların və dəstləşdirici məmulatların, hazır məhsulun keyfiyyətinə tələblər müəy- yən edilir; istismar şəraitində məmulatların təyinatından asılı olaraq məhsulun keyfiyyət göstəricilərinin vahid sistemi müəyyən edilir; optimal keyfiyyətin təmini və növün, markaların və növ-ölçülərin qeyri-səmərəli istisnası üçün məhsulun layi- hələşdirilməsi normaları, tələbləri və metodları müəy-yən olunur; istehsalatın unifıkasiyasının, istehsal proseslərinin mexanikləşdirilməsi və avtomatlaşdırılmasının yüksək sə- viyyəsi təmin edilir. İstehsal mərhələsində müəssisələrin standartları bu- raxılan məhsulun xarakter və xüsusiyyətlərini, müəssisə- lərin təşkilati-texniki səviyyəsini, icraçıların ixtisasını nə- zərə alırlar. Onlar məhsulun keyfiyyətinə nəzarət və onun qiymətləndirilməsinin vasitə və metodlarına tələbləri müəyyən edir, istehsalatın ritm ahəngdarlığını təmin etmə- yə, zay məhsul istehsalı nəticəsində yaranan itkiləri azalt- 238 maya, icraçıların əməyinin keyfiyyətini yüksəltməyə im- kan verir. Dövriyyə və satış mərhələsində standartlaşdırma, an- barlarda, saxlama yerlərində və bazalarda, nəqliyyat müəs- sisələrində, tədarük və ticarət təşkilatlarında məhsulun keyfiyyətini qoruyaraq məhsulun qablaş-dırılması, kon- servləşdirilməsi, nəqledilməsi və anbarlara yığılması za- manı qayda və şərtlərə olan tələblərin müəyyənləşdirilmə- sinə yönəlmişdir. İstehlak və istismar mərhələsində standartlaşdırma məhsula xidmət göstərilməsinə və onun təmirinə (o cüm- lədən zəmanət xidmətlərinin), istismar zamanı onun key- fiyyəti haqqında məlumatın yığılması və təhlilinə onun utilləşdirilmə normalarına vahid tələbləri müəyyən edir. Standartlar texniki, iqtisadi və hüquqi tələbləri bir- ləşdirir. Texniki tələblər ondan ibarətdir ki, standartlar is- tehsalatın elmi-texniki hazırlığını, məmulatların yaradıl- ması və istismarının bütün mərhələlərində əməyin texno- logiyasını, təşkilini və prosesini nizamlayırlar. İqtisadi tələblər: - standartlar məhsul keyfiyyətinin ölçülmə normativi və miqyasıdır; - standartlar istehsalatın təşkili və idarə edilməsi va- sitəsidir; - standartlar iqtisadiyyatın müxtəlif həlqələri arasın- da qarşılıqlı əlaqəni təmin edir; - standartlar işlərə və məhsullara çəkilən xərcləri mi- nimallaşdırır, belə ki, eyni tipli işlər və məhsullar həmişə ucuz başa gəlir. 239 Hüquqi tələblər standart – normativ aktdır, qanunla müəyyən olunmuş qaydada dövlət orqanları tərəfindən təs- diq olunur, riayət edilməsi məcburi olan normaların şər- hindən ibarətdir. Standartların pozulmasına görə mülki, cinayət və inzibati qanunvericilikdə sanksiyalar müəyyən olunmuşdur. Standartlaşdırmanın fəaliyyət mexanizmi dörd mər- hələdən ibarətdir: - standartlaşdırma obyektinin seçilməsi (sistemlik, təkrarlanan obyektlər); - standartlaşdırma obyektinin modelləşdirilməsi (ger- çək obyektin abstrakt modeli); - modelin optimallaşdırılması (standartlaşdırılan ob- yektin optimal modeli); - modelin standartlaşdırılması (unifıkasiyalaşmış mo- delin bazasında normativ sənədin işlənilib hazırlan-ması). Dəfələrlə yenidən yaradıla və (və ya) istifadə oluna bilmək imkanına malik olan məhsullar, xidmətlər və pro- seslər standartlaşdırma obyekti ola bilər (şəkil 11.1). 240 241 Şəkil 11.1. Standartlaşdırma obyektləri 242 11.3. Standartların növləri Standartlaşdırma üzrə normativ sənədlər aşağıdakı kateqoriyalara bölünürlər: 1. Beynəlxalq standartlar; 2. Dövlətlərarası standartlar (ГОСТ); 3. Azərbaycan Respublikasının dövlət standartları (AZS); 4. Sahə standartları (SSAZ); 5. Müəssisə standartları (MS); 6. Elmi-texniki və mühəndis cəmiyyətlərinin stan- dartları (ETMCS). Beynəlxalq standartlar – dünya dövlətlərinin əksəriy- yətinin qəbul və istifadə etdiyi standartlar, norma, qayda və tövsiyələrdir. Beynəlxalq standartlaşdırma – standart- laşdırma üzrə təşkilatların və onların fəaliyyətinin məhsu- ludur, yəni standartlar, tövsiyələr, texniki hesabatlar və di- gər elmi-texniki məhsullardır. Dövlətlərarası standartlar, müstəqil dövlətlər birliyi- nə daxil olan, standartlaşdırma, meterologiya və sertifika- siya üzrə birgə siyasət aparmaq haqqında müqavilə bağla- mış dövlətlər tərəfindən qəbul edilmiş və onların bilavasi- tə tətbiq etdikləri standartlardan ibarətdir. Azərbaycan Respublikasının dövlət standartları, məcburi və tövsiyə olunan təlbləri özündə əks etdirir. Məcburi tələblərə aşağıdakılar aiddir: - məhsulların insanın həyatı, sağlamlığı və əmlakının təhlüksizliyini, ətraf mühitin qorunmasını təmin edən tə- ləblər və bu göstəricilərin sınağı üsullarına verilən tələblər; Yüklə 3,12 Mb. Dostları ilə paylaş:
|