Dərslik II hiSSƏ 2
Yüklə 389,42 Kb. Pdf görüntüsü
|
277 1. Azərbaycan ordusunun möhkəmlənməsi 2. Respublikanın NATO-ya yaxınlaşması 1994-cü ilin əvvəllərində Rusiya Ermənistanın xeyrinə Azərbaycana saziş layihəsi təklif etdi. Azərbaycanın sazişi imzalamaqdan imtina etməsi Ermənistanın təcavüzünü daha da genişləndirdi. Nəticədə, 1994-cü ilin əvvəllərində Ağdam və Ağdərə rayonlarının bir neçə yaşayış məntəqəsi ermənilər tərəfindən işğal edildi. 1994-cü ilin mayın 12-də Ermənistanla Azərbaycan arasında davam edən Birinci Qarabağ müharibəsində atəşkəs əldə edildi. Ermənistanla Azərbaycan arasında atəşkəsin imzalanmasında bu təsisat və dövlət vasitəçilk etdilər: ATƏT-in Minsk qrupu Rusiya Federasiyası Ordu quruculuğunu möhkəmləndirmək məqsədilə vaxt qazanmaq üçün atəşkəs elan edilməsi taktiki gediş idi. Müharibə nəticəsində 20 mindən çox adam həlak oldu, ölkənin 20% ərazisi düşmən əlinə keçdi, 1 milyonadək əhali isə öz ölkəsində qaçqın həyatı yaşamağa məcbur oldu Heydər Əliyevin hakimiyyəti dövrü Müstəqilliyin möhkəmləndirilməsinə maneələr Xalqın qabaqcıl qüvvələrinin başçılığı ilə ölkədə Qurtuluş hərəkatı başladı. Xalqı böyük fəlakətlərdən xilas etmək üçün Azərbaycanın 91 nəfər tanınmış ziyalısı 1992-ci ilin oktyabrın 16-da “Səs”qəzeti vasitəsilə Heydər Əliyevə müraciət edərək, onu xahişlə böyük siyasətə dəvət etdi. Bu dövrdə Azərbaycanda hakimiyyət uğrunda AXC-nin öz daxilində, əvvəlki iqtidarın əlaltıları və Rusiyəya xidmət edən ayrı-ayrı şəxslər və qruplar arasında arasında mübarizə genişləndi. 1993-cü ilin iyununda S.Hüseynovun təsiri və başçılığı ilə 709 saylı hərbi hissə Müdafiə Nazirliyinə tabe olmaqdan imtina edərək Gəncədə hərbi qiyam etdi. Gəncə qiyamından başqa ölkənin şimal və cənub bölgələrində buna bənzər hadisələr baş verdi. Cənub bölgəsində Ə.Hümbətor “Talış Muğam Respublikası” yaratmağa çalışdı. Seperatçı ünsürlər eyni vaxta ölkənin şimal-şərq bölgəsində “Ləzgistan dövləti” yaratmaq xülyasına düşdülər. Bu dövrdə Azərbaycanın taleyi sanki Gəncədə həll olunurdu. 1993-cü il iyulun 4- də hökumət hərbi qiyamı yatırmaq üçün Gəncəyə 3 minədək canlı və hərbi texnika yeritdi. Ölkədə vətəndaş müharibəsi başlandı. Nəticədə, Qiyamçılar tərəfindən xeyli adam öldürüldü və girov götürüldü, 709 saylı hərbi hissənin kazarmaları, hava limanı dağıdıldı. Gəncə iyamçıları hakimiyyyəti silah gücünə ələ keçirmək üçün Ali Sovet sədrinin, Baş nazirin, bir qədər sonra isə Prezidentin istefa verməsi tələbi ilə Bakıya ultimatum göndərdilər, cavab almadıqda isə onlar Bakıya doğru hərəkət etdilər. Çətin anda Xalq Cəbhəsi hökuməti kömək üçün H.Əliyevə müraciət etdi. Beləliklə H.Əliyev 1993-cü il iyunun 9-da hökumətin onun ardınca göndərdiyi təyyarə ilə Bakıya gəldi. Təhlükəyə baxmayaraq vətəndaş müharibəsinin qarşısını almaq məqsədi ilə H.Əliyev 1993-cü il iyunun 13-14-də Gəncəyə gəldi və hərbi müxalifəti zərərsizləşdirdi. H.Əliyev vətəndaşmüharibəsini dayandırmaq üçün S.Hüseynovun baş nazir vəzifəsinə təyin etdi və onu öz sayıq nəzarəti altında saxladı. QEYD: Ə.Hümbətov 1993-cü ilin avqust ayında tabeçiliyində olan batalyonları Fizuli bölgəsində geri çəkməklə Pespublikanın 7 Cənub rayonunda “Talış Muğan Respublikası” yarandığını elan edərək, “hökumət” qurdu. H.Əliyev bölgə əhalisinə müracət eetdi. Mitinq dalğası Ə.Hümbətov və onun əhatəsini süpürüb atdı, “TMR” ləğv edildi. Qondarma Talış Muğan Respublikası”nın ləğv edilməsi nəticəsində Azərbaycanın parçalanması təhlükəsi aradan qalxdı. H.Əliyevin Azərbaycan hakimiyyətinə qayıdışı. Milli qurtuluş H.Əliyev 1993-cü il iyunun 15-də H.Əliyev Ali Sovetin Sədri seçildi. Bu gün tarixə “Milli Qurtuluş Günü” kimi daxil oldu. 15 iyun ona görə Azərbaycan tarixinə “Milli Qurtuluş Günü” kimi daxil oldu ki: Daha böyk gələcək faciələrin qarşısı alındı Ölkədə vətəndaş müharibəsi və separatçılığın qarşısı alındı Zorakı yolla hakimiyyəti ələ almaq ənənənəsinə birdəfəlik son qpyuldu 1993-cü ilin yayında Azərbaycanın müstəqilliyi üçün təhlükə törədən amillər Rusiyaya xidmət edən qrupların təxribatları Gəncədəki 709 saylı hərbi hissənin qiyamı A.Mütəllibov iqtidarının əlaltılarının təxribatları 278 Azərbaycan dövlətçiliyini və müstəqilliyini qoruyub saxlamaq mümkün oldu Azərbaycan ərazisinin parçalanması təhlükəsi aradan qaldırıldı Prezident Əbülfəz Elçibəy 1993-cü il iyulun 18-də gecə xəbər vermədən paytaxtı tərk edib anadan olduğu Ordubad rayonununun Kələki kəndinə getdi. 1993-cü il iyunun 24-də Milli Məclis prezident səlahiyyətlərini Ali Sovetin sədri H.Əliyevə həvalə etdi. Milli Məclisin qərarı ilə 1993-cü ilin avqustun 29-da Prezident Ə.Elçibəyə etimat haqqında referendum keçirildi və referendumda iştirak edənləri 97,5 % Prezidentə etimadsızlıq gösərdi. 1993-cü ilin oktyabrın 3-də Azərbaycan xalqı H.Əliyevi alternativ əsasla səs çoxluğu ilə Azərbaycan Respublikası Prezidenti seçdi. H.Əliyev andiçmə mərasimindəki nitqində aşağıdakı vəzifələrin həyata keçirəcəyini bəyan etdi: Dövlət müstəqilliyini möhkəmləndirmək Ərazi bütövlüyünü və suverenliyi təmin etmək Əhalinin rifah halını yaxşılaşdırmaq H.Əliyevin dövlətin hərbi-siyasi gücünü möhkəmləndirməsi tədbirləri H.Əliyev hakimiyyətə gələn kimi dövlətin hərbi-siyasi gücünü möhkəmləndirmək məqsədilə tədbirlər həyata keçirdi və qarşıda duran vəzifəlaəri həyata keçirmək işini dövlət intizamının, qanunçuluğun, hüquq-mühafizə orqanlarının, ordunun möhkəmləndirilməsindən başladı. Həmin tədbirlərə əsasən: 1993-cü il noyabrın 1-də Prezident fərmanı ilə Dövlət Müdafiə Şurası yaradıldı Azərbaycan ordusunun döyüş hazırlığının yüksəldilməsi dövlət rəhbərliyinin ciddi nəzarəti altına alındı 1993-cü il noyabrın 2-də H.Əliyev televiziya və radio vasitəsilə xalqa müraciət etməsi ilə könüllülərdən ibarət taborlar yaradılıb cəbhəyə göndərildi 1994-cü ilin mayın 12-də Uğurlu xarici siyasət nəticəsində Azərbaycanla Ermənistan arasında atəşkəs əldə edildi. 1994-cü ilin sentyabrın 20-də Prezident H.Əliyevin təşəbbüsü ilə “Əsrin müqaviləsi” imzalandı H.Əliyevin həyata keçrirdiyi tədbirlər nəticəsində 1993-cü ilin sonu və 1994-cü ilin əvvəllərində milli ordu müəyyən müvəffəqiyyətlərə nail oldu: 1993-cü ilin sonunda uğurlu əks hücumlar həyata keçirilməsi nəticəsində Beyləqan istiqamətində hücuma keçən düşmən xeyli itki verib geri çəkilməyə məcbur oldu 1994-cü ilin əvvəllərində Milli Ordunun hücum əməliyyatı nəticəsində Fizuli rayonunun Horadiz qəsəbəsi və 22 kəndi azad edildi Cəbrayıl və Kəlbəcər rayonlarının bir sıra yaşayış məntəqələri düşməndən Kəlbəcər-Laçın yolu istiqamətində müvəffəqiyyətlər qazanıldı, bu döyüşlərdə ermənilərin 4 min əsgər və zabiti, 50 zirehli texnikası, 15 artilleriya qurğusu məhv edildi Dövlət çevrilişlərinin qarşısının alınması “Əsrin müqaviləsi”nin imzalanması Azərbaycanın müstəqilliyinin əleyhdarlarını daha da hiddətləndirdi. Həmin qüvvələr cəmiyyətdə vahimə yaratmaq üçün 1994-cü il sentyabrın 29-da ağır cinayət törədildi - Ali Sovetin sədr müavini Afiyyədin Cəlilov və Prezident yanında xüsusi idarənin rəisi Şəmsi Rəhimov qətlə yetirdilər. Bu president əhatəsini zəiflətmək üçün siyasi terror idi. 1994-cü il oktyabrın 2-də pozucu qüvvəlrin təsiri ilə Xüsusi Təyinatlı Polis Dəstəsinin 30-a yaxın döyüşçüsü Bakıda Respublika prokurorluğunun binasını zəbt etdi, oktyabrın 4-də Gəncədə S.Hüseynovun tərəfdarları icra hakimiyyətinin binasını tutdular və dövlət çevrilişinə cəhd etdilər. 1994-cü il oktyabrın 3-dən 4-nə keçək gecə dövlət çevrilişinin qarşısını almaq məqsədilə H.Əliyev daha bir siyasi sayıqlıq göstərərək, dövlət Müstəqilliyinin xilası naminə radio və televiziya ilə xalqa müraciət etdi. Nəticədə, xalq və H.Əliyev birliyini görən qiyamçılar geri çəkilməli oldular. 1995-ci ilin martında Azərbaycanda yenidən dövlət çevrilişi cəhdi baş verdi. Martın 13-də Xüsusi Təyinatlı Polis Dəstəsi Əməkdaşları Akstafa və Qazax rayonlarında dövlət idarələrini ələ keçirdilər. Bakıda isə R.Cavadov Prezidentin Ali Sovet sədrinin istefası tələbi ilə çıxış etdi. Hökumət qüvvələrini çevik əməliyyatları nəticəsin onların qarşısı alındı. Beləliklə, Azərbaycanda baş verən dövlət çevrilişi cəhdləri xalqın Prezidentin ətrafında birləşməsi və dövlətçiliyimizin müdafiəsinə qalxması nəticəsində baş tutmadı. Yüklə 389,42 Kb. Dostları ilə paylaş:
|