MülKİyyət münasibətləri
aləmi, hava hövzəsi Azərbaycan RespublİKası dövlətinin müstəsna
müİKİyyətidir.
Azərbaycan dövlət müstəqilliyi haqqında Konstitusiya aKtına görə Xəzər
dənizinin Azərbaycana aid olan hissəsində yerləşən bütün müİKİyyət
Azərbaycanın müstəsna müİKİyyəti e'lan edilib. Azərbaycan dövləti
Azərbaycan ərazisinə bitişİK Xəzər dənizi iqtisadi zonasının ehtiyatlarına
beynəlxalq hüquqla təsdiq edilmiş hədlərdə sahiblİK, onlardan istifadə və
onların barəsində sərəncam vermə hüququna malindir.
Özəlləşdirilməmiş və perspentivdə özəlləşdirilməsi nəzərdə
tutulmayan istehsal və qeyri-istehsal obyentləri və suveren dövlət
Kİmi Azərbaycan RespublİKasının qarşısında duran vəzifələri həyata
Keçir- məK üçün lazım olan digər müxtəlif əmlaK növləri dövlət
müİKİy- yətinə aid edilir.
«Azərbaycan RespublİKasında müİKİyyət haqqında» qanunun 9- cu
maddəsində yazılır: «Azərbaycan RespublİKasında dövlət mül- Kİyyəti
Azərbaycan xalqına məxsusdur. Naxçıvan Muxtar Res- publİKasının dövlət
müİKİyyəti Azərbaycan RespublİKasının dövlət müİKİyyətinə daxildir».
Dövlət müİKİyyətindən iqtisadi siyasətin həyata Keçirilməsində
mühüm amil Kİmi istifadə edilir. Dövlət müİKİyyət formasında dövlət
özü müİKİyyətçi, sahibKar və tənzimçi Kİmi çıxış edir, bütövlÜKdə
ictimai tələbatı nəzərə alır.
İndi biz, ümumxalq müİKİyyəti adlanan, faKtİKİ belə məzmuna
malİK olmayan Sovet dövlətinin müİKİyyətindən
KÖK
I
Ü
fərqli olan
müstəqil Azərbaycanın dövlət müİKİyyətinə malİK olmuşuq.
Azərbaycanda dövlət müİKİyyəti bazar iqtisadiyyatı qanunları ilə
fəaliyyətə malİK məzmun KƏsb etmişdir. Dövlətə məxsus müəssisələr
və digər sahə struKturları iqtisadi metodlarla idarə edilir, bazarın
tələb-təKİif və rəqabət qanunlarına uyğunlaşdırılır. İnKİşaf etmiş öl-
Kələrdə dövlət müİKİyyəti özü xüsusi müİKİyyət Kİmi fəaliyyət
xaraKterinə malİK olmuşdur, yə'ni dövlət müİKİyyəti də dəyər
qanunu və digər dünya bazarı qanunları tələblərinə uyğun
reallaşdırılır.
Bu
müİKİyyət
formasına
qarşı
sahibsizlİK,
mə'suliyyətsizlİK, onun dağıdılmasına imKan verən şərait aradan
qaldırılır, dövlət müİKİyyətinə ciddi dövlət sahibKarlığı münasibətləri
təşəKKÜl tapır.
Dünya təcrübəsi göstərir Kİ, dövlət müİKİyyəti öz tə'yinatına və
funKsiyalarına uyğun olaraq səmərəli fəaliyyət göstərə bilər.
O,
maKroiqtisadi
nizamlamada,
bütünlÜKİə
cəmiyyətin
inKİşaf
strategiyasının
müəyyənləşdirilməsində,
milli
iqtisadiyyatın
səmərəliliyini artırmaq naminə optimal struKtur dəyişİKİİKİəri
edilməsində və əhalinin sosial rifahını yÜKsəltməKdə mühüm rol
94
MülKiyyətin əsas və törəmə formaları
oynaya bilər.
Hazırda dövlət müİKİyyətinə daxil olan müəssisələr əsasən üç
formada idarə olunur: birincisi, bilavasitə inzibati orqanlara tabe olan
və bu orqanlar tərəfindən maliyyələşdirilən və inzibati qaydada idarə
edilən
müəssisələr;
İKİncisi,
öz
xərclərini
ödəyən,
özünü
maliyyələşdirmə ilə işləyən və özünü idarə edən dövlət müəssisələri;
üçüncüsü, səhmlərin çox faizinin dövlətin sərəncamında olan, yə'ni
nəzarət səhm paKeti dövlətə məxsus olan səhmdar dövlət müəssisələri
bu cəmiyyətin qaydalarına uyğun idarə edilir. İdarəetmənin
səmərəliliyindən asılı olaraq dövlət müİKİyyətinin bu üç tərKİb
forması arasındaKi nisbət dəyişə bilər. Dövlət müİKİyyətinə aid
istehsal müəssisələri hüquqi şəxslərdir.
Dövlət müİKİyyəti əsasən İKİ yerə; ümumrespublİKa əhəmiyyətli
dövlət müİKİyyətinə və yerli əhəmiyyətli bələdiyyə müİKİyyətinə
bölünür.
Bələdiyyə müİKİyyəti.
Dünyanın bir sıra öİKƏlərində bələdiyyə
müİKİyyəti mövcuddur. Yeni Azərbaycan şəraitində bələdiyyə mül- Kİyyəti
formalaşır. Bələdiyyə müİKİyyəti haqda Azərbaycan Res- publİKasının
Qanununda onun obyeKtinin və subyeKtinin hüquqi əsasları, idarəetmə
xüsusiyyətləri göstərilmişdir.
«Azərbaycan RespublİKasında müİKİyyət haqqında» qanununun
on birinci maddəsində yazılır Kİ, bələdiyyə müİKİyyətində yerli
dövlət haKİmiyyəti və yerli özünüidarə orqanlarının əmlaKi, yerli
büdcənin və büdcədənKənar fondların vəsaiti, özəlləşdirilməmiş
mənzil fondu, mənzil fondu evlərindəKİ qeyri-yaşayış otaqları,
mühəndis infrastruKturu obyeKtləri (su Kəməri, Kanalizasiya
təsərrüfatı, istilİK, eleKtrİK və qaz təchizatı, şəhər eleKtrİK nəqliyyatı
qurğuları və şəbəKələri, bayır abadlıq obyeKtləri, isteh- laKçılara
bilavasitə Kommunal xidmətlər göstərən obyeKtlər) və s. ola bilər.
Həmçinin Kənd təsərrüfatı, ticarət, məişət xidməti, nəqliyyat, sənaye,
tİKİnti müəssisələri, digər özəlləşdirilməmiş müəssisələr, əmlaK
KompleKsləri, xalq təhsili, mədərüyyət, səhiyyə müəssisələri və
inzibati ərazi qurumlarının iqtisadi və sosial inKİşafı üçün lazım olan
başqa əmlaK bələdiyyə müİKİyyətində ola bilər.
Bələdiyyə müİKİyyəti yerli dövlət təsərrüfatçılığının əsasını təşKİl edir.
İnzibati vahidlərin (ərazi) əhalisi adından yerli dövlət haKİmiyyəti orqanları
Azərbaycan RespublİKasının qanunvericiliyinə müvafiq surətdə bələdiyyə
müİKİyyəti üzərində idarəetməni hüquqi rejimə uyğun həyata Keçirir.
Bələdiyyə müİKİyyəti bələdiyyə idarəçiliyi tabeliyində olur. Bələdiyyə
müİKİyyəti hüquqi şəxsdir.
Xüsusi
müİKİyyət.
Özəlləşdirmə
və
xüsusi
müİKİyyət
bazar
münasibətlərinə Keçidin çox vacib problemləridir. Özəlləşdirmə
95
