Design ft derslik 8 2017 Layout 1

30
icrası ürəyin bir dəqiqəlik həcmini 1/3 qədər artırır. Eyni za man  da suyun
hid rostatik təzyiqi qanın ətraflardan venoz damarlarla  ürəyə da xil olmasını
asanlaşdırır.
Su mühitində orqanizmin temperaturunun ötürülməsi havada olduğuna
nis bətən daha tez  baş verir. Bununla əlaqədar olaraq, maddələr mübadiləsi
fəal  laşır, orqanizmin enerji sərfi qurudakına nisbətən xeyli çoxalır. Bunun
da  nəticəsində bədəndə piy təbəqəsi azalır. Suda əzələ və oynaq aparatına
fi ziki yükün təsiri xeyli azaldığından zədəalma ehtimalı, demək olar ki,
sıfıra enir. Suyun özü bədənə masaj təsiri göstərir. Suda icra olunan hərəkətlər
zə dələnmə və müxtəlif cərrahi əməliyyatlardan sonra bərpaedici təsir göstərir.
Suyun müqaviməti ilə icra edilən hərəkətlər ağırlıqlarla keçirilən məşq
effekti təsirini göstərir. Suyun dərinliyinin və hərəkətin icra sürətinin də ­
yişdirilməsi zəruri məşq yükünü müəyyən etməyə, onu tənzimləməyə imkan
verir. Suda hərəkətlərin icrası sakit, bərpaedici üzmə ilə növbələşdirilə bilər.
Ayrı­ayrı hərəkətlər arasında 30–60 saniyə sakit tempdə üzmək də olar. Hə ­
rə kətlərin icrası üçün ideal dərinlik 1–1,2 metr hesab olunur. Üzə bilməyən
və ya çəkisi həddən artıq ağır olanlar hovuzun dibinə istinad edə bilərlər.
Hərəkətlərin icrası zamanı su kəmərləri, əlcək, hantel və s. istifadə edilir.
1. Щовузун кянарында отурмаг, айаглары брасс
вя кролл цсулуnda олдуьу кими щярякят етдирмяк.
3. Бел вя йа чийин сявиййясиндя олан суда айаг -
лар чийин бярабяриндя аралы дайанараг, цмум -
инкишаф щярякятляри; яйилмяляr, дюнмяляр, айаг ла-
ры щолайландырма щярякятляри вя с. иъра едилир.
4. Щовузун кянарында цзц вя йа кцряйи щову-
зун диварына тяряф дуруш. Яйилмяляр, щолайлан-
дырма, айагларын вя йа ялин тяканы  иля судан
йухары тулланмаьа чалышмаг, дюнмяляр, чеврил-
мяляр иъра едилир.
2. Дайаз суда узанараг, ялляри щовузун дибиня
дайайыб айагларла цзмя щярякятляри иъра
етмяк, бядяни цфцги тутмаьа чалышмаг.
 Çap üçün deyil

---

31
5. Щовузун бортундан тутараг цзц вя йа архасы
цстя узанмаг. Айагларын нювбяли олараг ар-
хайа, ирялийя, йанлара апарылмасы, бядянин
бцкцлцб-ачылмасы. Брасс вя кролла цзмядя ол-
дуьу кими тяняффцс щярякятляри.
7. Цзц щовузун диварына тяряф олмагла, яйиля-
ряк дайаг вя отурараг дайаг. Бу чыхыш вязий -
йятляри бир щярякятин елементляридир.
1. Отурараг дайаг; 2. Голлары вя айаглары
ачмаг (дцзялтмяк). Отурараг дайагда айаг -
ларын ашаьыйа, йанлара нювбяли вя йа бир йердя
щярякяти иъра олунур.
Яйиляряк дайагда – дартынма щярякятляри,
айаг ларын ялляря йахынлашдырылмасы, тулланмалар
(айаглар аралы вя йа бирликдя), айагларын нюв-
бяли бцкцлцб-ачылмасы, дцз айагын ашаьы-архайа
щярякятляри.
8. Яллярля ирялийя (няфясалма) вя эерийя (ня-
фясвермя) сцрятли аварчякмя щярякятляри.
6. Щoвузун кянарындан салланма, бядян дцз -
дцр; айаглар бцкцлц.
Айагларын бцкцлцб-ачылма щярякятлярини иъра
етмяк. Чанаг ойнаьындан бцкцлцб-ачылма,
айаг ларла щолайланма щярякятляри.
9. Суда ирялийя гачыш вя яллярин даиряви щяря-
кяти.
10. Йухарыйа тулланмалар, яллярин ашаьыйа авар-
чякмя щярякятляри.
11. Будлары йухары галдырмагла йериндя гачыш.
12. Голлар суда олмагла эювдянин саьа-сола
фяал дюнмяляри.
 Çap üçün deyil

---

32
8. ADAPTİV FİZİKİ TƏRBİYƏ
Adaptiv fiziki tərbiyə – fiziki mədəniyyətin bir istiqaməti olub insanın
dayaq­hərəkət aparatında  mümkün cari qüsurların profilaktikası (qamət, döş
qəfəsi, yastı pəncə və s.) və korreksiyası, ürək­damar, tənəffüs sisteminin
funksiyasının yaxşılaşdırılması, ümumi sağlamlıq səviyyəsinin yüksəldilməsi
məqsədi daşıyır. Bu sistemdə fiziki hərəkətlər fəal funksional müalicə
məqsədilə icra edilir. Yeniyetmədə mümkün fiziki və funksional qüsur nə
qədər tez aşkarlanarsa və fiziki hərəkətlərdən istifadə vasitəsilə bunların
aradan qaldırılmasına nə qə dər tez başlanarsa, nəticə bir o qədər səmərəli
olar. Adaptiv fiziki tərbiyə zamanı əvvəlcə tibbi və pedaqoji nə za rə tin apa ­
rılması zəruridir. Bu zaman:
• xarici müayinə;
• fiziki inkişafın qiymətləndirilməsi (antropometriya);
• funksional vəziyyətin qiymətləndirilməsi (ÜVS, AHT və s.);
• fiziki hazırlığın testləşdirilməsi;
• valideynlərlə sorğu və fiziki tərbiyə dərslərində aparılan müşahidələr
nə ti cəsində orqanizmdə olan qüsur və çatışmazlıqların səbəbləri aşkar lanır.
İnsanın sağlamlığının diaqnostik xəritəsi tərtib edilir. Bütün bunların
nəticəsində dayaq­hərəkət aparatındakı çatışmaz lıqların fiziki hərəkətlərdən
istifadə etməklə profilaktikası və korreksiyası istiqaməti müəyyən olunur.
Bədənin xarici müayinəsi – qamət və əzələ sisteminə xarici baxışdan
ibarət olub, qamətdə mümkün qüsurların aşkar edilməsinə yönəlmişdir. Qeyd
etməliyik ki, sistemli olaraq bədənin əsas əzələ qrupları üçün  hərəkətləri icra
edən yeniyetmələrdə qamət düzdür və onlarda qüsurlar, bir qayda olaraq,
müşahidə olunur. Boy və çəki ilə yanaşı, düzgün qamət də insanın fiziki
inkişafının əsas göstəricilərindən biri hesab olunur. Qamətin müayinəsi
zamanı tibb işçiləri döş qəfəsinin formasına (yastı, silindrik, konik); qarının
formasına (sallanmış, düz, şişman) və kürəyin formasına (ensiz, orta, enli)
diqqət yetirirlər, çünki qaməti formalaşdıran əzələ sistemi, skelet
sümüklərinin quruluşu, döş qəfəsinin forması, onurğa sütununun təbii
əyrilikləridir. Nəzərə almaq lazımdır ki, qamətin qüsurlu olması yalnız in sa ­
nın xarici görünüşündə deyil, həm də ürək­damar və tənəffüs sisteminin, da ­
xi li orqanların fəaliyyətində problemlər yaradır. Qamət müəyyən əlamətlər,
göstəricilərlə dəyərləndirilir və normal qamətə nisbətən qüsurluq dərəcəsinə
görə bir neçə kateqoriyaya bölünür.
Qamət
– insanın dayandıqda və hərəkət zamanı vərdiş etdiyi bədən vəziyyəti
olub, fiziki inkişaf və fiziki tərbiyə prosesində formalaşır.
 Çap üçün deyil

---