Dünya əDƏBİyyati klassiKLƏRİ
Yüklə 6,79 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- On birinci fəsil
- On ikinci fəsil NİZAMSIZLIQ NİZAM-İNTİZAMIN XİDMƏTİNDƏ
DÜNYA ƏDƏBİYYATI KLASSİKLƏRİ
SƏRRAST VÜRAN, LAKİN HEÇ KƏSİ ÖLDÜRMƏYƏN TÜFƏNG Barrikadanı mühasirə edənlər gah tüfəngdən atəş açır, gah top saçması atırdılar, ancaq bunun elə bir ziyanı olmurdu. Yalnız “Korinf ”in ön tərəfi xeyli zədələnmişdi; ikinci mərtəbənin pəncərələri, taxta- puş altındakı mansarda güllədən və top saçmasından yavaş-yavaş uçub dağılırdı. Buradan atəş açan döyüşçülər bu yeri tərk etməli oldular. Barrikadaya hücum edənlərin taktikası mümkün qədər çox atəş açmaqdan ibarətdir: bununla da, qiyamçılar ehtiyatsızlıq edərək atəşə cavab versələr, onların döyüş sursatını azaltmaq istəyirlər. Elə ki qiyamçıların cavab atəşi zəiflədi, bundan aydın olur ki, onların gülləsi və barıtı qurtarmaq üzrədir, onda barrikadanın üstünə hücum əmri verilir. Anjolras onların bu kələyini bilirdi: barrikada cavab vermirdi. Hər dəfə top atılanda Qavroş böyük bir nifrət əlaməti olaraq dili ilə ovurdunu qabardırdı, deyirdi: -
Kurfeyrak çığıra-çığıra topdan izahat tələb edir, top saçmasının nə üçün hədəfə dəymədiyini soruşurdu: -
Döyüş vaxtı tərəflər balda olduğu kimi, bir-birinə qarşı maraq oyatmağa çalışırlar. Barrikadanın susması, görünür, mühasirə edənləri narahat etməyə başlamışdı, onlar gözlənilməz bir hadisənin baş verəcəyindən qorxurdular; mütləq bu qənbər daşı yığınının arxasına baxmaq, atəş altında dayanan, atılan güllələrə cavab verməyən bu qorxunc sütunun dal tərəfində nələr olduğunu bilmək lazımdı. Birdən qiyamçılar qonşu evin damında gün işığında parıldayan bir dəbilqə gördülər: orada bir nəfər yanğınsöndürən hündür soba bacasına söykənərək sakitcə durmuşdu, elə bil ki, keşik çəkirdi. O, düz barrikadanın iç tərəfinə baxırdı. Anjolras dedi: -
Bu casusdan bizə xeyir gəlməz! 46
downloaded from KitabYurdu.org Jan Valjan karabini Anjolrasa qaytardı, onun öz tüfəngi vardı. O, bircə kəlmə də söz söyləmədən yanğınsöndürəni nişan aldı, elə o saat da tüfəng atıldı, yanğınsöndürənin başındakı dəbilqə cingilti ilə daş yola düşdü. Əsgər qorxaraq dərhal gözdən itdi, onun yerini başqa adam tutdu. Bu adam zabit idi. Jan Valjan tüfəngini doldurub yeni gələn adamı nişan aldı, zabitin də dəbilqəsi əsgərin dəbilqəsinin ardınca getdi. Zabit də inad etmədi, dərhal götürüldü. Qiyamçıların işarəsi bu dəfə nəzərə alınmışdı: damda daha heç nə görünmədi; barrikadanı müşahidə edən olmadı. Bossüe Jan Valjandan soruşdu: - Siz niyə onu öldürmədiniz? Jan Valjan cavab vermədi. On ikinci fəsil NİZAMSIZLIQ NİZAM-İNTİZAMIN XİDMƏTİNDƏ Bossüe Kombeferin qulağına pıçıldadı: -
Kombefer dedi: -
Bu adam tüfəng atəşi ilə boş yerə xeyirxahlıq eləyir. Bu çox- dankı hadisə kimin yadındadırsa, o, şəhər civarı milli qvardiyasının igidcəsinə mübarizə etdiyini bilir. Bu qvardiya, xüsusilə 1832-ci ilin iyun günlərində çox şiddət və səbat göstərmişdi. Qiyam olduğu üçün tətil edən “Oynayan”, “Xeyirxah”və ya “Kiçik qanov” meyxanalarını heç kəsə dəyib-toxunmayan sahibləri rəqs zallarının boşaldığını görüb aslan kimi vuruşurdular, nizam-intizam üçün ölümə gedirdilər, onlar öz meyxanalarını nizam-intizam mücəssəməsi hesab edirdilər. Həm burjua, həm qəhrəmanlıq dövrü olan o dövrdə ideya cəngavərləri qazanc palədinləri ilə üz-üzə gəldilər. Vuruşmaya sövq edən səbəblərin adiliyi işin qəhrəmanlığına heç də xələl gətirmirdi. Qızıl ehtiyatının azalması bank sahiblərinə “Marselyeza” oxutdurur- du. Burjua dükan piştaxtası üçün vəcdlə qan tökür, sparta ehtirası ilə öz dükanını - vətənin bu mikrokosmunu müdafiə edirdi. Əslində, bunlar çox ciddi şeydi. Yeni ictimai qüvvələr mübari- zəyə girişərək, müvazinətin nə vaxt düzələcəyini gözləyirdilər. 47 downloaded from KitabYurdu.org DÜNYA ƏDƏBİYYATI KLASSİKLƏRİ
O dövrün başqa bir səciyyəvi cəhəti - anarxiyanın “hökumətçi- liklə” (xeyirxah düşüncəli adamlar fırqəsinə verilən vəhşicəsinə ad) birləşməsi idi. Adamlar nizam-intizam olmasını istəyirdilər, amma özləri nizam-intizamı gözləmirdilər. Gah görürdün ki, milli qvardiya polkovniklərindən birinin şıltaqlığı ilə, toplaşmaq üçün birdən təbil vurulurdu, gah da bir kapitan vəcdə gələrək, atılan güllələrin üstünə yeriyirdi; ya da bir nəfər milli qvardiyaçı heç bir şeydən qorxmayaraq “ideya uğrun- da” vuruşurdu. Təhlükəli anlarda, həlledici günlərdə adamlar komandirlərin əmrindən daha çox öz daxili instinktləri ilə hərəkət edirdilər. Nizam-intizamı qoruyan orduda Fanniko kimi qılınc çalan, Anri Fon- fred kimi qələmlə od yağdıran əsil qoçaq adamlara rast gəlmək olurdu. Bədbəxtlikdən, o dövrdə özünü prinsiplər ittifaqı deyil, mənfəət- lər birləşməsi kimi göstərən mədəniyyət təhlükə qarşısında idi, ya da özünü təhlükə qarşısında hesab edirdi; bu mədəniyyət özünə imdad diləyirdi; hər yerindən qalxan onu özünün dayağı hesab edərək, bacardığı kimi qoruyurdu, müdafiə edirdi, ona yardım göstərirdi; hər yetən, cəmiyyəti xilas etmək vəzifəsini öz üzərinə götürürdü. Canfəşanlıq bəzən pis nəticə verirdi. Bir də baxırdın ki, milli qvardiyaçıların bir taqımı öz ixtiyarı ilə hərbi şura düzəldirdi, əsir düşmüş qiyamçılar haqqında beş dəqiqənin içində hökm çıxarırdı və hökmü yerinə yetirirdi. Jan Pruver belə bir məhkəmənin qurbanı oldu. Bu, amansız Linç qanunu idi, bu barədə heç bir partiyanın başqa bir partiyanı töhmətləndirməyə ixtiyarı yoxdur, çünki o, eyni dərəcədə həm respublika üsul-idarəsi olan Amerikada, həm də mütləqiyyət üsul-idarəsi olan Avropada tətbiq edilir. Linç məhkəməsində çox asanlıqla səhv etmək olardı, üsyan günlərində milli qvardiyaçılar süngülü tüfənglərini ələ alaraq Kral meydanında Pol-Eme Hranye adlı cavan bir şairi tutmaq üçün ardınca yüyürürlər; Hran- ye qvardiyaçıların əlindən ancaq ona görə xilas ola bilir ki, qaçıb 6N2-İİ evin darvazası altında gizlənir. Qvardiyaçılar onun ardınca çığırırmışlar: “Bu da bir sen-simonist!” Onu, az qala, öldürəcək- mişlər. Doğrudan da, onun qoltuğunda hersoq Sen-Simonun xati- rələrdən ibarət kitabı varmış. Milli qvardiyaçılardan biri kitabın cildi üstündə “Sen-Simon” sözünü görüb bağırmışdı: “Öldürün onu!” 1832-ci il iyunun 6-da şəhər cavanlarının milli qvardiyaçılar dəs- təsi, yuxarıda adını çəkdiyimiz kapitan Fanniko başda olmaqla, öz şıl- taqlığından və özbaşınalığından Şanvreri küçəsində məhv olmuşdu. 48 downloaded from KitabYurdu.org Yüklə 6,79 Mb. Dostları ilə paylaş:
|