Dünya əDƏBİyyati klassiKLƏRİ
Yüklə 6,79 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ÜMİDİN SON İŞIĞI DA SÖNÜR
Bu hadisə nə qədər qəribə olsa da, 1832-ci il üsyanından sonra aparılan məhkəmə istintaqında müəyyən edilmişdi. Kapitan Fan- niko - nizam-intizamın bir növ kondotyeri, indicə xarakterizə etdiyimiz səbirsiz, dikbaş burjualardan idi, “hökumətçiliyin” fanatik və inadcıl tərəfdarlarından idi; o, təyin edilmiş vaxtdan əvvəl atəş açmaq həvəsinə düşür, təkbaşına, yəni öz dəstəsi ilə barrikadanı zəbt etmək şərəfini qazanmaq istəyir; barrikadada qırmızı, sonra da qara bayraq hesab etdiyi köhnə sürtuku görüb özündən çıxır, generalları, korpus komandirlərini söyür, guya, onlar haradasa iltifat buyurub müşavirə keçirirlər, qəti hücum vaxtını görmürlər və onlardan birinin məşhur ifadəsincə, “üsyanı başlı-başına buraxırlar”. O özü elə hesab edirdi ki, barrikada hücum üçün tamamilə yetişmişdir, hər yetişən meyvə budaqdan düşən kimi, o da sübut etməlidir; buna görə də cürət edib barrikadaya hücum etmişdi. Kapitan Fannikonun adamları da özü kimi qoçaqdı, şahidlərdən birinin dediyi kimi, “dəlisov” idi. Onun rotası küçənin tinində duran batalyonun ön hissəsini təşkil edirdi, şair Jan Pruveri də həmin bu rota güllələmişdi. O heç gözlənilmədiyi halda öz əsgərləri ilə barrikadanın üstünə hücum etdi. Bu hücumda hərbi məharətdən çox coşqunluq vardı; hücum Fannikonun dəstəsinə çox baha oturdu. Barrikadanın üstünə cuman bu adamlar yolun heç üçdə ikisini getməmişdilər ki, qiyamçılar onları nizamla atılan yaylım atəşi ilə qarşıladılar. Qabaqda yüyürən dörd adam istehkamın lap önündə güllə ilə yerə sərildi; bu bir dəstə qoçaq milli qvardiyaçı, bu igid, lakin hərbi dözümü olmayan adamlar bir az tərəddüd etdikdən sonra geri çəkilməyə məcbur oldular; daş yol üstündə on beş meyit qaldı. Qiyamçılar Fannikonun dəstəsində baş verən ani şaşqınlıqdan istifadə edərək tüfənglərini doldurdular, qvardiyaçılar küçənin tininə - qorunduqları yerə çatana kimi onları yenə yaylım atəşinə tutdular. Qvardiyaçılar dəstəsi bir anlığa iki atəş arasında qaldı: onlar həm qiyamçıların, həm də özlərinin top saçması atəşi altına düşmüşdülər; topçular əmr almadıqlan üçün atəşi davam etdirirdilər. Top saçmasından bir neçə adam öldü; cəsarətli, lakin ehtiyatsız hərəkət edən Fanniko da bunun qurbanı oldu. Onu top, yəni hüquq-qanuna əsaslanan nizam-intizamın özü öldürdü. Bu, təhlükəli deyil, ağılsız bir hücum olduğu üçün Anjolrası yaman əsəbiləşdirmişdi. 49
downloaded from KitabYurdu.org DÜNYA ƏDƏBİYYATI KLASSİKLƏRİ
O, həyəcanla dedi: - Axmaqlar! Onlar öz adamlarını güdaza verirlər, biz də lap nahaq yerə gülləmizi sərf edirik. Anjolras üsyanın əsl generalı kimi danışırdı, o elə, doğrudan da, üsyanın generalı idi. Qiyamçılar dəstəsi ilə cəza dəstəsinin gücü bir bərabərdə deyildi,onlar eyni qüvvə ilə vuruşmurdular. Qiyamçıların ehtiyatı tez tükənir, onlar nə artıq bir güllə ata bilir, nə də artıq bir adam qurban verə bilərlər. Boşalmış patron çantasını, öldürülmüş adamı əvəz etməyə onların heç bir şeyi yoxdur. Amma cəza dəstəsi öz adamlarının qədir-qiymətini bilmir; patrona heyfi gəlmir - onların Vensen cəbbəxanası var. Barrikadada nə qədər döyüşçü varsa, cəza dəstəsinin bir o qədər polku, barrikadanın nə qədər patrondaşı varsa, onların bir o qədər cəbbəxanası var. Buna görə də qəfildən inqilab baş verməsə, bu inqilab öz odlu qılıncını tərəzinin gözünə atmasa - bir adamın yüz adama qarşı durduğu bu mübarizə nəmişə barrikadanın tar-mar edilməsi ilə qurtarır. Lakin inqilabın baş verdiyi hallar da olur. Onda hər şey hərəkətə gəlir, küçələr dəniz kimi dalğalanır, sürətlə xalq barrikadaları qurulur. Paris bütün varlığı ilə sarsılır, quid
1 hiss olunur, 10 avqustun, 29 iyulun ruhu duyulur, füsunkar bir şəfəq alovlanır, kobud qüvvə ağzını açmış yırtıcı heyvan kimi geri çəkilir, qoşunun qarşısında - bu aslan qarşısında Fransa aramla, bir peväəmbər əzəməti ilə ayağa qalxır. Barrikadanı müdafiə edənlərin hiss və ehtiraslar xaosunda hər şeydən bir az vardı: burada həm cəsarət, həm gənclik, həm qürur, həm ruh yüksəkliyi, həm ideal, həm etiqad, həm coşqunluq, həm qızğınlıq, həm də, xüsusilə ümidin sayrışan şüaları vardı. ümidin belə şüalarından, belə parıltısından biri, heç gözlənil- mədiyi anda, qəfildən Şanvreri barrikadasını işıqlandırdı. Müşahidə məntəqəsindən çəkilməyən Anjolras birdən çığırdı: - Bir qulaq asın! Paris, deyəsən, ayılır!
50
1 İlahi bir şey (lat.) downloaded from KitabYurdu.org Doğrudan da, iyunun altısında, səhərçağı bir-iki saat elə oldu ki, elə bil, qiyam get-gedə artdı. Sen-Merri kilsəsinin təhlükə olduğunu xəbər verən zəngləri aramsız çalınır, bəzi yerdə közərən odu alovlanırdı. Puarye, Qravilye küçələrində barrikadalar quruldu. Sen- Marten qapıları qabağında cavan bir oğlan karabinlə bütöv bir süvari eskadronuna hücum etdi. O, bulvarın düz ortasında dizi üstə çökərək nişan aldı, bir güllə ilə eskadron komandirini öldürdü, sonra da dönüb camaata ucadan dedi: “Budur, düşmənin biri də azaldı!” Onu qılıncla doğradılar. Sen-Deni küçəsində bir qadın jalüzün dalında gizlənərək bələdiyyə qvardiyaçılanna atəş açırdı: tüfəng atıldıqca jalüzün titrədiyi görünürdü. Cİzüm tənəyi küçəsində on dörd yaşlı bir oğlan tutdular: onun cibləri patronla dolu idi. Düşmənin bir çox məntəqələrinə basqın edildi. Berten-Puare küçəsinin tinində bir zirehli əsgər polkuna qəfildən atəş açdılar, polkun başında general Kavenyak de Baran dururdu. Planş-Mibre küçəsində evlərin damından qoşunun üstünə sınıq qab-qacaq və mətbəx avadanlığı atırdılar: bu, pis əlamət idi. Marşal Sulta bunu deyəndə, qoca napoleon generalı fikrə getdi, Suşenin Saraqoss ətrafında söylədiyi sözlər yadına düşdü: “Qarılar gecə qarşoklarını bizim başımıza tökməyə başlayanda biz məhv olduq”.
Elə hesab edilirdi ki, iğtişaşın yayılmasına son qoyulmuş, bunun qarşısı alınmışdır; lakin belə bir vaxtda yuxanda göstərilən əlamət- lərin ortaya çıxması, xalqın qəzəb və həyəcanının get-gedə artması, Paris civarı deyilən yanacaq yataqlarının dərinliyində əmələ gələn qığılcımlar hərbi komandanlığı bərk təşvişə salmışdı. Onlar başlanan yanğınlan söndürməyə tələsirdilər. Onlar xırda qiyamları ləğv edənə qədər Mobüe, Şanvreri, Sen-Merri barrikadalarına hücumu dayan- dırmışdılar, istəyirdilər ki, xırda qiyamlan ləğv etdikdən sonra bütün qüvvələri bu barrikadalann üstünə yeritsinlər, bir zərbə ilə onlann işini bitirsinlər. Cİsyan edən küçələrə qoşun dəstəsi göndərilmişdi; onlar geniş küçələrdə izdihamı dağıdır, sağda, solda olan xırda küçələri, dalanları gah ehtiyatla və yavaş-yavaş, gah da sürətli yürüşlə yoxlayırdılar. Piyada qoşun dəstələri güllə atılan evlərin qapılarını sındınr- dılar; eyni zamanda, kiçik süvari hissələri bulvarlara yığışan camaatı dağıdırdılar. Bu zaman camaat ucadan öz narazılığını bildirir, qatma- qarışıq hay-küy qaldırırdı, bu isə qoşunla xalq arasında baş verən toqquşmalarda həmişə olur. Anjolrasın top və tüfəng atəşi arasında 51 downloaded from KitabYurdu.org Yüklə 6,79 Mb. Dostları ilə paylaş:
|