«Dünya ədəbiyyatının görkəmli nümayəndələrinin əsərlərinin Azərbaycan dilində nəşr edilməsi haqqında»
Yüklə 3,25 Mb. Pdf görüntüsü
|
BOYUNDURUQ 39 da nışırdı ki, Ksavye baş dan-başa müxtəlif məziyyətlərlə do lu biridir; bir də sərsəm ideyalarla; uzun, nəhəng, in- cə sifət ciz gi lə rinə baxıb ona otuz yaş da vermək olardı, əl li yaş da, o isə bunu deyənlərə yalnız «bəli-bəli» deyə ca vab verirdi; indi isə qəzetlərin yazdığından aydın olur- du ki, bizim bu məşhurun qırx yaşı tamam ol muş du.
P. C. S-nin də qırx yaşı vardı, amma sifət ciz gi lə ri nə, bə- dən quruluşuna, xarakteri və ağlına görə xü su si ola raq
fərq lən mirdi. Təəccübümə rəğmən P. C. S. məni tə bəs- süm lə qarşıladı. Həqiqətən də, onlar məni maraqlandırmışdılar. Hə- lə liseydə oxuduğu illərdən başlayaraq P. C. S. Bon- nun güclü təsiri altına düşmüşdü; sonralar onun bütün filmlərini maliyyələşdirdi, halbuki uğur suz luq ları ona baha ba şa gəlirdi. O, son fil mi heç ba şa da çat dıra bilmədi və ya rı yol da onu mü qa vi lə ni dörd dəüçə alan professional pro dü serlər əvəz et di lər. Elə onlar da Bonndan tələb et di- lər ki, di gər dü zə liş lərlə bərabər Alban Berqin 1 an la şıl maz təsir ba ğışlayan mu si qi si əsasında qurulmuş fo no qram
ide ya sından im ti na etsin. O zaman Ksavye şi ka yət lən- mək üçün Lo ran sın yanına gəlmişdi; Lorans isə ona mə- nim adı mı söyləmişdi. O da bütün suda batanlar ki mi qar şı sı na çıxan ilk saman çöpündən yapışmışdı və gö rü- nür, dü şünmüşdü ki, yalnız konservatoriya dip lo mu olan bir adam bu cür musiqi bəstələyə bi lər (mə nim mu si qi li açarda yazılmış partituramın ilk no tun dan ca o, nü ma yiş ka- ra nə şəkildə montaj ota ğın dan çıxıb getdi). Bu əhvalatın da vamı belə bi zim ba
rış mağımıza kömək etmədi: film uğur qa zan dı, öz ət ra fı na bir yığın tərif deyən tənqidçilər top la dı; am ma başqa düşüncələrlə dolu resenziyalar da pey da ol du; xüsusilə də «Observater», «Kaye dyü Si ne- ma» kimi nüfuzlu nəşrlərdə. Mən Baltik də ni zin dən ge ri qa yı dan da Bonnun kinosundakı uğur suz lu ğun dan «qa yı- dan» Koriolan mənə bu iki qeydi göstərdi. Bi rin ci mə qa lə- də deyilirdi ki, Ksavye Bonnun iddialı ta ma şa çı kütləsi iki ca van aktyora və xüsusilə də mu si qiyə gö rə davam gə- ti rir. İkinci müəllif isə belə bir sual ve rir di ki, nə üçün bu cür gözəl musiqi be lə an la şıl maz səh nələrlə şəkilləndirilib. 1 Alban Berq (1885–1935) – Avstriya bəstəkarı, Şenberqin tə lə bəsi. FRANSUAZA SAQAN 40 Am ma de yə sən, bü tün bun lar Bonnu bir o qədər də qı cıq- lan dır ma mış, onu mə nə qarşı qaldırmamışdı. – Hə, sən bu uğur haqqında nə fikirləşirsən? – o so- ruş du. Səsi yorğun və həqarətlə dolu idi. – Sən ki bilirsən, – mən şən görkəm alaraq sö zü havada tutdum, – Lorans Baltikaya getmək is tə miş di; biz uğurumuzun ən qızğın vaxtında getdik, hər şey sa kit lə-
şən dən sonra da qayıtdıq. Nəhayət ki, sə nin fil min geniş ek ran lar da verilir, – və P. C. S.-yə mü ra ciət edərək əlavə et dim, – sizin üçün bu çox əla dır. – Əgər filmin gəlirinin dörddəüçünü do lan dı rı cı la ra verməsəydi, P. C. S., əlbəttə, razı qala bilərdi, – Ksav ye dedi, – bundan başqa, verdikləri göstərişlərlə on lar, az qa- la, filmi büsbütün batıracaqdılar. Mənim musiqim də bu göstərişlərin bir hissəsi ol du- ğun dan küt-küt ona baxdım, sonra yenidən P. C. S.-yə yal taqlanmağa başladım: – Hər halda, tənqid Ksavyeni çox gözəl, çox əla qə bul et di! – Yox bir, – Bonn yenə də istehza ilə ağzımdan vur du, – bu qələmdanlar mənim filmimə baxanda, heç olmasa, bir cə dəfə yuxudan ayılsalar, hesab et ki, son dərəcədə əla işləyiblər. Ümumiyyətlə, bu lap ina nıl mazdır. Bax göz- lə! İndi yadına salaram… Qulaq as… Heç olmasa, bax buna… «Lyubiçlə Şternberq ara sın da»
1 , «nəhayət ki, dərinlik və zə rif liyin qarışığı», ya da … «belə bir sadə süjet əsasında da hi bir film çəkməyi yalnız görkəmli rejissor edə bilərdi»… Və bu, hələ hamısı deyil… yox, yox, qulaq as… «Bonn çox bö yük risk etmişdi, amma çox böyük uğur qazana bil di»… Hə lə bu da hamısı deyil! – Dayan! Dayan! – P. C. S. özünü ortaya atdı, – ora da həm karımın bir çox valehedici fikirləri var… ül güc və bu- lud lara aid nə idisə… – Aləmi bir-birinə qarışdırma! – Ksavye kəskin şə kil- də onun sözünü kəsdi, – «Bonn öz ardınca zi bil liyə sü- rük lə yən, ya da buludların üzərinə qaldıran həm kar la rı nın qoy du ğu iz lər lə getmir, o, sanki, ülgüc üzərində hə rə kət edir».
1 Lyubiç və Şternberq – 1930-cu illərdə sənətdəki yenilikləri ilə şöhrət qazanan Hollivud rejissorları. Ernst Lyubiç film-ope ret ta lar la tanınırdı. Cozef fon Şternberq isə Marlen Ditrixi kəşf et mişdir.
BOYUNDURUQ 41 – Bax, bax, ülgüc üzərində… – Məncə, çox gö zəl dir. Bun dan başqa, həm də həqiqətdir… İnanılmazdır, amma hə qiqətdir… – Təsəvvür edə bilirsən? – Bonn sakitləşə bil mir di. – Mən hələ yazılanların hamısından sitat gə tir mi rəm. Bu, onun rişxənd forması idi; bununla belə, göz lə rin- də də, səsində də gülməli deyil, daha çox xoş bəxt qı ğıl- cım lar görünürdü; təsəvvür edə bil mir dim ki, insan özü haq qın da bu qədər yazını yalnız ikrah his si üzündən necə yad da saxlaya bilər?! – Nəzərə alın ki, – P. C. S. dedi, – musiqi filmin uğur lu alın masında əhəmiyyətli rol oynayıb, bu, şüb hə siz dir! – Demək istəyirsən ki, bu məsələ heç müzakirə də olu na bilməz?! – Ksavye xüsusi vurğuladı. – Gəl məsələni şişirtməyək, – dedim, – musiqi… əl bət- tə ki… amma bununla belə… Bədbəxtlikdən, heç bir resenziyadan sitat gətirə bil mə- dim. Təvazökar adam rolunu oynamalı oldum; hər hal da, bu vəziyyətdə, oynadığım rol hər şeydan da ha yaxşı idi. – Çox şadam ki, hər şey məhz belə alındı, – P. C. S. söylədi.
– Mən də, – Ksavye elə bir tonla dedi ki, cüm lə nin
axırını xəyalən mən tamamlamalı oldum: «Kimin ağ lı na gə lə bilərdi?» Amma məqsədimə çatmadım, – yeri gəl- miş kən, hələ dünən Loransla bu barədə da nı şırdım. – Sən dünən Loransla görüşmüsən? – Birlikdə qəhvə içdik. Dedi ki, sən öz naşirinlə heç cür yola gedə bilmirsən, o gicbəsərlə, adı nə idi?.. Qəpik- qu ruş suz… Bir az əlləşmək lazım gə lə cək, qoçaq… – İki milyonu belə asanlıqla kontora bağışlamırlar! – P. C. S. izahat verdi. – İki milyon, – mən onun üzünə baxdım, – mənə iki mil yon düşürdü? … Təzə pulla? – Hə, iki milyon dollar. Mən pulu ancaq dollarla he- sab layıram, – P. C. S. öz yeni jiletini dartışdıraraq, lovğa- lov ğa fikrini dəqiqləşdirdi. – Demək istəyirsiniz ki… Mənim hesablamalarıma gö- rə, Qəpik-quruşsuz mənə, təxminən, altı yüz borc lu dur… hə, altı yüz milyon köhnə frankla… başa düş dü yüm qə- dərində…
Yüklə 3,25 Mb. Dostları ilə paylaş:
|