«Dünya ədəbiyyatının görkəmli nümayəndələrinin əsərlərinin Azərbaycan dilində nəşr edilməsi haqqında»

BOYUNDURUQ

45

– Nəticə  çıxaraq.  Əvvəla, başa düşdüyüm qə də rin də 

mən iki, ya da üç milyon dollar ala ca ğam. İkin cisi, Lo rans 

bu puldan istifadə etmək üçün həd din dən artıq nə za kət-

lidir: o, pul is tə mir. Üçün cüsü, o, mə nim sizin Aris to fa nın 

«Arı lar» pyesi əsasında çək mək istədiyiniz filmi ma liy yə-

ləş dir məyimə qarşı de yil. Hər şey düz oldu?

İki həvəskar bir az şübhəli baxışlarla baxışdı, se 

vinc 

hələ onların sifətini tərk etməmişdi, amma artıq da ğıl ma-

ğa başlamışdı, çünki bir şeyi açıq-aşkar başa dü şür dü lər… 

ona görə də eyni vaxtda, amma artıq öl məkdə olan səslə 

ca vab verdilər:

– Hə, hər şey, təxminən, belədir!

– Amma  mən bununla razı deyiləm! Mənim nə za kət-

li li yim bu pullardan zərər çəkməz. Onları özüm tez bir 

za manda xərcləyəcəyəm və bunun üçün sizin «Arı lar»ı-

nız lazım olmayacaq. Bilirsiniz, layihənizdə ik rah do ğu ran 

nədir? Heç biriniz «Leysan»dan olan gə li ri ni bu işə qoy-

maq istəmir. Doğrudan da, ni yə? Elə  mən özüm də heç 

kim dən əskik deyiləm. Sağ lıq la qalın, cənablar!

Və oradan çıxdım, amma P. C. S.-nin eyni za man da 

həm sarsıntı dolu, həm də təntənəli pıçıltı ilə Ksav ye Bon-

na söylədiyi sözlər qulağıma gəlib çatdı:

«Nə oldu, gördün? Mən sənə dedim! Axmaq adam 

yox dur! Bu, həddindən artıq gözəl bir şey olar dı! Hə, hər 

şe yin belə olacağını  əvvəlcədən gör 

mək mümkün idi… 

mən axı sənə demişdim…» və bu ki mi bir çox sözlər…

Küçəyə  çıxar-çıxmaz bayaqdan məni boğan qəh qə-

hə yə, nəhayət ki, azadlıq verdim. Yoldan ötən adam 

lar 

mə nə baxıb gülümsəyirdilər. Onlar nə de 

yir lər-desinlər, 

bi li rəm ki, parislilər  əyləncəli olan heç bir şeyi  əldən bu-

rax maz lar.

Mənim kefim kök idi. Əvvəla, P.C.S. məni xə bər dar 

et diyi böyük məbləğdə pulun sayəsində – bu məlumatlar, 

çox güman ki, dəqiq idi; rə qəm lər dən başqa heç bir şeyə 

gö rə P. C. S.-yə etibar et mək olmazdı; o, bu pullarla bağlı 

mə lu matı xü su si cidd-cəhdlə araşdırmışdı; ən azı, ona gö-

rə ki, on ları mə nim əlimdən alacağına ümid edirdi; yə qin, 

hər şeyi sıfırına qədər, bir suya qədər dəqiq he sab la mış dı. 

İki, ya da üç milyon dollar! Başım hərlənirdi! Bu nu qeyd 

et mək lazım idi. Əgər Lorans, doğrudan da, belə nə za kət li 

---

FRANSUAZA SAQAN

46

idi sə, mən pullarımın ona layiq ola ca ğı o də qi qəni sakitcə 

göz lə yə cəkdim; amma… mə nim ta 

nı dı ğım Loransı illərlə 

göz ləmək lazım gəl mə yə cək di.

Bu barədə fikirləşə-fikirləşə hazır paltarlar satılan ma-

ğa zaya tələsdim. Yeddi il müddətinə Lorans mə ni gah 

ro mantizm dövrünün adamı, gah da otu zun cu illərin dip-

lo matları kimi geyindirirdi; mən isə vil vet kostyum is tə yir-

dim, bir qədər torba kimi, bir az da pin ti təhər olsun; be-

lə sini o dəqiqə tapdım; ümu 

miy yət lə, bu paltarda pis 

gö rün mür düm («saçlarınızın və göz lə rinizin rənginə düşür, 

müs yö» – satıcı, de yə sən, heç bir saxtakarlıq etmədən hey-

ran-hey ran da nı şır dı). Mən boğazlığı düyməli Amerika köy-

nəyi, trikotaj kətan qalstuk aldım. Çeklə ödədim. Lo rans öz 

ban kın da mənə hesab açmışdı. O, cibxərcliyim üçün nə-

zər də tutulan müəyyən məbləği ayın əvvəlində ban ka kö-

çü rürdü: hesab edirdi ki, mənə nağd pul ver mək dən sə, bu 

da ha  ədəbli hərəkətdir. Beləliklə, res to ran lar da, meh man-

xa  na  lar da, gecə kafelərində – o yer lər də ki mə nim qü ru-

rum (əs lin də isə Loransın qü ruru) zə də lə nə bi lər di, hesabı 

özüm ödəyirdim. (Eti raf edim ki, göz lə nil mə yən xərclərin 

əvə zi ni o, hə mi şə  səhəri gün mə nə geri qay ta rırdı). Adə-

tən, ayın axırında hesabımda heç bir şey qal mırdı.

İndi isə lovğalıqdan əməlli-başlı şişib partlayan Ko rio-

lan mənə xəbər verdi ki, bu günlərdə Qəpik-qu ruş suzdan 

bö yük məbləğdə  qəbz qopara bilib və biz birlikdə onu 

ban ka aparacağıq. Mən artıq bankın, əs lin də, yaxşı oğ lan 

olan direktorunun – o hər dəfə əli mi silkələyərək elə sı xır-

dı ki, sanki, hesabımdakı pul la rın ikiqat artması üçün bö-

yük qəh rəmanlıq et mi şəm (əlbəttə, tamamilə  mə lum və-

ziy yət lər də) – si fə tin dəki ifadənin necə olacağını tə səv vür 

edir dim. O, yeddi il müddətində mənim, adətən, az məb-

ləğ də pul xərclədiyimə  vərdiş etmişdi; bu pulların dörd-

də üçünü qonaqlıqların xərci təşkil edirdi və adətən, on-

lar dan sonra bu məbləğ tez bir zamanda bərpa olu nurdu; 

indi isə hesabıma yatırılacaq milyonlardan di rektorun ağlı 

ba şın dan çıxacaqdı; amma ola da bil 

sin ki, o, mənimlə 

bağlı  xəyal qırıqlığına uğ ra ya caq dı: onun bankında  əsl 

qur man zövqü olan müştərilər o qədər də çox deyil.

Mən son dəqiqədə  vəcdə  gələrək özümə bir plaş da 

aldım və öz uniformam olan plaşı qoltuğumun al tı na vu-

---

BOYUNDURUQ

47

ra raq (artıq parçanın rəngini xatırlaya bil mir dim: açıq-qəh-

və yi, ya da iri xanalı, rəngli parça idi) iti addımlarla Raspay 

bul varı istiqamətində irə li lə məyə başladım; mənə elə gə-

lir di ki, bütün qa 

dın lar arxamca boylanırlar; çənəmi bir 

az da yu xa rı qal dırdım, qalstukumu çıxardım və daha iti 

ad dım lar la yeridim. Nə  qədər axmaqlıq olsa da, özümü 

öz sa hibim kimi yox, şəhər sakini kimi hiss edirdim. Sen-

Cer men bulvarı istiqamətindən başlayaraq, Ras 

pay da – 

«Lyon de Belfor» istiqamətində irəliləyərək özün də hiss 

et mə dən kilometrə yaxın hamar yo xu şu adladıqdan sonra 

Mon par na sa dırmaşıb çı xır san. Bu na baxmayaraq, evimizə 

gə lib çatanda ta mam təng nəfəs olmuşdum. Artıq de Renn 

kü çə sin də  mə nə elə  gəlirdi ki, çoxsaylı mağazaların vit-

rin lə rin də  şək lim boynunu bükür, kostyum isə gah məni 

ol du ğum dan cavan, gah da yaşlı göstərir; özü də  hər iki 

hal da çox axmaq görünürəm. Özümə inamım ha 

ra yox 

ol muş du, cəsur görünüşüm hara getmişdi, bil 

mi rəm?! 

Mən zi li mi zə – xüsusi təşkil olunmuş sü ku tun içinə düşən 

kimi başa düşdüm ki, Lorans evdə yox dur. 

Dərindən nəfəs alıb köhnə paltarımı geyinmək qə ra rı-

na gələrək studiyama yollandım. Mənim gör kə mim onu, 

Odi lin fəryadı isə  məni qorxutdu – o, sto lun yanında da-

yan mış dı və gözlərini geniş-geniş açıb mənə zilləmişdi. 

– Bu  nədir? Nə? Aman Allah, bu ki sizsiniz, Ven san? 

Mən sizi o dəqiqə tanımadım.

– Yeni kostyumuma görə... Mən onu Sen-Cer men bul-

va  rında almışam, – əllərimi göyə qaldıraraq, han sı təəssü-

ra tı oyat dığımı aydınlaşdırmaq üçün da ban larım üs tün də 

fır lan dım. Odil özünü itirmiş halda mə nə tamaşa edirdi.

– Heç vaxt sizi qalstuksuz görməmişdim, – dili do la-

şa-dolaşa dedi, – əlbəttə, bu, sadəcə, vərdişdir. Mən…

– Amma siz məni xalatda görmüsünüz…

– Eyni şey deyil. Mən sizi heç vaxt qalstuksuz gör mə-

mişəm, bunlar isə tamam fərqli-fərqli  şey lər dir… yəni, da-

ha doğrusu, kostyum… xalat… İçəri gi rən də elə bildim ki, 

kim sə… yad adamdır…

– Bəlkə, deyəsiniz ki, üzümə baxanda sifətimi də ta nı-

ma dı nız?

– Yox…  Sadəcə… siz qətiyyən özünüzə ox 

şa mır sınız… 

siz… başqa cür görünürsünüz… Tamam başqa… ne cəsə, bir 

qədər… bir qədər daha idman üslubunda…

---