Dünyada hərənin öz xarakteri, öz dünyası olan çoxlu sayda insan-lar var
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
144 Mən iştirak etdiyim konfrans və müzakirə olunan məsələlər haqda həmkarlarımı məlumatlandırmağı özümə borc bildiyim üçün bu məqaləni yazdım. Həmkarlarıma onu da demək istəyirəm ki, konfransın materialları Avrasiya Assambleyasının xəbərlərində çap olunacaq. Ümidvaram ki, bu gün kitabxanasına və həyatına həsəd apardığımız ölkələrin səviyyəsinə biz də yüksələcəyik. Bunu biz özümüz etməliyik. Öz potensial imkanlarımızı, bilik və təcrübəmizi toplayaraq irəliləməliyik. Yaxşı mütəxəssis olmaq yaxşı vətəndaş olmaq deməkdir. Gəlin yaxşı vətəndaş olaq. «Mədəniyyət» qəzеti, 2 fеvral 2002-ci il 145 QARABAĞIN İŞĞAL ОLUNMUŞ ƏRAZİLƏRİNDƏ QALAN ABİDƏLƏRİMİZ Dünyanın görkəmli alimləri Azərbaycanı təbii muzey adlandırmışlar. Bu muzeyin ən unikal mərkəzi Qarabağdır. Kür və Araz çaylarının bərəkətli aralığında yerləşən Qarabağın tarixi kökləri çox qədimlərə gedib çıxır. Elmi dəlil və əsaslarla deyə bilərik ki, insanlığın ilk vətənlərindən biri də Qarabağdır. Məhz burada, Azıx mağarasında insan həyatının və fəaliyyətinin qədim izləri aşkara çıxarılmışdır. Azıxda 350-400 min il əvvəl yaşamış insan çənəsinin bir hissəsi tapılmışdır. Qarabağ öz gözəlliyi, yeraltı, yerüstü sərvətləri ilə zaman- zaman yadellilərin diqqətini cəlb etmiş, bu gözəl diyar qanlı hərb meydanına çevrilmişdir. Ac qurdlar süfrəsində yağlı tikə olan Qarabağ bütün əsrlərdə didilmiş, əzilmiş, amma sınmamış, öz əzəməti, vüqarı ilə düşmənlərə meydan oxumuşdur. Böyük imperiyaların çirkin siyasətlərinin qurbanı olan füsunkar Qarabağ artıq 15 ildir ki, düşmən tapdağındadır. Azərbaycanın təbii konservatoriyası adlandırılan, əfsanəvi gözəlliyə malik Şuşa, qədim muğam musiqimizin beşiyi Ağdam, şəfalı İstisuyu, qızıl yataqları ilə məşhur Kəlbəcər, zaman- zaman düşmən gülləsinə sinəsini sipər etmiş qəhrəman Laçın, çiçəklər diyarı Cəbrayıl, qüdrətdən səngərli Qubadlı, Zəngilan, əsrin ən böyük faciəsini yaşamış, qan içində boğulmuş Xocalı bu gün ən ağrılı günlərini yaşayır. Öz təbii gözəlliyi, təmiz iqlimi ilə Qafqazın yaraşığı olan Qarabağ həm də müalicə ocağıdır. Təbii iqlim şəraitinə görə mütəxəssislər Şuşa kurortunun iqlimini Abastumanı və Kislovodskdan, hətta dünyanın məşhur İsveçrə kurortu Davosdan üstün hesab edirlər. Qarabağın, Şuşanın füsunkar gözəlliyi vaxtilə Azərbaycanda olmuş böyük rus şairi M.Lermontovun, məşhur fransız ədibi A.Dümanın, istedadlı rus rəssamı Vereşaginin, lirika ustası S.Yeseninin də diqqətini cəlb etmişdir. V.Vereşagin Şuşanın gözəlliyini tablolarda vermiş, səyyah və tarixçi Potto Şuşanın təsvirinə belə başlamışdır: «Sıldırım dağlar və qayalar arasında yerləşən Şuşa qalası buludlara qədər yüksəlmişdir». S.Yesenin isə fıkrini bir cümlə ilə ifadə etmişdir: «Kim oxumursa, o, şuşalı deyil». Bəli, Şuşa dünya mədəniyyətinə çox nadir incilər bəxş etmiş bir diyardır. Dünya korifeyləri siyahısına adını yazmış Üzeyir Hacıbəyov, Bülbül, Rəşid Behbudov məhz şuşalı idilər. Şuşa bütövlükdə mədəniyyətimizin, musiqimizin beşiyidir. Təkcə XIX əsrdə balaca bir şəhər olan Şuşada 95 şair, 22 musiqiçi, 38 xanəndə-müğənni, 16 rəssam, 5 astronom, 18 arxitektor, 16 həkim yetişmişdi. Bütün Şərqdə əsrin ən böyük universal-elmi ensiklopedik biliyə malik alimi Mirmöhsün Nəvvab da şuşalı idi. Şuşa həm də milli memarlıq abidələrinin ən çox və ən yaxşı qorunub saxlandığı bir məkan idi. Abidələr məskəni Şuşa təsadüfi deyil ki, 1977-ci ildə Azərbaycan hökuməti tərəfindən tarix-memarlıq qoruğu elan olunub. Şuşa şəhəri bütünlükdə dünya əhəmiyyətli tarix-mədəniyyət abidəsidir. Əfsuslar olsun ki, 1988-ci ildən Ermənistan Respublikasının Azərbaycana hərbi təcavüzü nəticəsində ərazimizin 20 faizi ilə bərabər qiymətli mədəni sərvətlərimizi də itirdik. Bir milyondan artıq soydaşımız öz yurd-yuvalarından qaçqın düşmüşdür. Qədim Azərbaycan torpaqları olan indiki Ermənistan ərazisində artıq maddi mədəniyyət nümunələrimiz qalmamışdır. Təsadüf üzündən məhv edilməmiş abidələr isə İran və ya türkmən mədəniyyəti abidələri kimi təqdim olunur. Hamıya yaxşı məlumdur ki, indiki Ermənistan erməni etnosunun vətəni deyildir. Tarix göstərir ki, erməni tayfaları Ermənistandan çox uzaqlarda yaşamışdır. XIX əsrin erməni tədqiqatçıları belə hesab ediriər ki, ermənilər qaraçılardan, daha dəqiq «qəddar ürəkli» - ayk (xayk) adlandırılan köçəri tayfadan əmələ gəliblər. Bəzi Avropa tarixçilərinin dediklərinə görə, onların ilk vətəni balkanlar olub ki, onlar xristianlığı da məhz orada qəbul ediblər. Tarix boyu təcavüzkar və hiyləgər ermənilər özlərini məzlum xalq kimi qələmə verərək dünyanın diqqətini çəkmək istəyiblər. Lakin həqiqəti gizlətmək, pərdələmək o qədər də asan deyil. Ermənilərin təcavüzkarlığı bir çox alimlərin, o cümlədən Strabonun da diqqətindən yayınmamışdır, O, əvvəllər kiçik bir ölkə olan Ermənistanın işğalçı müharibələr hesabına böyüdüyü faktını elmi dəlillərlə öz əsərlərində qeyd etmişdir. Ermənilər işğal etdikləri ərazilərdə bir qayda olaraq o xalqın mədəniyyət abidələrini ya yox edir, ya da «qazıntılar» apararaq əsil yazıları dəyişir və erməniləşdirir. Bu haqda məşhur gürcü şairi İlya Çavçavadze də 146 yazmışdı: «Ermənilər tərəfindən gürcü kilsələrində gürcü yazılarının pozulması, tikinti daşlarının çıxarılıb əvəzinə erməni yazıları olan daşların qoyulması haqda sübut olunmuş bir çox faktlar var». Məşhur rus tarixçi-alimi V.Veliçkonun kitabında da ermənilərin gürcü və alban abidələrində əsil yazıların pozulması və dəyişdirilərək mənimsənilməsi faktları verilir. Beləliklə, o yazır ki, erməni himayədarları Ermənistanın yeni tarixini yazmaq və kiçik xalqını yüksəltmək üçün öz tarixi nailiyyətlərini şişirdərək yüksəklərə qaldırıb, qonşu xalqların daha zəngin tarixinə kölgə salmaq istəyirlər. Köhnə tarix bu gün də təkrar olunur. Təkcə Şuşa şəhərindəki 199 memarlıq abidəsindən çoxu, o cümlədən Yuxarı və Aşağı Gövhər Ağa məscidləri, Saatlı məscidi, böyük Azərbaycan şairi M.P.Vaqifin türbəsi, XVIII-XIX əsrlərə aid yaşayış evləri və s. abidələr dağıdılmışdır. 1992-ci ilin may ayında işğal olunmuş Şuşa şəhərinə ermənilər köçürülmüş və tarixi keçmişimizin erməniləşməsi davam etdirilir. İşğala qədər bu şəhərin əhalisinin 95 faizini azərbaycanlılar təşkil edirdi. Tunc dövrünə aid Xocalı-Gədəbəy arxeoloji mədəniyyətinin ən xarakterik arealı olan Xocalı şəhərində ermənilər sovet ordusunun 366-cı alayı ilə birgə misli görünməmiş vəhşiliklər törətmişlər. Bir gecənin içində şəhər yerlə-yeksan edilərək xəritədən silinmişdir. Yaxın və Orta Şərqin ən qədim insan məskənlərindən biri olan Azıx və Tağlar mağaraları, Aluen məbədi, Qandzasar monastırı, Qaraköpək, Üzərliktəpə və s. abidələr hərbi məqsədlər üçün istifadə edilir. Xocalıda kurqan düzü, Ağdam, Ağdərə, Fizuli və Cəbrayıl rayonlarındakı kurqanlar talan edilmişdir. Şübhəsiz ki, zəbt edilmiş muzey fondlarından və qanunsuz arxeoloji qazıntılardan əldə edilmiş materiallar gələcəkdə Azərbaycan tarixinə və mədəniyyətinə qarşı çevriləcək. Son illərdə Avropanın və Amerikanın auksionlarında, antikvar mağazalarında erməni adı ilə satılan Azərbaycan mənşəli xalça və xalça məmulatlarının sayı artmışdır. Başqa xalqların mədəniyyətləri bazasında özlərinə tarix yaradan ermənilər tərəfindən təqribi hesablamalara görə 300 minə yaxın xalça qarət olunmuşdur. Ermənistan silahlı qüvvələri tərəfindən işğal olunmuş Azərbaycan ərazisində 547 memarlıq abidəsi, o cümlədən 5 dünya, 393 ölkə və 149 yerli əhəmiyyətli memarlıq abidəsi, 205 arxeoloji abidə, 927 kitabxana, 808 klub müəssisəsi, 85 musiqi məktəbi, 12 monument, 22 muzey, 4 şəkil qalereyası, 10 mədəniyyət və istirahət bağı, 4 dövlət teatrı və 2 konsert müəssisəsi dağıdılmış, yandırılmış və ya qarət edilmişdir. Ümumdünya əhəmiyyətinə malik 40 minə yaxın qiymətli və nadir XI-XIX əsrlərin muzey əşyası, dünya əhəmiyyətli Kəlbəcər tarix diyarşünaslıq muzeyi, nadir eksponatlara malik Şuşa şəhəri, Qarabağın tarixi muzeyləri, dünyada ikinci olan Ağdam çörək muzeyi, Zəngilandakı daş heykəllər muzeyi erməni vəhşiləri tərəfindən yerlə-yeksan olunmuşdur. Erməni təcavüzkarları tərəfindən işğal edilmiş ərazilərdəki muzeylərdən Azərbaycan xalqının tarixi və mədəniyyəti ilə bağlı qiymətli əşyalar, rəsm və heykəltəraşlıq əsərləri, dünya şöhrətli Azərbaycan xalçaları, dekorativ-tətbiqi sənət nümunələri, əlyazmalar, arxiv sənədləri, Azərbaycanın görkəmli şəxsiyyətlərinin xatirə əşyaları və digər qiymətli materiallar qarət edilmişdir. Şuşa şəhərində dünya şöhrətli Üzeyir Hacıbəyovun, Bülbülün, Natəvanın ev muzeyləri qarət olunmuş, bununla kifayətlənməyən ermənilər hər üç korifeyin heykəllərini gülləbaran etmişlər. Ümumilikdə, işğal olunmuş ərazilərə dəyən zərər 6 milyard 71 milyon ABŞ dolları həcmindədir. Mənəvi zərərin məbləğini isə hazırda mövcud olan heç bir ölçü cihazi təyin etmək iqtidarında deyil. Ermənilər bununla kifayətlənməyərək milli musiqimizə, mətbəximizə də sahib çıxmağa başlayıblar. Çünki erməni azğınlığının qarşısı vaxtında alınmayıb. Dağlıq Qarabağ ətrafında olan münaqişə haqqında Avropa Şurasının 1416 saylı bəyannaməsində Azərbaycanın Şuşa şəhəri də daxil olmaqla 20 faiz ərazisinin Ermənistan silahlı qüvvələri tərəfindən işğalı, separatçı qüvvələrin hələ də bu regionu nəzarət altında saxladığı faktı təsdiq olunub. Hər bir xalqın tarixi irsi bəşəriyyətin nailiyyətidir və bu irsi qorumaq bəşəriyyətin ali vəzifəsidir. Bu məqsədlə bir sıra beynəlxalq hüquqi aktlar, konvensiyalar qəbul olunmuşdur. «Silahlı münaqişə baş verdikdə mədəni dəyərlərin qorunması haqqında» 1954-cü il Haaqa Konvensiyası, «Arxeoloji abidələrin mühafızəsi haqqında» - 1992-ci il Avropa Konvensiyası, «Mədəni dəyərlərin qanunsuz оlaraq ölkəyə gətirilməsi, ölkədən çıxarılması və mülkiyyət Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|