E d. professor Rəyçilər: M. C. Atakişiyev
Yüklə 2,79 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Birinci qrupa
- Onluqdan ibarət şuraya
- Dördlükdən ibarət şura
qorumaqdır. Müdaxilə Şimala, Uzaq Şərqə yayılmış və Sibiri də əhatə etmişdir. Burada Çexoslovakiya korpusundan da istifadə edilirdi. Müqaviləyə əsasən bu korpus Vladivostok limanından keçib Fransaya getməli idi. Lakin yaponlar Vladi- vostoka gəldikdən sonra çexlər bu razılaşmalan pozmuş və qiyam qaldırmışlar. Rusiyanın mərkəzi rayonları ilə Ural və Sibir arasındakı əlaqəni kəsmişlər. Bütün bunlara baxmayaraq xarici diplomatların köməkliyi ilə yaradılan üsyanlar yatırılmışdır. 257 XIX Fəsil. MÜHARİBƏDƏN SONRA DİNC TƏNZİMLƏMƏ PROBLl^EMLƏRİ PARİS VƏ VAŞİNQTON KONFRANSLAR]! 7 Paris konfransı. Müharibədən sonra gündəlikdə dinc yolla tənzimlənmə məsələləri dayanırdı. Bu məqsədlə 1919-cu ildə Parisdə yanvar ayının 18-dən iyun ayının 28-dək beynəlxalq konfrans keçirilmişdir. Konfranslarda 27 dövlətin nümayəndəsi iştirak etmişdir. Rəsmi nümayəndələrdən başqa bir çox müstəmləkə ölkələrdən, ictimai təşkilatlardan da nümayəndələr gəlmişlər. Qeyd etməliyik ki, konfrans çox genişmiqyaslı olmuşdur. Ancaq rəsmi nümayəndələr 1000 nəfərdən artıq idi. Bununla yanaşı hər bir nümayəndə heyətinin tərkibində ekspertlər və xidmətlçilər də vardır. Konfransın açılması ərəfəsində dövlət başçıları, müxtəlif nazirlər, xarici işlər nazirləri, deleqasiya rəhbərləri görüşlər keçirmişlər. Etiraf etməliyik ki, bu təntənənin hamısı yenicə yaranmış Sovet cəmiyyətinin fəlsəfəsi ilə də bağlı idi. Bu vaxtadək çağınlan konfransların heç biri bu səviyyədə əks-səda verməmişdir. Konfransın gündəliyi çox idi - konfransın hansı dildə (inigilis, fransız) aparılması, iştirakçı dövlətlərin rolu, reqlament və s. Konfransın iştirakçısı olan 27 dövlət dörd qrupa bölünmüşdür. Birinci qrupa ABŞ, Böyük Britaniya, Fransa, İtaliya, Yaponiya daxil idi. İkinci qrupa Britaniya dominnonu və 19 başqa dövlət daxil idi. Üçüncü qrupa dörd Latın Amerikası ölkəsi daxil idi. Dördüncü qrupa neytral dövlətlər və yeni yaranmaqda olan dövlətlər daxil idi. Konfransı Fransa prezidenti Puaııkara açmışdır. O, Almaniyanın ünvanına bir çox ciddi təhqiramiz ifadələr 258 işlədərək daha həlledici tədbirlər görməyi tələb edirdi ki, bir də yeni müharibələrə yol verilməsin. Bütün vacib məsələləri üç şura həll edirdi: Onluqdan ibarət şuralar, dördlükdən ibarət şuralar, beşlikdən ibarət şuralar. Onluqdan ibarət şuraya ABŞ-dan Vikon və Lansin, İngiltərədən Lloyd Corc və Balfur, Fransadan J.KIemanso və Pişon, İtaliyadan -Orlando və Soşnito, Yaponiyadan Makino və Şinda daxil idilər. Dördlükdən ibarət şura aşağıdakı tərkibdə fəaliyyət göstərirdi; ABŞ, Bö 3 hik Britaniya, Fransa və İtaliyanın dövlət rəhbərləri. Beşlikdən ibarət şura ABŞ, Böyük Britaniya, Fransa və İtaliyanın xarici işlər Nazirlərini və Yaponiyanın xüsusi nümayəndəsini təmsil edirdi. Əslində, bir çox məsələlər üç dövlətin - ABŞ, Böyük Britaniya və Fransanın qərarı ilə həll edilirdi. Sovet Rusiyasından nümayəndəlik dəvət edilməmişdir. «Rusiya məsələsi» bütün söhbətlərdə müzakirə edilirdi. Bir qrup nümayəndələr təklif edirdi ki, müttəfiqlərin ordusunu Rusiyaya yeritsinlər, digər qrup nümayəndələr isə belə hesab edirdi ki, A.V. Kolçaka, A.İ. Denikinə köməklik göstərmək daha faydalıdır. Elə həmin vaxtlar Böyük Britaniyanın Baş Naziri Lloyd Corc və ABŞ-ın prezidenti Vilson təklif edirdi ki, yeni konfrans çağırmaq və Sovet hökuməti nümayəndəliyini və eləcə də müharibədə iştirak edən bütün qüvvələri dəvət etmək lazımdır. Sovet hakimiyyətinin möhkəmləndiyini görən London və Vaşinqton burjuaziya cəmiyyətinin təhlükəsizliyi barədə müəyyən tədbirləri görürdülər. «Versal sülh müqaviləsi». «Paris konfransı» «Millətlər Liqası»nın nizamnaməsini qəbul etdikdən sonra Almaniya ilə sülhün şərtlərini müzakirə etməyə başlamışdır. Fransa, ABŞ və digər müharibə iştirakçısı olan digər dövlətlər Almaniyanın zəiflədilməsini istəyirdilər. Beləliklə, istəmirdilər ki, Almaniya iqtisadi və ticarətin inkişafı baxımından rəqabət qabiliyyətli 259 olsun. Fransa daha barışmaz mövqedə dayanmışdır. Fransa nümayəndələri çox təkidlə tələb edirdilər ki, Almaniya müharibədə dəymiş bütün zərəri ödəməlidir. Onlar Almaniyadan 800 mlrd, qızıl marka hərbi cərimə tələb edirdilər. Fransa, İngiltərə və ABŞ-ın xeyrinə cəmi hərbi cərimə 1,5 trln. qızıl marka təşkil edirdi. Almaniyada ordunun əsaslı surətdə azaldılması da qəti qoyulurdu. 1919-cu il aprel ayının 25-də Almaniya deleqasiyası Versala dəvət edilmişdi. Nümayəndəliyə xarici işlər Naziri qraf Broklorf Ranstau rəhbərlik edirdi. «Versal müqaviləsi»nin şərtləri Alman nümayəndələrinə verildikdə onlar heç bir şərtlə razılaşmamışlar. Ancaq Elzas və Lotaringiyanı qaytarmağa razılıq vermişlər. Poznan əyalətinin də bir hissəsini Polşaya qaytarmağa razılıq vermişlər. Hərbi cəriməyə gəldikdə isə 400 mlrd, qızıl verəcəklərini bildirmişlər. Müharibənin bütün günahlarını almanlarda görməyi düzgün hesab etmirdilər. Bu kimi imtinalara baxmayaraq, Fransa nümayəndəsi Klemanso açıq - aşkar qeyd edirdi ki, siz müharibədə məğlub olubsunuz, odur ki, sülhün bütün tələblərini qəbul etməlisiniz. Əgər yenə belə siyasət aparsanız, «Antanta» dövlətləri hərbi işə yenidən başlamalı olacaqdır. Bu tələb elə- belə söz deyildi. «Dördlük şura»nın qərarı ilə Marşal Foş bütün xərcin ödənməsi planım hazırlamışdı. Vəziyyətin çətin olduğunu görən almanlar uzun danışıqlardan sonra sülh müqaviləsini imzalamağa razılıq vermişdir. 1919-cu il iyun ayımn 28-də Versal sarayında Almaniya ilə sülh müqaviləsinin imzalanması bəyan edilmişdir. «Versal Sülh Müqaviləsi)) 440 bənddən ibarət idi. Almaniya Elzas və Lotaringiyanı Fransaya qaytarmışdır (1870-ci il sərhəddində), Eypen, Malmedi və Morene rayonlan Belçikaya keçmişdi. Reynin sol sahilində 50 km sahə xüsusi zona yaradılmışdır. Almanlann hərbi istehkamlar, qurğular tikmələrinə imkan verilməməsi qeyd edilmişdi. Reynin qərb sahili ittifaq ordusu tərəfindən zəbt edilmişdir. Saar kömür hövzəsi Fransaya verilmişdir (15 il müddətinə «MillətIər liqasi))nm idarəçiliyi 260 Yüklə 2,79 Kb. Dostları ilə paylaş:
|