Е. S. C ə f ə r o V f I z I k a
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Şəkil 310 . Baş optik oxa paralel şüaların linzada sındıqdan sonra uzantılarının kəsişdiyi nöqtə çökük linzanın fokusu adlanır .
- Şəkil 311.
- Linzada xəyalların qurulması.
- Şəkil 312. I. Qabarıq linzada xəyalların qurulması . 1).
- Şəkil 314.
- Şəkil 316.
258 optik oxa paralel olan şüalar qabarıq linzada sındıqdan sonra baş optik oxun üzərində hər hansı bir nöqtədə toplanırlar (belə çıxır ki, qabarıq linza toplayıcı linzadır). Baş optik oxa paralel şüaların linzada sındıqdan sonra kəsişdiyi bu nöqtə linzanın fokusu adlanır. Linzanın fokusundan optik mərkəzə qədər olan məsafə linzanın fokus məsafəsi adlanır və ilə işarə olunur. Linzanın tam simmetrik iki fokusu olur. Sındıqdan sonra şüaların özləri kəsişdiyi üçün (şəkil 309) qabarıq linzanın fokusu həqiqi olur, yəni fokus məsafəsi müsbət olur (optikada həqiqi olan müsbət, xəyali olan isə mənfi hesab olunur). İndi də çökük linzanın baş optik oxuna paralel şüalar göndərək. Sınma Şəkil 309. qanununa görə müəyyən edə bilərik ki, bu şüalar sındıqdan sonra toplanmayıb, əksinə, səpilirlər (şəkil 310). Deməli, çökük linza səpici linzadır. Bu halda, aydındır ki, şüaların özləri yox, uzantıları kəsişməlidir. Belə sıxır ki, çökük linzanın fokusu mövhumidir, yəni fokus məsafəsi mənfidir. Şəkil 310. Baş optik oxa paralel şüaların linzada sındıqdan sonra uzantılarının kəsişdiyi nöqtə çökük linzanın fokusu adlanır. Linzaların şüaları sındırma qabiliyyəti onun optik qüvvəsi adlanır və ilə işarə olunur. Linzanın optik qüvvəsinin böyük olması, həmin linzanın şüaları yaxın məsafədə toplaması, yəni fokus məsafəsinin kiçik olması deməkdir və ya tərsinə (şəkil 311). Şəkil 311. 259 Dediklərimizdən aydın olur ki, linzanın optik qüvvəsi olmalıdır. BS-də optik qüvvənin vahidi -dır (dioptriya). olması, yəni fokusun həqiqi, linzanın toplayıcı - qabarıq olması, onun optik qüvvəsinin də müsbət olması ( ) deməkdir. olduqda isə (fokus mövhumi, linza səpici - çökük), linzanın optik qüvvəsi mənfi olur ( ) olur. Linzada xəyalların qurulması. Linzada nöqtənin xəyalını qurmaq üçün ən azı iki şüanın yolunu bilmək lazımdır. Bu şüalardan biri baş optik oxa paralel şüadır. Bildiyimiz kimi, bu şüa sındıqdan sonra ya özü, ya da uzantısı fokusdan keçir. İkinci şüa olaraq, fokusdan keçən şüanı götürmək olar. Aydındır ki, bu şüa sındıqdan sonra baş optik oxa paralel getməlidir. Əlavə bir şüa olaraq, optik mərkəzdən keçən şüanı da götürmək olar. Nəzərə almaq lazımdır ki, optik mərkəzdən keçən istənilən şüa sınmadan keçir (şəkil 312). Şəkil 312. I. Qabarıq linzada xəyalların qurulması. 1). Hesab edək ki, cisim ikiqat fokusdan uzaq məsafədə yerləşir, yəni - dir (şəkil 313). Burada cisimdən linzaya qədər olan məsafədir. Şəkil 313. 260 Yolları artıq bizə məlum olan şüalardan istifadə etməklə, göstərə bildik ki, bu zaman cismin həqiqi, kiçildilmiş ( ) və tərsinə xəyalı alınır. Alınan xəyal fokusla ikiqat fokusun arasında yerləşir, yəni olur (burada və - uyğun olaraq, xəyalın və cismin ölçüləri, - isə - xəyaldan linzaya qədər olan məsafədir). 2). Cisim ikiqat fokusda yerləşir ( ) (şəkil 314). Şəkil 314. Bu halda da xəyal həqiqi və tərsinə olur, lakin əvvəlki haldan fərqli olaraq, cismin özü boyda xəyalı alınır, yəni olur. Şəkildən göründüyü kimi, ikiqat fokusda yerləşən cismin xəyalı da ikiqat fokusda alınır: . 3). Cisim ikiqat fokusla fokusun arasında yerləşir ( ) (şəkil 315). Şəkil 315. Göründüyü kimi, bu halda xəyal yenə də həqiqi və çevrilmiş olur, lakin bu halda xəyalın ölçüsü cismin ölçüsündən böyük olur ( ) və xəyal ikiqat fokusdan uzaqda alınır ( ) . 4). Cisim linzanın fokusunda yerləşir ( ) (şəkil 316). Şəkil 316. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|