Ebedi dönüş mitosu
Yüklə 3,73 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Karşılaştırm alı Din Kalıpları
adlı kitabımızda bu arkaik ontolojinin ilkelerini, kuşkusuz tutarlı ve her şeyi kapsayan bir sunuş yapma iddiasına olm aksızın, ele alm aya çalışmıştık. Bu çalışma da, aynı şekilde, her şeyi kapsama çabasında değildir. Hem felsefeciye hem etnolog ve doğubilimciye, ama hepsinden çok kültürlü insana, uzman olmayana seslenmeye çalışarak gereğince incelenip ayırdedildiğinde başlı başına kapsamlı birer kitap oluşturacak konuları kısa önermeler ha linde özetledik. Daha ayrıntılı bir tartışma kaynakların 8 sıralanmasını ve teknik bir dili gerektirecekti ki, bu da çoğu okurun cesaretini kırardı. Ama, uzmanlara kendi özel ve tikel sorunları üzerine bir dizi marjinal yorum sunmak yerine felse fecinin ve genel olarak kültürlü insanın ilgisini yerkürenin çeşitli bölgelerinde aşılmış olsa da insana ve insanın tarihine dair bilgim izi arttıracak bazı tinsel konum lara çekmeyi am açladık. w * w Bu deneme ilk olarak 1949'da Fransızca olarak, Le Mythe de L ’etem el retour: archetypes et repetition (Paris, Librairie Gallimard) adıyla yayımlandı. Bu İngilizce çeviri için metni gözden geçirip genişlettik ve son bir kaç yıl içinde yayımlan mış bazı incelemeleri dipnotlara dahil ettik. Paris, Ekim 1952 * * * îkinci basımda, metindeki küçük düzeltmeler yanında bib liyografya ve dipnotlar da gözden geçirilerek benim ve başka larının yaptığı çalışmalar eklenmiştir. Chicago, Haziran 1985. M.E. 9 SUNUŞ 1945 Mayısı'nda başladığım elyazması Kozmos ve Tarih başlığını taşıyordu. Ancak daha sonra bu başlığı A r k e tip le r ve Tekerrür olarak değiştirdim. Ama, sonunda, Fransız ya yımcının önerisiyle Arketipler ve Tekerrür'ü altbaşlık yaptım ve kitap 1949'da Ebedi Dönüş Mitosu adıyla basıldı. Bu, za man zaman bazı yanlış anlamalar doğurdu. Her şeyden önce, benim çalışmamın aria konusunu oluşturan tekerrür ile ilgili ideoloji her zaman "ebedi dönüş mitosu"nu içermez. Ayrıca, okuyucu da bu kitabın esas olarak ünlü Grek mitosuyla ya da onun Nietzsche tarafından yapılan modern yorumuyla ilgili olduğu gibi bir izlenim doğabilir ki gerçek bu değildir. Araştırmamın esas konusu arkaik toplum insanının kendi sine ilişkin kurduğu imge ve Kozmos'da sahip olduğuna inan dığı yer hakkındadır. Arkaik ve geleneksel toplumlann insa nıyla Musevi-Hıristiyanlığm güçlü etkilerini taşıyan modern toplum insanı arasındaki başlıca fark öncekinin kendisini Kozmos'la ve kozmik ritmlerle ayrılmaz biçimde bağlantılı olarak görürken ötekinin sadece Tarih ile bağlantılı olduğunu iddia etmesinde yatar. Elbette, arkaik toplum insanı için de Kozmos’un bir "tarihi" vardır, bunun nedeni sadece tanrılar 11 tarafından yaratılmış ve doğaüstü varlıklar ya da mitsel kahramanlar tarafından düzenlenmiş olması olsa bile. Ama Kozmos'un ve insan toplumunun bu "tarihi" mitoslarla korunan ve aktarılan bir "kutsal tarih"tir. Dahası, mitosların za manın başlangıcında gerçekleşen büyük olayları periyodik olarak yeniden güncelleştiren törenler için bir model oluştur ması anlamında sonsuza kadar tekrarlanabilen bir tarihtir. Mitoslar insanın yürüttüğü tüm sorumlu etkinlikler için geçerli paradigmaları, örnek modelleri korur ve aktarırlar. Mitsel zamanlarda insanlara vahyedilmiş bu paradigmatik model ler sayesinde Kozmos ve toplum periyodik olarak yeniden do ğar. Bu kitapta, ileride, paradigmaların sadık bir şekilde ye niden üretiminin ve mitsel olayların bu şekilde tekrar edi lişinin arkaik insanların dinsel ideolojisi üzerinde ne gibi et kileri olduğunu tartışıyorum. Böyle bir ideolojinin, bugün "tarih bilinci" adını verdiğimiz şeyin gelişmesine neden im kan vermediğini anlamak güç değildir. Kitabın akışı içerisinde "örnek modeller", "paradigmalar" ve "arketipler" gibi terimleri belirli bir olguyu -geleneksel ve arkaik toplumların insanının onun çeşitli davranış kategori lerinin kurum ve kurallarının zamanın başlangıcında "vahye- dildiğine" inandığını ve dolayısıyla insanüstü ve "aşkın" bir kökene sahip olduklarının düşünüldüğünü- vurgulamak için kullandım. "Arketip" terimini kullanırken Profesör C.G. Jung tarafından betimlenen arketiplere gönderme yapmadığımı be lirlemeyi ihmal ettim. Bu üzücü bir hata. Zira, Jung'un psiko lojisinde birincil rol oynayan bir terimi tamamen farklı bir an lamda kullanmak yanlış anlamalara yol açabilirdi. Profesör Jung'a göre arketiplerin kollektif bilinçdışının yapıları oldu ğunu belirtmeme bile gerek yok. Ama, ben kitabımda derinlik psikolojisinin sorunlarına değinmediğim gibi kollektif bilinç- dışı kavramını da kullanmadım. Dediğim gibi, ben "arketip" terimini, Tıpkı Eugenio d'Ors gibi, "örnek model" ya da "pa- radigma"ya eşanlamlı olarak, yani, son tahlilde Augistin- vâri bir şekilde kullanıyorum. Ama, günümüzde bu sözcüğe, 12 ona yeni bir anlam veren Profesör Jung tarafından yeniden iti bar kazandırıldı; dolayısıyla artık "arketip" terim inin, özellikle belirtilm ediği sürece Jung-öncesi anlamda kul lanılması doğru olmaz. Bir yazarın yapıtını tamamladıktan on yıl sonra bile on dan tatmin olması pek nadirdir. Kuşkusuz, bu küçük kitabı şimdi yazıyor olsaydım çok farklı olurdu. Yine de olduğu bi çimiyle, tüm hataları, ihmalleri ve eksikleriyle onu en önem li kitaplarımdan biri olarak görüyorum ve bana kitaplarımın hangi sırayla okunması gerektiği sorulduğunda bu çalışmayla başlanmasını salık veriyorum. MİRCEA ELİADE Chicago Üniversitesi Kasım, 1958 13 |