Ebedi yol islam kohne indd

582

Əbədi Yol Xəritəsi İSLAM

N

t

İP

Ə

KYOLU N

ƏŞ

R

İYY

AT

I

“Asiyaya  Ərəblər və türklər yerinə  Qərb xristianları hakim ol-

say dı, bu gün Yunan kilsəsindən heç bir əlamət qalmazdı. Və bu 

mü səlmanların orada xristianlığa qarşı göstərdiyi tolerantlığı, bun lar 

mü səlmanlığa əsla göstərməzdilər”. 

(Arnold Toynbee, Tarix Baxımdandan 

Din, İstanbul, 1978, səh. 285)

Allah-Təala, Firon kimi zalım bir insana belə, “Leyyin dil” ilə 

yum  şaq söz söylənməsini əmr etmişdir. 

(Taha, 43-44)

Bu baxımdan da müsəlmanların, dinlərindən qaynaqlanan hər 

han sı bir terror fəaliyyətinə qoşulmaları mümkün deyildir. Bə zi in-

san lar terror aksiyalarını, İslamın bir əmri imiş kimi göstərirlər sə, bu 

iddia ya İslamı pisləmək üçün qəsdən edilən bir xəyanət və ya ca hi-

la nə işlənən bir cinayətdir.

İslam İfrata Varmağı (Radikallığı) Qadağan Edir

İslam hüququnda qayə  məşru olduğu qədər, qayəyə çat maq 

üçün gedilən yolun da məşru olması  şərtdir. Bu səbəblə Qur an, 

möminlərə, döyüşmək məcburiyyətində qaldıqları vaxt, ne cə dav-

ranmalı olduqlarını açıqlayır və bu xüsusda çox sərt qanun lar qo-

yur.

Ayeyi-kərimədə belə buyurulur:

َنيٰدَتْع ُمْلا  ُّب ِحُي َال َهللا  َّنِا او ُدَتْعَت َالَو  ْم ُكَنوُلِتاَقُي  َني ٖذَّلا ِهللا  ِليٖب َس ىٖف اوُلِتاَقَو

“(Ey möminlər!) Sizinlə vuruşanlarla siz də Allah yolun da 

vu ruşun, lakin həddən kənara çıxmayın. Allah həddi aşanla rı 

sev məz!” 

(əl-Bəqərə, 190)

Ayənin “sizinlə vuruşanlar” hissəsi “hərbçi statusunda olan   lar” 

de məkdir. Demək ki, hərbçi olmayanlar, yəni döyüşçü statusun da 

ol mayanlar ilə döyüşülməyəcəkdir. Çünki hüquq baxımından, inan-

cı nə olursa-olsun, bir insanı öldürməyə icazə vermək üçün qız ğın 

mü haribə anında hərbçi statusunda olan bir insanın əməli bir zə rər 

verməyə əzm etmiş olması şərtdir. 

(Mərginani, Hidayə, İstanbul 1986, II, 138)

Həzrət Peyğəmbərin döyüşlərinin hamısı, ya müsəlmanlara qar şı 

edi lən hücumları dəf etmək, ya da gizli xəbərləşmə ilə təsbit edilən hü cum 

ha zırlıqlarını pozmaq üçün idi. İlk böyük döyüşün baş verdiyi Bədrə ge dən 

Pey ğəmbərin (s.ə.s) niyyəti döyüşmək deyildi. Hicrət edən müsəlmanlar dan 

qəsb edilən mallar ilə varlanan və qazancı ilə müsəlmanların əleyhinə ordu 

ha zırlayacaq olan bir karvanı dayandırmaq idi. Karvan yolunu dəyişdirə rək 

qur tuldu. Ancaq Məkkədən çıxıb 400 km yol gələrək ta Mədinə yaxınlığı na 

---

583

N

o

İP

Ə

KYOLU N

ƏŞ

R

İYY

AT

I

gə lib çıxan müşrik ordusu, dəfələrcə təklif edilən sülhü qəbul etmədik də, 

məc burən döyüşə girildi və zəfər ilə çıxıldı. 

(Vakıdi, I, 61-65)

Uhud və Xəndək, Mədinə xurmalıqlarında edilən döyüşlərdir. Müş-

rik lər təcavüzkar bir ruh haləti içində idilər. Müsəlmanların kökünü kəs-

mək üçün Mədinənin üzərinə hər tərəfdən orudular yığırdılar. Allah Rəsu lu 

(s.ə.s) isə Mədinədə müdafiə hərbinə üstünlük verirdi. Rəsulullah (s.ə.s) 

şə hərin ətrafına xəndək qazdıraraq insan tələfatını sıfıra endirdi.

Mutə və Təbuk, şəhid edilən elçinin haqqını almaq və baş verə bi lə-

cək bir hücumun qarşısını almaq üçün edilən müdafiə hərbləridir. Təbuk -

da ra zılıqlar əldə edilmiş və hər hansı bir qarşıdurma olmamışdır. Mək-

kə nin fəthi, müşriklərin müqaviləni pozaraq xəyanət etmələri nəticəsin də 

ol muşdur. Bir də hicrət edən müsəlmanların qəsb edilmiş haqlarının ge ri 

qay tarılmasıdır. Digər müharibələr də bu şəkildə hücum edən və ya hü cum 

et məyə hazırlaşan düşməni dayandırmaq üçün edilmişdir.

Əvvəlki bölümdə İslam hərb hüququndan bəhs etdik. Mühari bə şərt-

lə rində belə müsəlman olmayan məsum insanların və birbaşa döyüş də 

iş tirak etməyənlərin öldürülməsinə icazə verməyən  İslam, müharibə dən 

kə narda, sivil insanları öldürməyə necə icazə verə bilər?!

Cinayətin Şəxsiliyi

İslamın gətirdiyi prinsiplərdən biri də bir insanın etdiyi cinayətin cə za-

sı nı başqa birisinin çəkməməsidir. Allah-Təala bu hökmü dəfələrcə tək rar 

et mişdir:

“...Heç bir günahkar başqasının günahını daşımaz...” 

(əl-

Ənam, 164, əl-İsra, 15; Fatir, 18; əz-Zümər, 7; ən-Nəcm, 38)

Rəsulullah (s.ə.s) de:

“Diqqət edin, övlad atasının cinayətinə görə öldürülə bilməz!” 

buyurmuşdur. 

(Daraqutni, III, 45/186; Hakim, II, 668/4219; İbn Hibban, Səhih, 

XIV, 517/6562)

Rəsulullah (s.ə.s) başlarına Mədinəli Asım bin Sabiti koman dir 

ola raq təyin etdiyi on nəfərdən ibarət bir dəstəni irşad və kəş fiy yat 

(gizli məlumat toplamaq) üçün vəzifələndirmişdi. Lihyan oğulla rı qə-

bi ləsi yüzə yaxın oxçudan ibarət bir qrup ilə bu dəstəni izləmə yə 

baş ladılar. Bu səhabələrin səkkizi şəhid oldu. Hubeyb ilə Zeyd bin 

Də sinə də əsir düşdü. Onları aparıb Məkkədə satdılar. Hubeybi Bədr 

qəz vəsində öldürdüyü Haris bin Amirin oğulları satın aldı. Hubeyb 

onu şəhid etdikləri günə qədər onların əlində əsir olaraq qaldı.

Müamilət

---

584

Əbədi Yol Xəritəsi İSLAM

N

t

İP

Ə

KYOLU N

ƏŞ

R

İYY

AT

I

Bu əsarət günlərində Hubeyb təraş olunmaq üçün Harisin qız-

la rından birindən əmanət bir ülgüc istədi. O da ülgücü üç yaşında kı 

oğ lunun əlinə verib, “get bunu əsirə ver” dedi. Hadisənin davamı nı 

qa dın belə danışır:

“Uşaq ülgücü əsirə apardı. Mən, “Aman Allahım, mən nə et dim!” 

de yə təlaşla uşağın arxasınca qaçdım. Gedib çatanda gördüm ki, 

uşaq Hubeybin qucağında oturub, onunla söhbət edir. Bunu gö rüb 

dər hal qışqırdım. Hubeyb mənə baxdı:

“Uşağı öldürəcəyimdən qorxursan? Mən əsla belə bir şey et mə-

rəm!  Haqsız yerə cana qıymaq, bizim şənimizə yaraşmaz. Elə 

zənn edir siniz ki, məni siz öldürəcəksiniz?” dedi.”

Hubeyb ilə Zeydi, Məkkəyə 10 km-lik məsafədəki Tənimə apa-

rıb, miz raqlar ilə dəhşətli bir şəkildə şəhid etdilər.

 (Buxari, Məğazi, 28, 

10; Cihad, 170; İbn Həcər, İsabə, I, 418)

Hüquqda cəzalar və cinayətlər şəxsidir. Bu baxımdan da za lım-

lar ilə yanaşı məzlumların da öldürüldüyü qətliamları, İslam şid dət 

ilə qadağan etmişdir. Belə ki, Allah-Təala məsum insanlara bil mə-

dən zərər verməmələri üçün mütləq qələbə qazanan müsəlmanla rı 

dö yüşməkdən uzaq tutmuş və Məkkənin fəthini iki il gecikdirmişdir. 

(əl-Fəth, 24-25)

Canlılara Şəfqət və Mərhəmət

İnsanlar bir yana, İslam heyvanların belə hüququnu müha fi zə 

etmişdir. Qurani-Kərimdə Süleyman peyğəmbərin ehtişam lı or du su-

nun qarışqaları əzməmək həssasiyyətindən bəhs edilir.

713

 Əbu Va-

qid (r.a.) velə rəvayət edir:

“Rəsulullah (s.ə.s) Mədinəyə gəldiyi vaxt, Mədinəlilər diri olan 

də və nin hörgücünü kəsir, qoyunların da budlarından qoparıb ye yir-

di lər. Bunu görən Rəsulullah (s.ə.s):

“Heyvan diri ikən, ondan kəsilən bir şey meytə (leş) hökmündədir, 

ye yilməz”, buyurdu”.

 (Tirmizi, Sayd, 12/1480)

Bir dəfə Hz. Aişə anamız qızmış bir dəvəyə minmişdi. Hey va nı 

sakitləşdirmək üçün onu sərt bir şəkildə dala-qabağa sürmə yə baş-

la dı. Allah Rəsulu (s.ə.s) ona:

“Heyvana yumşaq davran! Çünki yumşaqlıq harada olarsa, ora -

nı gözəlləşdirər. Yumşaqlığın olmadığı  hər davranış çirkin dir!” bu-

yur  du.

 (Müslim, Birr, 78,79)

713 

ən-Nəml, 18.

---