Ebedi yol islam kohne indd

71

N

o

İP

Ə

KYOLU N

ƏŞ

R

İYY

AT

I

Zöhr namazını qıldıqdan sonra da dönüb minbərdə əyləşdi və 

bu sözlərini təkrar etdi. Bunun ardınca bir nəfər ayağa qalxdı:

“Sizdən bir nəfər xahiş etdikdə ona üç dirhəm verməyimi əmr 

et mişdiniz və mən də vermişdim”, dedi. Peyğəmbər (s.ə.s):

“−Düz deyirsən, Ey Fadl İbn Abbas! Ona üç dirhəm ver!” bu yur-

du. 

(İbn Sad, II, 255; Təbəri, Tarix, III, 190)

Daha sonra belə niyaz etdi:

“Ey Allahım! Mən ancaq bir insanam! Müsəlmanlardan hansı bir 

insana bir söz demiş və ya bir qamçı vurmuş və yaxud lənət et mi-

şəmsə, Sən onun haqqını təmizliyə, savaba və rəhmətə vəsilə et!” 

(Əhməd, III, 400)

“Allahım! Mən hansı möminə ağır bir söz demişəmsə, həmin sö-

zümü qiyamət günündə onun üçün Sənə yaxınlıq vəsiləsi et!” 

(Buxari, 

Dəavat, 34)

Ənəs (r.a.) da belə rəvayət edir:

“Vəfatı vaxtı Rəsulullah (s.ə.s)-in yanında idik. Bizə üç dəfə:

“Namaz xüsusunda Allahdan qorxun!” dedi. Sonra da belə bu-

yur du:

“Əmriniz altındakı insanlar haqqında Allahdan qorxun, iki zəif 

haqqında Allahdan qorxun: Dul qadın və yetim uşaq. Namaz xü su-

sun da Allahdan qorxun!”

Sonra, “Namaz, namaz” deyə təkrar etməyə başladı. (Mübarək 

di li danışa bilməyəcək hala gəldikdə) mübarək ruhu çıxana qədər, 

bu nu ürəyində təkrar edə-edə durdu”. 

(Beyhəqi, Şuab, VII, 477)

Qul haqqı xüsusunda bu dərəcədə həssas olan Əziz Pey ğəm-

bə rimiz (s.ə.s) bir hədisi-şərifdə belə buyurmuşdur:

“Kimin üzərində din qardaşının namusu, şərəfi  və ya malı ilə 

bağ  lı bir zülm varsa, qızıl və gümüşün olmayacağı qiyamət günü gəl-

mədən əvvəl həmin şəxslə halallaşsın. Yoxsa özünün saleh əməl-

lə ri varsa, etdiyi zülm nisbətində savabları ondan alınacaq, (haqq 

sa hibinə veriləcək). Əgər yaxşılığı yoxdursa, zülm etdiyi qardaşının 

gü nahlarından alınaraq onun üstünə yüklənər”.

 (Buxari, Məzalim, 10, 

Riqaq 48)

Bu həqiqətlərdən yola çıxaraq İmam Qəzali bir nəsihətində de yir ki:

“Qul borcundan son dərəcə uzaq ol. Qəbul olunmuş çox iba də-

tin savabı qul borcu səbəbilə hədər olar”.

Mədhnamə

---

72

Əbədi Yol Xəritəsi İSLAM

N

t

İP

Ə

KYOLU N

ƏŞ

R

İYY

AT

I

Bunu yaddan çıxarmamaq lazımdır ki, bütün haramlar, xü su si-

lə də qull haqqı Allah-Təalanın rizasını qazanmağa ən böyük ma-

ne ədir. Hər kim  Haqqa yönəlmək, Ona vasil olmaq, Onun rizasını 

qa zanaraq iki cahanda səadət qazanmaq istəyirsə, əvvəlcə aradakı 

o maneələri qaldırmalıdır ki, məqsədə yol açılsın. Onu o yolda irə-

li yə aparacaq olan qulluq vəzifələrini səmimi bir qəlb ilə edə bilsin 

və meraca çatdıracaq mahiyətdə ülvi ibadətlər üçün Allah-Təalanın 

ar zu etdiyi xüşu halına nail ola bilsin.

3. İbadətlərdə Xüşu

Daha əvvəl İslamda ibadət həyatı bəhsində də ifadə etdiyi miz 

ki mi Allah-Təala ibadətlərin formal bir şəkildə və sırf şəklən ifa edil-

məsini kafi qəbul etmir. Ruhun da mütləq bu əməllərdə iştirak et mə-

si ni, beləcə qəlb və bədən ahəngi ilə xüşu və mənəvi rahatlıq için də 

bir ibadət ilə könüllərin feyzlənməsini murad edir. Necə ki bədənlə rin 

qib ləsi Kəbədirsə, könüllərin qibləsi də Allahın zatı olduğu şüuru ilə 

ibadət etməyimizi istəyir. Uca Zatına yaxınlığın belə bir ibadət hə ya-

tı na bağlı olduğunu bəyan edir.

Bütün incəliklərinə riayət etməklə yerinə yetirilən ibadətlər qəlb-

lər üçün ən böyük ruhani təlimdir. Bu təlimin müvəffəqiyyəti də heç 

şüb həsiz ki, Allahın kəlamından nə qədər feyz aldığımıza bağlıdır.

4. Qurani-Kərimdən Alınacaq Feyz

Qurani-Kərim Allahın muradını bizə bildirir. Qurandan Allaha ya-

xın olan təqva sahibləri daha yaxşı anlayarlar. Çünki ayeyi-kə ri mə-

də buyurulur:

Bu, (Allah tərəfindən nazil edilməsinə, haqdan gəlməsinə) heç 

bir  şəkk-şübhə olmayan, müttəqilərə  (Allahdan qorxanlara, pis 

əm əllərdən çəkinənlərə) doğru yol göstərən Kitabdır”.

 (əl-Bəqərə, 2)

Quran müttəqilərə Allah-Təalaya yaxınlaşmağa vəsilə olan tə-

fək kürü sevdirir, onları düşünməyə sövq edər və bunu asanlaşdırar. 

İn sanın daxili aləmini paklaşdırar. Könüllər Quranın feyzi ilə dolduğu 

nis bətdə kamilləşər.

İnsanın kamilləşməsi üçün, cismani təmizlik qədər, qəlb (mə nə-

vi) təmizliyi də zəruridir. Bunun yollarını da bəşəriyyətə Quran xə bər 

verir.

Allah-Təala bizdən qəlbi-səlim, yəni təmiz bir qəlb istəyir. Bu sə-

bəb lə qəlblərimizin koralmasından çəkindirər və bunun dərmanının 

da Quranda olduğunu xəbər verir. Ayeyi-kərimədə buyurulur:

---

73

N

o

İP

Ə

KYOLU N

ƏŞ

R

İYY

AT

I

“İman gətirənlərin qəlblərinin Allahın zikri və haqdan na-

zil olan (Quran) üçün yumşalması vaxtı gəlib çatmadımı?! On-

lar özlərindən  əvvəl kitab verilən kimsələr  (yəhudilər və xaç-

pə rəstlər) kimi olmasınlar. Onlarla (öz peyğəmbərləri arasında) 

uz un bir müddət keçmiş və (öyüd-nəsihəti unutduqları üçün) qəl-

bləri sərtləşmişdir. Onların çoxu (Allaha asi olan) fasiqlərdir!”

 

(əl-Hədid, 16)

Bütün ibadətlərdə olduğu kimi hidayət rəhbərimiz Qurandan la-

yiqincə istifadə edə bilmək və ona ixlas, təqva və səmimiyyətlə ya -

xınlaşmağa bağlıdır. Qəlb xəstəlikləri insanın Quran ilə düzgün mü-

nasibətinə mane olur. Hətta Quranın rəhməti, şəfası və hidayəti ilə 

tanış ola bilməyənlər, tam əksinə murdarlığa düçar olarlar.

Bundan başqa Quran hər kəsə qəlbi istedadi nisbətində sirr və 

hik mətlərini açıb dərinləşər. Savadlı ya da savadsız bütün möminlər 

ey ni rəhlə arxasında diz çöküb Quran oxuyarlar, ancaq hər biri öz 

mə nəvi istedad və qabiliyyətinə görə bir nəticə əldə edər.

Qurani-Kərim mənəvi xəstəliklərdən arınmış  və ruhaniyət ilə 

dol muş qəlblərə çox dərin sirlər ilham edər.

Həzrət Ömərin bu halı, Qurani-Kərimin necə oxunmalı olduğu 

mə nasında çox düşündürücüdür. O böyük səhabə:

“Bəqərə surəsini on iki ildə xətm etdim və şükr etmək məqsədilə 

bir dəvə qurban kəsdim”, buyurmuşdur. 

(Qurtubi, Təfsir, I, 40)

Həzrət Əbu Bəkr (r.a.) da belə demişdir:

“Quranın bir ayəsinin izahını etmək, mənə onu yalnız əz bər lə-

mək dən daha gözəl gəlir”. 

(İbnül-Ənbari, Kitabu İzahil-Vəqf, I, 23)

O məşhur səhabələrin Quran oxumaları yalnız sözlərinin tə ləf -

füz edilməsindən ibarət bir oxuyuş deyildir. O oxuyuş Qurani-Kə rimin 

hikmət və sirlərinə agah olaraq oradakı ilahi təlimatların tə fəkkür 

edilməsində  dərinləşərək həssas bir qəlb ilə oxumaqdır. Qu 

ra nı 

həqiqi mənada oxumaq və ondan layiqincə istifadə etəmək də an caq 

bu şəkildə mümkündür.

Yəni Qurandan istifadə etmə xüsusnda insanlar dərəcə-də rə

-

cə dir.  İnsanarın kimisi nəfsinə zülm edər, Quranı öyrəndiyi halda 

la zımi şəkildə oxuyub əməl etməyərək ən böyük neməti hədər et-

miş olar. Kimiləri orta yoldadır, gah əməl edər gah da axsadarlar. 

Mədhnamə

---