Ebedi yol islam kohne indd

80

Əbədi Yol Xəritəsi İSLAM

N

t

İP

Ə

KYOLU N

ƏŞ

R

İYY

AT

I

sulullah (s.ə.s)-in söhbətlərində olarkən qərq olduqları  mənəvi ra-

hat lıq, diqqət və ədəb halını:

“Sanki, başımızın üstündə bir quş vardı və biz tərpənsək o uçub 

gedəcəkmiş kimi zənn edərdik”,−şəklində ifadə etmişdirlər.

20

Mühüm bir mənəvi tərbiyə və irşad metodu olan söhbətlər, bü-

tün təriqətlərdə və xüsusilə də Nəqşibəndilikdə qəlbdən qəlbə feyz 

nəql etmək üçün xüsusi bir əhəmiyyətə malikdir.

Böyük övliya Şahi-Nəqşibənd −qaddəsallahu sirrahu− buyurur ki:

“Bizim tərbiyə yolumuz söhbət əsasında qurulmuşdur. Xeyirlər, 

Al lah üçün saleh bəndələrlə birlikdə olmaqdadır. Onlarla söhbətə/

ün siyyətə davam edə-edə həqiqi imana qovuşmaq nəsib olar”.

Səhabələri və Haqq dostlarını örnək alaraq sadiq və saleh kim-

sələrin söhbətlərində olmağı  qənimət bilmək lazımdır. Çünki söh-

bət mənəvi bir resept almaqdır. Səmimi bir qəlblə söhbətə  gələn, 

xə talarını görüb nöqsanlarını qavrayar, saleh əməllərini və əxlaqını 

da ha da gözəlləşdirmə imkanı tapar.

Kitab sətirlərində, zehni təfəkkür, duyğulara dalmaqdan üs tün-

dür. Söhbətlərdə isə duyğu dərinliyinə dalmaq daha qabarıqdır. Oxu-

maq, daha çox düşüncəni, dinləmək isə daha çox idrakı hərəkətə 

ke çirir. Söhbətlər, ona müştaq olan qəlblərdə incəlik, zəriflik və həs-

sa siyyət meydana gətirir. Bu səbəblə mənəvi tərəqqi üçün söhbət 

ən gözəl fürsətdir və kitabdan oxumaqla aradan qaldırılması müşkül 

olan mühüm bir ehtiyacdır.

Ancaq söhbət məclisində olmaq, bu fürsətin dəyərləndirilməsi 

və bu ehtiyacın aradan qaldırılması üçün tək başına kifayət deyildir. 

Yel kənini açmayan bir gəmi küləkdən istifadə edə bilmədiyi kimi, qəl-

bi ni söhbətin feyz və ruhaniyyətinə açmayan bir insan da bu mənəvi 

rəh mət yağmurundan məhrum qalar.

Buna görə də söhbət məclilərində sırf formal olaraq və qafilanə 

otur maqdan, quru bir bərabərlikdən uzaq olmaq lazımdır. Qəlbin 

duy ğu dərinliklərinə dalmadan və idrak qapıları açmadan saleh və 

sa diqlər ilə birlikdə olmağın fayda verməyəcəyi unudulmamalıdır. 

Bu mənada onlarla keçəcək bir saniyəlik bərabərliyi belə bir əsrlik 

fay da və feyz içində təcəlli etdirəcək bir könül oyanıqlığı içində də-

yər ləndirməyə çalışılmalıdır. Məhz ancaq o zaman məqbul bir birlik 

hə yata keçirilmiş olar.

20 

Bax. Əbu Davud, Sünnət, 23-24.

---

81

N

o

İP

Ə

KYOLU N

ƏŞ

R

İYY

AT

I

9. Saleh və Sadiqlərlə Bərabərlik

Necə ki, hər maddədən fərqli miqdarlarda enerji və ra di ya-

si ya yayılırsa, insanın qəlbindən də göz ilə görünməyən, ancaq 

qəlb gözü açıq olan insanlar tərəfindən hiss edilən mənəvi bir 

ener ji yayılır.

Allah-Təala ayeyi-kərimədə:

Ey iman gətirənlər! Allahdan qorxun və (imanında, sö zün də, 

işində) doğru olanlarla olun! (Peyğəmbər və onun sadiq sə habələri 

ilə birlikdə olun!) 

(ət-Tövbə, 119)

 buyurur. Bu şəkildə qəl bi mizin müsbət 

təsirlərlə ünsiyyətdə olmasını  təlqin edir. Digər bir aye yi-kərimədə 

də:

“...o zalım tayfa ilə bərabər oturma”. 

(əl-Ənam, 68)

 buyuraraq 

his siyyatın mərkəzi olan qəlbi mənfi təsirlərdən qorumağı əmr edir.

Saleh insanlarla bir yerdə olmağın mənəvi bərəkətlərindən bi ri-

ni, Rəsulullah (s.ə.s) belə ifadə etmişdir:

“Allah −əzzə və cəllə− saleh bir insan  (vəsiləs) ilə qon şu lu ğun-

da kı yüz evin üzərindəki bəlaları dəf edər”.

Sonra da (s.ə.s) bu ayəni oxumuşdur:

“...Əgər Allah insanların bir qismini, digər bir qismi ilə dəf 

et məsə idi, yer üzü fitnə-fəsada uğrayardı. Lakin Allah bütün 

aləm lərə qarşı lütfkardır”. 

(əl-Bəqərə, 251) (Təbərani, Evsat, IV, 239; 

Heysəmi, VIII, 164)

İradəsi əlində olmayan qəlbimizin ən böyük ilahi sərmayəsi mə-

həbbədir və mömin onu harada və necə istifadə edəcəyini yaxşı 

dərk etməlidir. Külli iradənin bu lütfünü hədər etməməlidir.

Möminin könlü daima, “Ya Rəbb! Mənə sevdiklərini sevdir, sev-

mə diklərini sevdirmə, qəlbimi qoru!” deyə dua etməlidir. Çünki insan 

sev diyi kimsənin yolundan gedər. Məhəbbət nəticəsində müsbət və 

ya mənfi yöndə bambaşqa bir insana çevrilməyin bir çox misalları 

möv cuddur.

Məhz cahiliyyə dövrü insanları da Rəsulullah (s.ə.s)-in rəh bər-

liyi ilə hidayətə qovuşub Onun ətrafında pərvanə olduqları üçün sa-

diqləşdilər. Əshabi-kəhfin Qitmiri (köpəyin adı) belə, sadiqlərin mə-

həb bət iqlimindən nəsibini aldığı üçün, böyük bir ilahi lütfə nail oldu. 

Bu nun ziddi olaraq Həzrət Lutun arvadı/zövcəsi ilə  Həzrət Nuhun 

zöv cəsi və oğlu Kənan, fasiq və zalımlarla ixtilət/(ünsiyyət, oturub-

dur ma) etmələrinin nəticəsində ilahi əzaba düçar oldular. 

Mədhnamə

---

82

Əbədi Yol Xəritəsi İSLAM

N

t

İP

Ə

KYOLU N

ƏŞ

R

İYY

AT

I

Əbdulqadir Geylani Həzrətləri buyurur ki:

“Nəfsin barəsində səninlə birlikdə cihad edənlə dost ol. Nəfsini az-

dıranla yoldaş olma. İxlaslı ol, əks halda boş yerə yorulmuş olar san”.

Elə isə ömür sərmayəsini Allah Rəsulu (s.ə.s)-in sadiq aşiqləri 

olan saleh möminlərlə birlikdə keçirməyə çalışmaq lazımdır.

Daxili aləmimizin paklaşdırılmasına dair bu və  bənzər düs tur-

la ra riayət etmək nəticəsində −Allahın lütfü ilə− qəlblər saflaşmağa 

baş layar. Belə qəlblər, artıq hadisələrin arxa planında olan səbəblər 

sil siləsindəki sonuncu səbəbə, yəni “muradi-ilahi”yə vaqif olarlar. 

Bu na görə də hikmətə vaqif olmağın verdiyi mənəvi rahatlıq və xa -

tircəmlik içində yaşayarlar. Qayğı və təlaş kimi bir çox bəşəri zə iflik-

lər dən xilas olarlar.

Onlar üçün artıq kainatda “əbəs” yoxdur. “Yaradılmışı xoş gör, 

Ya radandan ötrü” düsturu ilə başlayan mənəvi tərəqqidə, hikmətə 

eti bar edərək hər şeyi ibrət, məhəbbət və heyrət hissləri ilə dolu ola-

raq seyr etməyə başlayarlar.  Hikmətdə dərinləşən qəlblər və ibrət 

ilə baxan gözlər, kainatda ilahi səadətdən başqa bir şey görməzlər.

Belələri üçün bütün bir kainat artıq oxunmağa hazır bir kitab 

ki midir. Onlar sətirlərdəki elmlər mərhələsini keçib sədrlərdəki/qəlb-

lər dəki elmə nail olmuşdurlar.

Ancaq bunun əksinə imanın eşq, vəcd və həzinnə qovuşmadıqları 

üçün, həyat və kainat müəmmasını  dərk edə bilməyən, güllərin, 

ağac ların, böcəklərin, quşların hal dillərini anlamayan, küləklərin, 

çay ların, bağların, bağçaların səssiz və səmirsiz bəyanlarını laqeyd 

nə zərlərlə seyr edib keçən xam ruhlara çox təəssüflər olsun!...

XÜLASƏ

Min bir imtahan təcəllisi içində yaşadığımız bu axır zamanda İs-

la mın könül toxumasını, feyz və ruhaniyyətini, vəcd və mənəviyyata 

qərq olmasını, eynən əshabi-kiram, təbiin və saleh mömin nə sil lər-

dəki ehtişamı ilə həyatımıza tətbiq edə bilmək üçün, əvvəlcə İs la mı, 

adına yaraşan şəkildə qəlbən və əqli cəhətdən idrak etməyə möh-

ta cıq.

İsalmın sarsılmaz ruhaniyyət qalasının qapılarını qəsdən və ya 

əfvedilməz bir qafilliklə din düşmənlərinə açmaq istəyən alim gö-

rünüşlü hidayətdən məhrum kimsələrin və din təxribatçılarının mey-

---