Ebedi yol islam kohne indd

68

Əbədi Yol Xəritəsi İSLAM

N

t

İP

Ə

KYOLU N

ƏŞ

R

İYY

AT

I

Daxili aləmin paklaşdırılması nəticəsində qəlbin səlim (mənəvi 

sağ lam) hala gələ bilməsi üçün Həzrət Peyğəmbər (s.ə.s)-in sün nə-

sinə, xüsusilə də bu təməl prinsiplərə riayət etmək lazımdır:

1. Halal Yemək

İslam hər xüsusda olduğu kimi, yemə-içmək xüsusunda da ha-

lal-haram çərçivəsində bir qidalanma sistemi təlqin edir. Çünki ba ti-

nin paklaşdırılması üçün halal loxma şərtdir.

Həzərt Mövlana buyurur ki:

“Loxmalar toxum kimidir. Fikir, düşüncə  və niyyətlər də onun 

məh suludur”.

Bilgi də hikmət də halal loxmadan əmələ gələr. Eşq də mərhəmət 

də hahal loxmadan gəlir. Əgər bir loxmadan qəflət gəlirsə, bil ki, o 

lox ma haramdır”.

“Heç, buğda əkdin, arpa çıxdımı?Heç atın uzunbəndəyəq ba la-

sı doğduğunu gördünmü?”

“Dünən gecə  mədəmə bir neçə  şübhəli loxma getdi və ilham 

yo lunu kəsdi”.

Hazırda içində yaşadığımız aləmdə ruzini axtarmaq üçün sə-

bəb lərə riayət etmək zəruridir. Belə ki, hədisi-şərifdə:

“Allah-Təala bəndəsini halal dalınca qaçmaqdan yorulmuş bir 

və ziyyətdə görməyi sevər”, deyə buyurlur. 

(Suyuti, Camius-Sağir, 165)

Allah Rəsulu (s.ə.s) Təbuk səfərindən qayıdarkən Sad əl-Ən sari 

(r.a.) onu qarşıladı. Allah Rəsulu (s.ə.s) onunla görüşdü.  Əl lə ri nin 

qa bar bağladığını görüncə:

“Əllərin nə üçün belə qabardır?” deyə soruşdu. O da:

“Bunlar bel və kərki izləridir. Bunlarla işləyib ailəmin dolanışığını 

tə min edirəm”, −dedi.

Bunu görən Rəsulullah (s.ə.s):

“Bunlar atəşin toxunmayacağı  əllərdir”,  −buyurdu. 

(İbnül-Əsir, 

Usdul-Ğabə, I, 424-425; İbn Həcər, əl-İsabə, III, 86)

 Digər bir rəvayətdə:

“Bunlar Allah-Təalanın sevdiyi əllərdir”, buyurulmuşdur. 

(Səraxsi, 

Məbsut, VII, 62, (Kitabul-kəsb))

Halal yoldan qazanmaq üçün çalışıb-vuruşmaq zəruri olmaqla 

ya naşı halal-haram çərçivəsindən kənara çıxmaq da böyük bir qəf-

lət dir.

Rəvayətə görə səhabələr səhər evdən çıxarkən xanımları:

---

69

N

o

İP

Ə

KYOLU N

ƏŞ

R

İYY

AT

I

“−Allahdan qorx, haram pul qazanma! Biz dünyada aclığa səbr 

edə rik, ancaq qiyamət günündə cəhənnəm əzabına dözə bilmərik!” 

de yərək xəbərdarlıq edərlərmiş. 

(Əbdulhəmid Keşk, Fi Rihabit-Tefsir, I, 26)

Allah-Təalanın haram etdiyi şeyləri yeyib-içmək və ya haram 

yol lardan qazanılan qazancla qidalanmaq, uxrəvi bir əzab vəsiləsi 

ol duğu qədər  insanın qəlb həssaslığı da koraldar və qəflətə salar.

Əbdülqadir Geylani −qaddəsallahu sirrahu− belə nəsihət edir:

“Haram yemək qəlbi öldürər, halal yemək isə dirildər. Loxma var dır 

ki, səni dünya ilə, loxma vardır səni axirətlə məşğul edər. Loğ ma da 

vardır ki,səni Haqq-Təalaya rəğbət etdirər”.

Bu həqəqətə əsasən Süfyani-Sevri Həzrətləri də:

“İnsanın dindarlığı, azuqəsinin halallığı nisbətindədir”, bu yur-

muş dur.

İnsanın qazandığı pul da ilan kimidir. Hansı dəlikdən girsə ora-

dan da çıxar. Cibinə haram pul girən kimsənin  əməlləri də po zul-

ma ğa başlayar. Zahirən düzgün kimi görünsə də qəlbən və daxilən 

po zular, ixlas və ruhaniyyəti hədər olar. Bu səbəblə halalın hesabı, 

ha ramın da əzabı olduğu şüuru ilə qazanca haram və şübhəli şeylər 

qa rışdırmamağa, halal nemətləri də ölçülü bir şəkildə istifadə etməyə 

son dərəcə diqqətlə yanaşmaq şərtdir.

Qəlblər, Allahın əmrlərinə itaət halında olduqda, vücudlar feyz 

və xeyir qaynağı olar. Şübhəli və harama bulaşan vücudlar isə pislik 

mən bəyi halına gələr.

Bütün bunlar göstərir ki, halal və haram xüsusunda həssasiyyət 

öl çülərinə son dərəcə diqqət etmək zəruridir. Beləliklə  əvvəlcə 

bunların nələr olduğunu ən gözəl və doğru şəkildə öyrənmək, son ra 

da tətbiq etməkdə də əsla qəflətə düşülməməlidir. Əqlimiz, kön lü-

müz və hissiyyatımız daima halallara meyilli olmalı, harama nifrət 

et məlidir. Həm şübhəlilərə, həm də haramlara iradəmizlə sarsılmaz 

di varlar çəkməliyik ki, onların maddi və mənəvi zəhərləri, virusları, 

mik robları ruhumuzu didib parçalamasın. Bunun üçün ən bəsit və ki-

çik görünənindən ən böyüyünə qədər haramların hər çeşidinə qarşı, 

on ları kimə qarşı işlədiyimizin hesabını özümüzdən soruşacaq şü-

ur  da ayıq-sayıq olmalıyıq. Xüsusilə “qul haqqı”  məsələsində bir iy nə 

qədər olsa belə, harama bulaşmamağa son dərəcə diqqət et mə li yik.

Mədhnamə

---

70

Əbədi Yol Xəritəsi İSLAM

N

t

İP

Ə

KYOLU N

ƏŞ

R

İYY

AT

I

2. Qul Haqqından Çəkinmək

Əfvin sahibi Allah-Təala, qul haqqını öz əfvinin xaricində tut muş-

dur. Mömin hər hansı bir şəkildə haqqını yediyi bir kimsədən ha lal-

lıq almadan ilahi əfvə nail ola bilməyəcəyi şüuruna sahib olmalıdır. 

Haq pərəstlik duyğusunu heç bir zaman itirməməli, qeyri ixtiyari bir 

haq qı tapdalamışdırsa, onu da geri qaytarıb halallıq almaqdan çə-

kin  məməlidir.

Həzrət Peyğəmbər (s.ə.s)-in bu halı, qeyd edəcəyimiz xüsusu 

çox gözəl açıqlayır:

Əziz Peyğəmbərimiz (s.ə.s) vəfatından  əvvəl möminlərə son 

də fə xitab edir və onlara son dəfə xatırladırdı. Danışıb sözü qul haq-

qı na gətirdi:

“Ey insanlar, kimin üzərində qalmış bir haqq varsa onu dərhal 

ödə sin, dünyada rəzil və rüsvay olaram deyə düşünməsin! Yaxşı 

bi lin ki, dünya rüsvayçılığı axirətdəki ilə müqayisədə nisbətən çox 

yün güldür”. 

(İbn Əsir, əl-Kamil, II, 319; İbn Sad, II, 255)

Bunu dedikdən sonra bir nəfər ayağa qalxdı və:

“Ya Rəsulallah! Mən Allah yolunda savaş  qənimətinə  xəyanət 

et miş, qənimətdən üç dirhəm götürmüşdüm!” dedi. Peyğəmbərimiz 

ona:

“Sən bu xəyanəti nə üçün etdin?”−deyə soruşdu. O da:

“Ona ehtiyacım vardı”,−dedi. Peyğəmbər (s.ə.s):

“Ey Fadl bin Abbasi! Ondan beytülmal (xəzinə) hesabına üç dir-

həm al”,−buyurdu. 

(Təbəri, Tarix, III, 190).

Bundan başqa Rəsulullah (s.ə.s) vəfatından əvvəl əshabına et-

diyi son nəsihətlərinin bir yerində belə demişdir:

“Nəticədə mən də bir insanam. Aranızdan bəzi kimsələrin haq-

la rı mən də qalmış ola bilər! Kiminin malından səhvən (bilməyərək) 

bir şey almışamsa, bu da mənim malım, gəlsin alsın!

Yaxşı bilin ki, mənim nəzərimdə sizin ən öndə gələniniz, ən se-

vimli olanınız, varsa haqqını məndən alan və ya haqqını mənə ha  lal 

edəndir ki, Rəbbimə onun sayəsində halallaşmış olaraq, könül xoş-

luğu və rahatlığı ilə qovuşacağam!

Heç kim: ”Rəsulullahın kin və düşmənlik bəsləməsindən qor xu -

ram” deyə bilməz! Yaxşı bilin ki, kin və düşmənlik bəsləmək, əsla 

mə nim xarakterim və halım deyildir. Mən aranızda durub bu sözümü 

tək rarlamaqdan çəkinmirəm!” −buyurdu.

---