Ebedi yol islam kohne indd

59

N

o

İP

Ə

KYOLU N

ƏŞ

R

İYY

AT

I

Peyğəmbərlər dünyəvi bir miras qoyub getməzlər. Rəsulullah 

(s.ə.s) dən ümmətinə qalan əsl miras da Onun şəxsiyyəti və  təq-

va sıdır.  Bu mirasa sahib şıxmaq; İslam şəxsiyyətinin aynası olan 

“nə bəvi əxlaqla” əxlaqlanaraq, Onu hər zaman və məkanda Ona ya-

ra şan bir vüqar ilə təmsil etməklə mümkündür. Bu halın bizim üçün 

bir təqva imtahanı olduğunu unutmamaq lazımdır.

İslam bəşəri və  fəlsəfi  cərəyanlar kimi, nəzəri, utopik, xəyali 

və  tətbiq edilməz bir sistem deyildir. Filosoflar və  nəzəriyyəçilər 

or taya atdıqları  fikirləri; “mənə görə belədir” deyə  bəyan edərlər. 

Pey ğəmbərlər isə; “Allah belə əmr edir”, deyərək bütün bəşəri is ti-

nadlardan və zəifliklərdən uzaq olan mütləq həqiqətləri təbliğ edər-

lər. Bu baxımdan haqqa və xeyirə nail olmaq üçün əqilin dar çər çi və-

lə ri içərisində fikir bəyan edən filosofların nisbi nəzəriyyələri içində 

bo ğu lmamaq, ilahi həqiqətlərə könül bağlamaq lazımdır.

Allah-Təala razı olduğu kamil insan modelini Həzrət Pey ğəm-

bər (s.ə.s) in  timsalında nümayiş etdirmiş, bizə də Onun əxlaqı ilə 

əxlaqlanmağı, Onu özümüzə nümunə götürməyimizi hədəf gös tər-

miş dir. Bu hədəfə ən çox yaxınlaşanlar səhabə nəslidir. Onlar “insan 

sev diyi ilə birlikdədir”

15

 hədisinin mənasını ən gözəl şəkildə anlayıb 

ya şamışdırlar.

İki qəlb arasında sanki bir cərəyan xətti kimi olan məhəbbət, 

sev diyinə ram olmağı və ona itaət etməyi tələb edir. Sevən sevdiyinə 

bən zəyər. Əgər sevdiyinə bənzəmirsə, sevdiyini iddia edərək, ar dın-

ca da sevdiyi kimsənin dediklərinin əksini edirsə, deməli insan ya 

sev gisində, ya da etdiyi əməldə səmimi deyildir.

Allah Rəsuluna məhəbbətin  əlaməti də Ona bənəzəməyə  və 

onun  əxlaqından bəhrələnməyə çalışmaqdır. Səhabə  nəsli can la-

rın dan çox sevdikləri Allah Rəsulu ilə birlikdə axirətdə  də birlikdə 

ola bilmək üçün; Onun könlündəki hissiyyatda, Onun sünnəsini ya -

şamada və əxlaqında da Onunla birlikdə olmağa çalışmışdırlar. Ha-

mısı comərdlikdə, humanistlikdə, nəzakətdə, zəriflikdə, incəlikdə öz 

imkan və istedadları nisbətində Allah Rəsuluna bənzəməyə ça lış-

mış dırlar.

Həzrət Ömərin halı bu xüsusda necə də ibrətlidir:

Həzrət Ömərin xəlifəliyi dövründə bir çox yerlər fəth edilmiş, 

möminlərin rəfah səviyyəsi yüksəlmişdi. Ancaq Ömər (r.a.) bu zən-

gin liyə qarşı könül toxluğu ilə yanaşırdı. Dövlətin ehtişamına, Beytül-

15 

Buxari, Ədəb, 96.

Mədhnamə

---

60

Əbədi Yol Xəritəsi İSLAM

N

t

İP

Ə

KYOLU N

ƏŞ

R

İYY

AT

I

ma lının zənginliyinə baxmayaraq, müstəsna bir könül toxluğu içində 

ya şayır, yamaqlı paltarlar əynində ikən xütbə oxuyurdu. Bəzən bor-

ca girir, sıxıntı içində  həyatını davam etdirirdi. Çünki o xəzinədən 

an caq özünə kifayət edəcək miqdarda bir ödənc almağı qəbul edir 

və bunula da çətinliklə həyatını davam etdirirdi.

Əshabın məşhurları, onun bu halına kədərlənirdilər. Beləliklə 

xə lifənin ödəncini artırmağı düşündülər. ancaq bunu təklif et mək-

dən çəkindikləri üçün Həzrət Ömərin qızı  və eyni zamanda Pey-

ğəm  bərimizin (s.ə.s) zövcəsi olan Hafsa anamıza müraciət etdilər. 

Ad larını verməyərək, atasına bu təklifi bildirməsini istədilər.

Hafsa anamız səhabələrin bu təklifini atasına çatdırdı. Allah Rə-

sulunun gün boyunca aclıq çəkib, qarnını doyuracaq bir dənə xur-

ma belə tapa bilmədiyi günlərə

16

 şahid olan Həzrət Ömər (r.a.) qı zı 

Hafsaya:

“−Qızım! Rəsulullahın yeməyi, içməyi və geyinməyi necə 

idi?”−deyə soruşdu. 

“−Kifayət miqdarınca (güclə çatacaq qədər) idi”, cavabını alın ca 

Həzrət Ömər sözünə belə davam etdi:

“−İki dost, (Rəsulullah (s.ə.s) və Həzrət Əbu Bəkr) və mən eyni 

yol da gedən üç yolçu kimiyik. Birincimiz mənzilbaşına çatdı. Digəri 

də eyni yoldan gedərək birinciyə qovuşdu. Üçüncü olaraq mən də 

dost larıma qovuşmaq istəyirəm. Əgər çox yük ilə getsəm onlara çata 

bil mərəm. Yoxsa, sən bu yolun üçüncüsü olmağımı istəmirsən?”− 

de di.

 (Bax. Əhməd, Zöhd, səh. 125; Suyuti, Tarixul-Xuləfa, səh.128;  Şeyx 

Bəndərzadə Əhmət Hilmi, Tarixi-İslam, I, 367)

Əbu Kursafə (r.a.) Həzrət Rəsulullah (s.ə.s) in hal və davranış 

gö zəlliklərindən bir hissəsini belə nəql edir:

Mən, anam və bibim, Rəsulullah (s.ə.s) ə beyət edib yanından 

ay rıldığımız zaman, anam və bibim mənə:

“−Övladım, bu şəxs kimisini hələ heç görmədik! Üzü ondan 

da ha gözəl, paltarları daha təmiz və sözü daha mülayim olan birisini 

ta nımırıq. Sanki mübarək ağzından nur saçılırdı”,−dedilər.

 (Heysəmi, 

VIII, 279-280)

Əsahabi-kiram da Peyğəmbər (s.ə.s) in bu gözəlliyini, nəzakətini 

və zərifliyini öz həyatlarına tətbiq etməyə səy göstərmişdirlər.

16 

Bax. Müslim, Zöhd, 36.

---

61

N

o

İP

Ə

KYOLU N

ƏŞ

R

İYY

AT

I

Səhabələrdən  Əbud-Dərdanın xanımı Ümmüd-Dərda belə  rə-

va yət edir:

“Əbud-Dərda bir söz dediyi zaman mütləq təbəssüm edərdi. Bir 

gün ona:

“−İnsanların sənə tənə etməsindən qorxuram”, dedim. O isə:

“−Rəsulullah (s.ə.s) bir söz dediyi vaxt, mütləq təbəssüm edər-

di”,−dedi. 

(Əhməd, V, 198,199)

Əshabın könül bağçasını  əxlaqi gözəllikləri ilə  işləyən Rə su lul lah 

(s.ə.s) bir gün:

“−Sizdən biri, Əbu Damdam kimi olmaqdan acizdirmi?”−deyə 

so ruşdu. Oradakı səhabələr:

“−Əbu Damdam kimdir?”−deyə soruşdular. Həzrət Peyğəmbər 

(s.ə.s) belə buyurdu:

“−Sizdən  əvvəlki qövmlərdən birinə  mənsub idi. “Mənə  hə qa-

rət edən və dil uzadaraq qeybətimi edənlərə haqqımı halal edi-

rəm”,−dedi”.

 (Əbu Davud, Ədəb, 36/4887)

Nə gözəl bir könül tərzidir...

Öz əleyhinə ediləcək dedi-qodu, qeybət, təhqir kimi qəbul edil-

məsi çox çətin xətaları əvvəlcədən əfv etdiyini Allaha ərz edir. Bu nu 

da Allah-Təalaya qarşı duyduğu dərin və sonsuz məhəbbət sə-

bəbilə edir. Allahın bəndələrinin özü ucabtından hesab günündə pis 

vəziyyətə düşməsini istəmir. Günahkar olsalar belə, Allahın bən də-

lə rinə rahatlıq verməyin Uca Rəbbimizi xoşnud edəcəyini düşünür. 

İn sanlığın eqoist və eqosentrik bir həyat tərzinə sürükləndiyi müasir 

döv rümüzdə cəmiyyət olaraq bu əxlaqdan bəhrələnməyə necə də 

möh tacıq!..

İncitməmək, inciməmək və bağışlaya bilmək  İslam  əxlaqının 

fərq ləndirici xüsusiyyətlərindəndir.  Özünə qarşı edilən haqsızlıq və 

cəfaları Allah üçün unudub onların üstünü örtə bilmək, Allah-Tə ala nın 

ri zasını, rəhmətini,  əfv və  və bağışlamasını  cəlb edən  ən qiymətli 

dav  ranış gözəlliklərindəndir.

Belə ki, Allah-Təala  əfv etməyi bacarmağın fəzilətini ifadə et-

mək mahiyyətində ayeyi-kərimədə belə buyurur:

“...Məgər siz (bu yaxşılıq müqabilində)  Allahın sizi (gü nah-

larınızı) bağışlamağını istəmirsiniz? Allah (bəndələrini) ba ğış la-

yan dır, rəhm edəndir!”

 (ən-Nur, 22)

Mədhnamə

---