Ebedi yol islam kohne indd

138

Əbədi Yol Xəritəsi İSLAM

N

t

İP

Ə

KYOLU N

ƏŞ

R

İYY

AT

I

“Ey iman gətirənlər! Cümə günü namaza çağırıldığı nız za-

man Allahı zikr etməyə tələsin və alış-verişi buraxın. Bilsə niz, 

bu sizin üçün nə qədər xeyirlidir! Namaz qılınıb qurtar dıq dan 

sonra yer üzünə dağılın və Allahın lütfündən ruzi dilə yib ax-

tarın! (Yenə öz işinizə qayıdın!) Və Allahı çox zikr edin ki, ni cat 

tapıb səadətə qovuşasınız! (Hər iki dünyada muradını za ye ti şə si-

niz!)” 

(Cümə, 9-10)

 Bir müsəlmanın həyatında din ilə əlaqəsi olmayan heç bir xü sus 

yox dur. Qidalanma, təmizlik, idman, dincəlmə, bəşəri münasibət lər, 

ic timai məsələlər, təbii hadisələr və s., kimi  ağıla gələ biləcək hər 

ha disənin dini bir mənası və yönü mütləq mövcuddur. Digər tə rəf-

dən namaz, oruc, həcc, zəkat və sədəqə kimi ibadətlərin hər biri nin 

də cismani (bədəni) və ictimai yönləri vardır. Bu baxımdan İslam da 

din ilə dünya işlərini bir-birindən ayırmaq mümkün deyildir. İs lam; 

inanc və ibadətlər kimi ruhani və vicdani vəzifələr ilə yanaşı ida ri, 

ic timai və siyasi vəzifələr də təyin edərək dünya və axirət tarazlığı nı 

ən yaxşı şəkildə təmi etmişdir. Rəsulullahin (s.ə.s) peyğəmbər lik və-

zifəsi ilə yanaşı dövlət idarəsi, ordu komandanlığı, ailə başcı lı ğı kimi 

vəzifələri də yerinə yetirməsi bunun ən gözəl misalların dan bi ri dir. 

Peyğəmbərin (s.ə.s) ən çox etdiyi və müsəlmanlara tövsiy yə et diyi 

dua bu idi:

“Ey Rəbbimiz, bizə dünyada da yaxşılıq ver, axirətdə də yax-

şılıq ver. Bizi cəhənnəm əzabından qoru!”

 (əl-Bəqərə, 201)

İman Qəzali Həzrətləri dünya-axirət tarazlığı xüsusunda be lə 

de yir:

“Dünya, Allaha doğru yol qət edən insanların keçdiyi qonaqla ma 

yeridir. Bədən də bu yolda bir vasitədir. İnsan, qaldığı yer və mi nik 

va sitəsilə bağlı ehtiyaclarını gözəl bir şəkildə təmin etməzsə, səfəri ni 

ba şa vura bilməz. Eyni şəkildə dünyada məişət ehtiyaclarının tə min 

edil məsi ilə bağlı işlərini qaydasına salmayan insan da könüldən və 

tam olaraq Allaha yönələ bilməz”. 

(Münavi, Feyz, II, 16/1210)

Ruh və bədənə gəldikdə, bunlar insanın iki cəhətini təşkil edir. 

Hər nə qədər ruh əsas olsa da, maddə də dünyada onun miniyi dir.  

İki si birlikdə olduqda bir iş görmək olur. Bu mənada ruha əhəmiy yət 

ve rib bədəni əldən salmaq da doğru deyildir. Çünki insana lütf edi lən 

ən mühüm nemətlərdən biri səhhətdir. İnsanın axirətdə ilk hesa ba 

çə kiləcəyi xüsuslar arasında səhhətini harada sərf etdiyi də var dır. 

Rə sulullah (s.ə.s) belə buyurmuşdur:

---

139

N

o

İP

Ə

KYOLU N

ƏŞ

R

İYY

AT

I

“Heç bir bəndə, qiyamət günü ömrünü harada keçirdiyin dən, 

el mi ilə nə etdiyindən, malını nəyə sərf etdiyindən, vücudunu hara da 

əl dən saldığından hesaba çəkilmədikcə bir addım belə ata bilməz”. 

(Tirmizi, Qiyamət, 1/2417)

İslam insanın özünə  əzab verməsini istəməz, ancaq ona bir 

mü sibət üz verdikdə  səbir etməyi tövsiyə edir. Bunu dəstək lə yər 

mahiyyətdə: “Düşmən ilə qarşılaşmağı arzu etməyin, Allah dan sağ lıq 

səhhət diləyin, ancaq düşmən ilə qarşılaşdığınız zaman da sə bir edin 

(cəbhədən qaçmayın)”, buyurur. 

(Buxari, cihad, 112; Müslim, cihad, 20)

Abdullah ibn Abbas (r.a.) belə deyir:

Allah Rəsulu (s.ə.s) insanlara xitab edərkən ayaq üstə du ran bir 

adam gördü və onun kim olduğunu soruşdu. Əshabi-kiram:

“O, Əbu İsraildir. Günəş altında durmağa, oturmama ğa, köl gə-

lənməməyə və davamlı oruc tutmağa niyyət etmişdir”, dedi lər. Bu-

nun cavabında Rəsulullah (s.ə.s):

“Ona deyin! Danışsın, kölgələnsin, otursun və orucu nu tut ma-

sın”, buyurdu. 

(Buxari, Eyman, 31. Bundan başqa bax. Əbu Davud, Eyman 19)

Eyni şəkildə insanın yalnız fiziki ehtiyaclarını təmin etmək üçün 

ça lışıb-vuruşub, ruhunu ehmal etməsi də doğru deyildir. Bədə nin 

qi da ya ehtiyacı olduğu kimi, ruhun da qidalanmağa ehtiyacı var dır. 

Ruhu da qorumaq, qidalandırmaq və kamilləşdimək zəruridir. Bu 

sə bəb lə axşamları  bədəni qidalandrıb lazımi qədər istirahət etdik-

dən son ra gecənin üçdə birində  təhəccüd namazı üçün qalxıl ma-

lı dır. Namazla, Qurani-Kərim oxumaqla, zikr və təfəkkür etmək və 

s., kimi ibadətlərlə ruh gücləndirilir. Gündüz də müəyyən fasilələr lə 

iba dət edilərək mənəvi qida qəbul edilməlidir.

İslam, mərhəmətli olmağı çox tövsiyə edir və davamlı mər hə mət 

etməyi təlqin edir. Ancaq bəzi vaxtlar olur ki ifrat mərhəmət dən in-

san zərər də görə bilər. Ona görə də yeri gəldikcə münasib bir şə kil-

də dini sanksiyaları tətbiq etmək d bir mərhəmət təzahürüdür. İn san 

fit rəti bunu tələb edir. Necə ki bədənin bir orqanı qanqren olduq da 

dok  torlar, bədənin ümumi sağlamlığı naminə  həmin orqanın kə si-

lib atılmasına qərar verirlərsə, eynilə də onun kimi bütün in san la rın 

təhlükəsizliyi üçün də həmin ünsürlərin islah edilməsi və ya təsirsiz 

hala gətirilməsi lazım ola bilər. Belə ki, bəzi İslami cəza la rın tətbiqi 

mahiyyətində “Allaha və axirət gününə inanırsınız sa, Al lahın dini 

İslamin Başlıca Xüsusiyyətləri

---